PERFORMANS SPORLARININ FAİR-PLAY RUHU, AHLAKSAL AMACI VE SOSYALLEŞMEYE ETKİSİ

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 51 - 70, 18.06.2022

Bayram Kaya , Semiyha Tuncel

Öz

Yaşamın bir parçası olan ve aktif veya profesyonel katılımla bazen eğlenmek amacıyla bazen de izleyici olarak ilgilenilen spor, toplumsal bir faaliyettir ( Yenerer, 2013).Performans sporu, amatör sporun bir aşaması ve bu aşamayı gerçekleştirebilen sporcunun yaptığı çalışmaları amatörlük çerçevesinin dışına taşıyarak ücret karşılığında yapmasıdır (Şahin, 1990).Günümüz performans sporunun en belirgin özelliği rakibine zihinsel, duygusal ve fiziksel yönlerden baskı kurarak fair play ve oyunun ahlaki yapısını önemsemeyerek kazanma şansını yükseltmeye dayalıdır ( Lumpkin, 2003).Sporun karakter oluşturduğu kabul edilmesine rağmen, yarışma sporu karakter gelişimine olumsuz etkilerinin olduğuna yönelik kanıtlar da vardır. Yarışma, rekabet ahlak problemi yaratabilmekte, prososyal (özgeci) davranışları azaltıp antisosyal davranışı destekleyebilmektedir (Lemyre, 2002).
Bu araştırmada, performans sporunun fair play ruhu ,ahlaksal amacı ve sosyalleşme gibi değerlere etkisinin olup olmadığına bakmak için konuyla ilgili çalışmalar taranmıştır. Toplanan dokümanlar konunun içeriğine göre sınıflandırılarak analiz edilip raporlaştırılmıştır.
Sonuç olarak; profesyonel sporcuların amatör sporculara göre daha kazanma baskısı ve maddi kayıp gibi nedenlere bağlı olarak daha az iyi davranışlar sergilediğini, performans sporunu yapma yılı arttıkça iyi davranış sergileme oranının azaldığını, Temaslı sporun sporcuların güzel davranış sergileme oranını azalttığı, lig seviyesi yükseldikçe saygı, doğruluk ve iyi oyun gibi değerlerde bir artış olduğunu, sporcuları genel olarak antisosyal yaptığını, cinsiyet değişkenlerine göre ise kadınların fair play ve ahlak anlayışının erkeklere göre daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Ülkemizde fair play ve spor ahlakını yakalamak için çeşitli zamanlarda değişik uygulamalara gidilmiştir. Ancak bu uygulamalardaki raporların özensiz ve yanlış doldurulması, performans sporunda başarı odaklı ve fair play anlayışından yoksun bir yol çizilmesi bu uygulamalarda tam anlamıyla verimli bir sonuç alınamamıştır.

Anahtar Kelimeler

performans sporları, Fair-Play, Ahlaksal, sosyalleşme

Kaynakça

• Abakay, U. (2010). Futbolda Antrenör İletişiminin Farklı Statüdeki Futbolcuların Başarı Motivasyonuyla İlişkisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Armağan, İ. ( 1981). Sporun Toplumbilimsel Temelleri, Ders Notları, İzmir
• Beller, J.M., Stoll, S. (1995). Moral reasoning of high school student athletes and general students: an empirical study versus personal testimony, Pediatric Exercise Science.
• Bilir, P. (2014). Beden Eğitimi Ve Spor Yüksekokulu Öğrencilerinin Şiddet Eğilim Tutumlarının İncelenmesi. Beden Eğitimi Ve Spor Bilimleri Dergisi, 8(1).
• Boxıll, J. (2003). The Ethics Of Competition. In J. Boxill (Ed.), Sports Ethics An Anthology (Pp.107-115). United Kingdom. Blackwell Publishing.
• Bredemeier, B.j., Shields, D.l.(1986). Moral Growth Among Athletes And Nonathletes: A Comparative Analysis, The Journal Of Genetic Psychology.
• Can, C. (2012). Fair play yemin istemez. 1. Baskı, Hakan Can, Ahmet Talimciler (Eds.), MOSS yayınları, İstanbul.
• Coulomb-Cabagno, G. and Rascle, O. (2006). Team Sports Players’ Observed Aggresion As A Function Of Gender Competitive Level And Sport Type Journal Of Applied Social Psychology, 36 (8).
• Covrig, D. (1996). Sport, Fair Play, and Children’s Concept of Fairness. Journal For a Just&Caring Education 2(3).
• Csepregi, G. (1992). Sporda hümanist perspektifler, (N Avşar Çev). Eğitim Bilimleri Dergisi, Buca Eğitim Fakültesi Yayın Organı, 1(1): 14-16.
• Demirbolat, A. (1998). Toplum ve Spor, Kadıoğlu Matbaası, Ankara.
• Erdemli, A. (1996). İnsan, Spor ve Olimpizm. İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Erdemli, A. (2008). Spor Yapan İnsan. 1. Baskı, E Yayınları: İstanbul.
• Erdoğan, B.S. (2014). Profesyonel Futbolcularda Bireysel Değerler Üzerine Bir Araştırma, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gazi Üniversitesi.
• Fişek, K. (1998). Devlet Politikası ve Toplumsal İlişkileri Açısından Dünya’da Türkiye’de Spor Yönetimi. 2. Baskı, Bağırgan Yayınevi: Ankara.
• Gezer, E.D., Aslan, C.S., Dalkıran, O. ve Kılcıgil, E. (2017), Farklı Spor Branşlarındaki Elit Sporcuların Sosyal Beceri Düzeylerinin Seçilmiş Değişkenler Açısından Karşılaştırılması, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi.
• Hardaway, F. (2003). Foul Play: Sports Metaphors as Public Doublespeak;In: Boxill J. (Editor). Sport Ethics an Anthology. USA; Blackwell.
• Hoffman, M.L. (1990). The Contribution of Empathy to Justice and Moral Judgment. In: Esinberg N, Strayer J. (Editors), Empathy and Its Development. New York: Cambridge University Press.
• Huizinga, J., Homo, L. (1995). Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Bir Deneme, 1. Baskı. Kılıçbay MA. Çev. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kaidal, A., Badaki, O.L. and Sanusi, A.A. (2014). Sports and conflict preven-tion; the way forward for global peace. Journal of Sports and Physical Education, 1 (7).
• Karasar, N., (1997). Bilimsel araştırma yöntemi.Ankara. 7.basım. ss.75-90,Ankara.
• Kavussanu, M., Seal, A.R, and Phillips, D.R. (2006). Observed prosocial and antisocial behaviors in male Soccer teams: age differences across adolescence and the role of motivational variables, Journal of Appli Sport Psychology, 18.
• Koç, Y. (2013). Beden Eğitimi Dersi Sportmenlik Davranışı Ölçeği (BEDSDÖ): Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakül-tesi Dergisi, 15 (1) .
• Lemyre, P.N., Roberts, G.C. (2002). Ommundsen Y. Achievement Goal Orientations, Perceived Ability, and Sportspersonship in Youth Soccer. Journal of Applied Sport Psychology 14(2): Loland S. Fair play in sport: a moral norm system. London.
• Lovat, T. J., and Clement, N. D. (2008 ). The Pedagogical Imperative of Values Education. Journal of Beliefs & Values.
• Lumpkin, A., Stoll, K.S., Beller, M.J. (2003). Sport Ethics: Application for Fair Play. 3rd ed. USA: McGrawHill.
• Luther, A., Hotz, A. (2004). Fairness im Sport-Lernen für‘s Leben? Leibesübungen-Leibeserziehung.
• Ongan, H. ve Demiröz, D. M. (2010). Akademik Futbol Futbolda Rekabet Başarı İlişkisi, İstanbul: Hiperlink Yayınları 14.
• Papageorgiou, M., Hassandra, M. and Hatzigeorgiadis, A. (2008). Fair-play in physical education: Effects of sex, age and intrinsic motivation. Inquiries in Sport & Physical Education, 6 (2).
• Pilz, G.A., Wewer, W. (1997). Erfolg oder Fair Play?: Sport als Spiegel der Gesellschaft. München; Copress Verlag.
• Pilz, G.A. (1995). Zum Problem Struktureller Bedingungen für Unfairness Eine empirische Analyse. In: Fairness und Fair Play, Hrsg: Gerhardt,
• V, Lammer, M, 2.Aufl, Sankt Augustin: Academia Verlag, Köln.
• Rudd, A. and Stoll, S. (2004). What type of character do athletes possess? An empirical examination of college athletes versus college non athletes with the RSBH Value Judgment Inventory, The Sport Journal.
• Sezen, G. (2003). Profesyonel Ve Amatör Futbolcuların Faır Playe Anlayışları Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Sezen, G. (2007). Profesyonel Futbolcuların Faır Playe Yönelik Davranışları İle Empatik Eğilim Düzeyleri Arasındaki İlişki, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Sezen, G., Yıldıran, İ. (2011). Profesyonel futbolcuların sportmenlik yönelimleri ve empatik eğilim düzeyleri, Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi.
• Sezen, G., Yıldıran, İ. (2012). Sportspersonship orientation and empathy: a study of Professional footbal players, Journal oPhysical Education and Sport (JPES).
• Shields, L.L.D., Bredemeier, L.J.B. (1994). Chracter Development and Physical Activity. USA: Human Kinetics .
• Shields, D.L., LaVoi, N.M., Bredemeier, D.L. and Power, F. C. (2007). Predic-tors of poor sportpersonship in youth sports: Personal attitudes and social influences. Journal of Sport and Exercise Psychology.
• Stornes, T. and Ommundsen, Y. (2004). Achievement goals, motivational cli-mate and sportspersonship: A study of yound handball players. Scandinavian Journal of Education, 48 (2).
• Şahin, M. (1990). Spor Ahlakı ve Sorunları, Evrensel Basım Yayın, İstanbul.
• Şahin, N. (2012). Elit Düzeyde Takım Sporu Ve Bireysel Spor Yapan İki Grubun İletişim Becerilerinin Karşılaştırılması, Spormetre Beden Eğitimi Ve Spor Bilimleri Dergisi.
• Şahin, H.M., Şebin, K., Yılmaz, M. ve Şahin, M. (2014). Sporda Şiddetin Boyutları. Nobel Yayınevi, Ankara.
• Teke, E. (2018). Sporcuların Kişilik Özelliklerinin Fair-Play Davranışına Etkisiin İncelenmesi,Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi,Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• Tsai, E. and Fung, L. (2005). Sportspersonship in youth basketball and volley-ball players. The Online Journal of Sport Psychology, 7(2)
• Yıldıran, İ. (2002). ‘’Fair Play: Türkiyedeki Görünümü ve Geliştirme Perspektifleri’’, 7.Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi, Antalya.
• Yenerer, Çakmut, Ö. (2013). “Sporda Yolsuzluk: Şike ve Teşvik Primi Suçu” T. Çağlar (Ed.), Spor Hukuku Kurulu Av. İsmail İnan Armağanı içinde, Ankara: Salmat Basım.
• Yıldıran, İ. (2004). Fair Play: Kapsamı, Türkiye’deki Görünümü ve Geliştirme Perspektifleri. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi.
• Yıldıran, İ. (1992). Sporda Fair Play Kavramının Tarihsel Boyutları. Hacettepe Üniversitesi Spor Bilimleri 2. Ulusal Kongresi Bildirileri, Yayın No:3. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yayınları.
• Yıldıran İ, Sezen, G. (2006). Beden eğitimi öğretmeni adaylarının sportmenlik ve profesyonellik arasında ikilem barındıran somut örnek olaylara yaklaşımlarının değerlendirilmesi, Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 11(3): 3-14.