ANADOLU’DA MÜSLÜMAN TOPLUM İNŞA SÜRECİNDE AHİ TEŞKİLATI

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1-2, 1 - 15, 30.11.2021

Akif Bayğın

Öz

Ahi Evran tarafından fütüvvet anlayışının temelleri üzerine inşa edilen Ahilik teşkilatı dini, ahlaki, sosyal, ekonomik ve siyasi alanlarda topluma katkı sağlamış bir esnaf müessesesidir. Kuruluşundan itibaren üretimde kalite ve sürekliliği sağlamayı ilke edinmiş olan ahiler aynı zamanda esnafların dürüst ve onurlu bireyler olarak yetiştirilmesi için eğitimler vererek topluma örnek olacak bireyler yetiştirmişlerdir. Ahi teşkilatının tedrisatından geçmiş olan esnaf ve zanaatkârların gerektiğinde hayatını da ortaya koyarak ülkesini savunduğu Moğol istilalarında anlaşılmaktadır. Bu bağlamda teşkilatın bireylere sorumluluk bilinci ve gerektiğinde harekete geçme cesareti aşıladığı söylenebilir.
Çalışmada Ahi teşkilatının Anadolu’da kuruluşundan itibaren tarihsel süreç içerisinde yapısal özellikleri incelenerek gelişimi ve toplumun ihtiyaç duyduğu alanlardaki katkıları incelenmiştir. Ayrıca Ahilerin usta-çırak hiyerarşisinde üzerinde önemle durdukları ilkelerin toplumun gelişmesi ve ilerlemesi için benimsemesi gereken ilkeler olduğuna dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fütüvvet, Ahi, Esnaf, Zanaatkâr, Toplum

Destekleyen Kurum

100/2000 YÖK Doktora Bursiyeri

THE AHI ORGANIZATION IN THE PROCESS OF BUILDING MUSLIM SOCIETY IN ANATOLIA

Öz

The Ahi organization which was built on the foundations of the concept of futuwwa by Ahi Evran, is a craftsman establishment that has contributed to society in religious, moral, social, economic, and political fields. Since its establishment, it has adopted the principle of providing quality and continuity in production. At the same time, the ahis have trained individuals who will set an example for the society by providing training for the craftsman, to be honest, and honorable individuals. It is understood from the Mongol invasions that the craftsman and tradesman who had undergone the education of the Ahi organization defended their country by putting their lives on the line when necessary. In this context, it can be said that the organization inspires a sense of responsibility in individuals and the courage to take action when necessary.
In the study, the structural features of the Ahi organization have been examined in the historical process since its establishment. In addition, its development in Anatolia and its contributions to the areas needed by the society were examined. Besides, its pointed out that the principles that the Ahis emphasize in the master-apprentice hierarchy are the principles that should be adopted for the development and progress of the society.

Anahtar Kelimeler

Futuwwa, Ahi, Craftsman, Tradesman, Society

Kaynakça

• Akbaş, Halil Emre-Bozkurt, Serdar ve Yazıcı, Kübra (2018). Osmanlı Devleti’nde Lonca Teşkilatı Yapısı ve Yönetim Düşüncesi ile Karşılaştırılması. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, 165-202.
• Akçacı, Taner- Özdemirci, İlbey C. N. (2014). Ahilikten Meslek Kuruluşlarına Yapısal Bir Dönüşüm. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, (10), 30-53.
• Akkuş, Mustafa (2013). Moğol İstilası Döneminde Anadolu Şehirlerinin Korunmasında Ahiler: Konya ve Ahi Ahmed Şah. İpekyolu, (Ed. Ahmet Özdemir), Konya, 31-45.
• Aksoy, Aysel (2018). 13. ve 14. Yüzyılda Anadolu’da Ahi Teşkilatı, Etkisi ve Siyaseti, Medeniyet ve Toplum. 2(1), 19-35.
• Anadol, Cemal (1991). Türk- İslam Medeniyetinde Ahilik Kültürü ve Fütüvvetnameler. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Arabacı, Caner (2016). Ahi Tutuşu. Ahilik Ansiklopedisi, C. 1, Ankara: Ofset Fotomat.
• Ayiş, Mehmet Şirin (2019). Anadolu’nun İslamlaşmasında Ahi Evren ve Ahiliğin Rol Modelliği. BÜİFD, (13), 91-116.
• Bayram, Mikail (1991). Ahi Evren ve Ahi Teşkilatı’nın Kuruluşu. Konya: Damla Matbaacılık.
• Bayram, Mikail (1995). Ahi Evren: Tasavvufî Düşüncenin Esasları. Ankara: TDV Yayınları.
• Bayram, Selahattin (2012). Osmanlı Devleti’nde Ekonomik Hayatın Yerel Unsurları: Ahilik Teşkilatı ve Esnaf Loncaları. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (21), 81-115.
• Çağatay, Neşet (1982). “Anadolu'da Ahilik ve Bunun Kurucusu Ahi Evren”. Belleten, XLVI (182); 423-436.
• Çelik, Rıfat İlhan (2014). Türkiye Selçukluları Zamanında Anadolu'da Ahilik Müessesesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî (2004). İbn Battûta Seyahatnâmesi. (Çev. A. Sait Aykut), C. 1, İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Evliya Çelebi (2008). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi. C. 1, 2. Kitap, İstanbul.
• Işık Erol, Sevgi (2017). Osmanlı Devleti’nde Çalışma Hayatı ve Sosyal Güvenlik Açısından Ahilik Teşkilatı. Bursa: Ekin Yay.
• İbn Bibi, (1996). El Evamirü’l-Ala’iye fi’l-Umuri’l Ala’iye. (Haz. Mürsel Öztürk), C. I, II, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İnanır, Ahmet (2014). XVI. yüzyıl Osmanlı Fetvalarında Ahilik. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (36), 103-138.
• Kaşgarlı Mahmud (2015). Dîvânu Lugâti’t-Türk. (Haz. Ahmet B. Ercilasun-Ziyat Akkoyunlu) Ankara: TDK.
• Kaya, Abdullah (2013). Anadolu'nun Türk ve İslâm Yurdu Haline Gelişinde Ahileri Rolü ve Önemi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(29), 547-561.
• Kazıcı, Ziya (1988). Ahilik. TDVİA (Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi), C. 1, İstanbul.
• Kızıler, Hamdi (2015). Osmanlı Toplumunun Sosyal Dinamiklerinden Ahilik Kurumu. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, 4(2) 408-423.
• Mahiroğullar, Adnan (2011). Selçuklu/Osmanlı Döneminde Kurumsal Bir Yapı: Ahilik/Gedik Teşkilatı ve Sosyo-Ekonomik İşlevleri. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, S. 54, 139-154.
• Sarıkaya, Mehmet Saffet (2002). XIII-XVI. Asırlardaki Anadolu’da Fütüvvetnamelere Göre Dini İnanç Motifleri. Ankara: KB Yayınları.
• Solak, Fahri (2009). Ahilik Kuruluşu, İlkeleri ve Fonksiyonları. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
• Şahin, İlhan (1988). Ahi Evran. TDVİA (Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi), Cilt. 1, İstanbul, 529-530.
• Şeker, Mehmet (1996). “Ahiliğin Anadolu’nun Sosyal ve Kültürel Hayatındaki Yeri”, Erdem: Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, 8 (23), 599-620.
• Torun, Ali (1998). Türk edebiyatında Türkçe fütüvvet-nameler üzerine bir inceleme. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Tökel, Dursun Ali (2005). İbn-i Batuta Seyahatnamesi ve Evliya Çelebi Seyahatnamesinin İstanbul Bölümüne Göre Ahiler ve Ahilik. I. Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, 1, Kırşehir, 885-897.
• Ünsür, Ahmet (2020). Ahilik Sistemi Değerleri Yönetim ve Eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 18 (39), 297-337.
• Yüksel, Ayşe Nurefşan (2017). Türk İşletmecilik Tarihinde Kümelenme Modeli Olarak Ahilik Teşkilatı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yüksel, İbrahim (2019). Ahilik Felsefesinden Günümüz Meslek Ahlakı Tartışmalarına Bir Bakış. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 (2), 500-537.