SIGNIFICANT DEVELOPMENTS IN MEDIEVAL TEXTILE ACTIVITIES AND THE EFFECT OF TURKS ON THESE DEVELOPMENTS

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 1 - 27, 31.12.2024

Sedat Bilinir

https://doi.org/10.58853/dumad.1515230

Öz

ORTAÇAĞ TEKSTİL FAALİYETLERİNE DAİR ÖNEMLİ GELİŞMELER VE BU GELİŞMELERE TÜRKLERİN ETKİSİ

Öz

İnsanoğlunun en temel ihtiyaçlarından bir tanesi olan giyim, insanlığın var oluşundan beri her dönem gelişerek günümüze kadar süre gelmiştir. Çalışmada giyim-tekstil konusunun Orta Çağ dönemini, bu dönem içerisinde de Mısır bölgesindeki gelişmeleri ele alındı. Mısır merkezli bir çalışma olmasının sebeplerinden bir tanesi Doğu Akdeniz’e kıyısı olması, Orta Doğu, Asya ile Avrupa arasında stratejik bir konumda bulunmasıdır. Bu özelliği ile pek çok farklı din ve ırkın bir arada yaşadığı harmanlanmış bir yapıya ev sahipliği yapmıştır. Ayrıca Orta Çağ’da Mısır, çok kaliteli tekstil ürünleri üreten ülke olarak ün salmıştı. Kendilerine has tarzları ve kıyafet çeşitliliğiyle dönemin en ünlü, en çok ilgi ve talep gören kıyafetlerini diken ülkeler arasında yer almaktaydı. Renkli kumaşları, kıyafetlerde boya teknikleri ve kadim keten kıyafet gelenekleri ile döneme damgalarını vurmuşlardı. Çalışmada genel olarak Mısır’daki tekstil faaliyetleri ele alınırken ayrıca Mısır’da bu sektörde birlikte çalışan Hristiyanların ve Müslümanların kendi geleneklerini de ürettikleri kıyafetlerine yansıtıp birlikte harmanlayarak ortaya çıkardıkları çok farklı tekstil ürünlerine de yer verilmeye çalışılmıştır. Konunun kapsamı dâhilinde bulunan dönemde ise ağırlıklı olarak tekstil alanında Türklerin, Arapların ve Bizans’ın bu alandaki faaliyetlerine de yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

TEKSTİL, KUMAŞ, MISIR, TÜRKLER, KIPTİLER, BİZANS

Kaynakça

• ABU’L-FİDÂ. (2017). Takvimü’l Bûldân. Trns. Ramazan Şeşen. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• ARCHIBALD, Ross Lewis. (1951). Naval Power and Trade in the Mediterranean A.D. 500-1100. Princeton. New Jersey: Princeton Universty Press.
• ASHTOR, E. (1976). A Social and Economic History of the Near East in the Middle Ages. London: University of California Press.
• ATIYA, Aziz S. (2005). Doğu Hıristiyanlığı Tarihi. Trans. Nurettin Hiçyılmaz. İstanbul: Doz Yayınları.
• BAKIR, A. (2005). Ortaçağ İslam Dünyasında Tekstil, Sanayi, Giyim-Kuşam ve Moda. Ankara: Bizim Büro Basımevi Yayınları.
• BILINIR, Sedat. (2022). Mısır’da Türk Varlığının İzleri. IX.-X. Yüzyılda Tolunoğulları’nın Tekstil ve Mimari Yapı Faaliyetleri. İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• BROCKELMANN, C. (1964). İslam Milletleri ve Devletleri Tarihi. Vol. I. Trans. Neşet Çağatay. 2. Print. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• ÇELIK, Hüsrem. (2014). Eskiçağ’da Anadolu’da Dokuma (M.Ö. 1974-1719). Unpublished Master Thesis. Denizli: Pamukkale Üniversitesi.
• DESIREE, G. Koslin and JANET, E. Snyder. (1992). Encountering Medieval Textiles and Dress, Objects, Texts, Images. New York: Published by Palgrave Mac Millian.
• DIMAND, M.S. (1982). El-Fünunü’l-İslâmiyye. Trans. Ahmet Muhammed İsa. Kahire: Dârü’Maârif.
• Diyanet İslam Ansiklopedisi. (2022). Vol. XXV. “Kıptîler”. Ankara. pp. 423-425.
• DÖLEN, Emre. (1992). Tekstil Tarihi, Dünya’da ve Türkiye’de Tekstil Teknolojisinin ve Sanayiinin Tarihsel Gelişimi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Yayınları.
• DURANT, Will. (1974). İslam Medeniyeti. Vol. Orhan Bahaeddin. İstanbul: Kervan Kitapçılık Yayınları.
• ELÇIBEY, Ebûlfez. (1997). Tolunoğulları Devleti (868-905). Prepared by. Fazil Gazenferoğlu. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• FRANCIS, Robinson. (2005). İslam Dünyası Tarihi, Resimli. Cambridge. Trans. Zülal Kılıç. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• GILLIS, Carole and NOSCH, B. Marie-Louise. (2007). Ancient Textiles, Production, Craft and Society. Oxford: Oxbow Books Published.
• GÜNEŞ, Cüneyt. (2021). Bizans İmparatorluğu Kurumları ve Unvanları (IX. ve XI. Yüzyıllar). İstanbul: Selenge Yayınevi.
• HASAN, İbrahim Hasan. (1985). Siyasi, Dini, Kültürel ve Sosyal İslam Tarihi. İstanbul: Kayıhan Yayınları. HITTI, Philip K. (1970). History of The Arabs, Tenth Edition. London: Mac Millian Press.
• İBN BATTÛTA. (2004). Tuhfetu’n-Nuzzâr fi Garâibi’l-Emsâr ve Acâibi’l-Esfâr. Vol.I. Trans. A. Sait Aykut. İstanbul: YKY Yayınevi.
• İBN FAZLÂN. (2020). İbn Fazlân Seyahatnamesi. Trans. Ramazan Şeşen. İstanbul: Tarih Encümeni Yayınları.
• İBN HAVKAL. (2017). Sûrat El-Arz, (Yerin Haritası). Trans. Ramazan Şeşen. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• İBN TAGRIBERDİ. (2013). En-Nücûmu’z-Zâhire. Trans. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınevi.
• İBN ZÛLÂK. (1996). Tarihu Mısır ve Fedâiluhâ, (İbn Zülak’ta Tolunoğulları ve İhşidiler). Trans. Nadir Özkuyumcu. İzmir: Basset Matbaacılık.
• İBNÜ’L ESÎR. (1991). El-Kâmil Fi’t-Tarih. Vol.VII. Trans. Ahmet Ağırakça. İstanbul: Bahar Yayınları.
• KALELI, Emrullah. (2019). “Bizans İmparatorluğu’nda İpeğin Rolü ve Kullanımı”. Vol. 11. Issue. 20. Giresun: Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi. pp. 215-233.
• KALLEK, Cengiz. (1995). “Feddân”. Vol. XII. İstanbul: DİA. p. 293-294.
• KUDÂME İBN CAFER. (2018). Kitabü’l Harac. Trans. Ramazan Şeşen. İstanbul: Yeditepe Publication.
• LEWIS, Bernard. (2009). Tarihte Araplar. Trans. Hakkı Dursun Yıldız. 5. Press. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları.
• LOPEZ, R.S. (1945). “Silk Industry in the Byzantine Empire”, Speculum: A Journal of Medieval Studies. Vol.20, No. 1, pp. 1-42.
• MAKRIZÎ, (2021). İgâsetü’l-Ümme, (Mısır’da Kıtlıklar ve Mali Krizler). İslam Klasikleri 33. Trans. Hakan Can-Muhammed Abrık. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• MAZAHERÎ, Ali. (1972). La vie quotidienne des Musulmans en Moyen Age. (Ortaçağ’da Müslümanların Yaşayışları). Trans. Bahriye Üçok. İstanbul: Varlık Yayınları.
• MC EVEDY, Colin. (2004). Ortaçağ Tarih Atlası. Trans. Ayşen Anadol. İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları.
• MUKADDESÎ. (2015). Ahsenü’t-Takâsîm. Trans. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınevi.
• NÂSIR-I HUSREV. (1967). Sefernâme. 2. Press. Trans. Abdülvehap Tarzi. İstanbul: Millieğitim Basımevi.
• NETHERTON, Robin-GALE, R., Owen-Crocker. (2006). Medieval Clothing and Textiles II. Vol. II. USA: Woodbridge. The Boydell Press.
• NIKEPHOROS, Bryennios. (2008). Tarihin Özü. Trans. Bilge Umar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• ÖZDAL, Ahmet N. (2019). Orta Çağ İslâm Dünyasında Ekonomik Ekosistem. İstanbul: Timaş Yayınevi.
• SAĞLAM, Ahmet. (2020). “Mısır’da Gayrimüslim Toplumlar: Tolunoğulları ve Hıristiyan Kıptiler”. Uluslararası Afrika’da Türkler Sempozyumu. Issue: 30. Ankara: TTK.
• SNYDER, Janet. (2002). “From Content to From: Court Clothing in Mid-Twelfth-Century Northern French Sculpture”. Encountering Medieval Textiles and Dress. Edited by Desiree G. Koslin and Janet E. Snyder. New York: Palgrave MacMillan.
• STILLMAN, Yedida Kalfon. (2003). Arab Dress From the Dawn of Islam to Modern Times. Edt: Norman A. Stillman. A Short History. Volume 2. Boston: Brill, Tuta Sub Aegide Pallas.
• TABAKOĞLU, Ahmet. (2005). Türk İktisat Tarihi. İstanbul: 7. Press. Dergâh Yayınları.
• TEZ, Zeki. (2001). Bilim ve Teknikte Orta Çağ Müslümanları. Ankara: Nobel Yayınevi.
• TIGNOR, Robert L. (2011). Egypt, A Short History. Princeton. Oxford: Princeton University Press.
• ÜLGEN, Aygün. (2008). “Mısır’da Tolunoğulları Dönemi (868-905)”. Türk Kültürü ve Mimarlığı. Issue.172. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları.
• WARD, James. (1909). Historic Ornament, Decorative Art and Architectural Ornament. London: Chapman and Hall Limited.
• WATSON, Andrew M. (1983). Agricultural Innovation in The Early Islamic World. New York: Cambridge University Press.
• WICKHAM, Chris. (2005). Framing The Early Middle Ages. New York: Oxford University Press.
• YUSUF, Muhsin D. (1985). Economic Survey of Syria During the Tenth and Eleventh Centuries. Berlin: Klaus Schwarz Verlag.
• ZEYDAN, Corci. (1971). İslam Medeniyeti Tarihi. Vol.I. Trans. Zeki Meğamiz. İstanbul: Doğan Güneş Yayınları. Internet Resources
• https://www.mfa.org/collections/textile-and-fashion-arts (Access Date: 09.05.2023).
• https://www.vam.ac.uk/ (Access Date: 09.05.2023).