Su Talep Seviyesine Göre Kurak ve Sulak Dönem Analizi

Yıl 2019, Cilt: 10 Sayı: 1, 301 - 310, 15.03.2019

Eyüp Şişman

https://doi.org/10.24012/dumf.449592

Cited By: 3

Öz

Sulaklık ve kuraklık su talebinin, yağış ve akış miktarları ile kıyaslanması sonucunda, ortaya çıkan fazlalık veya eksikliklerin birer fonksiyonudur. İhtiyaç seviyesine göre dengeli olması için çalışılan bu iki durum, bilimsel yöntemler kullanılarak üretilen bilgi ile yönetilemediğinde beraberinde pek çok soruna sebep olabilir. Sulaklık durumunda ortaya çıkan problemler, nispeten daha kısa sürelerde ve kendiliğinden ortadan kalkabilirken, özellikle iklim değişikliği ile etkileri daha da artan kuraklık problemlerine zamanla çözüm bulunmadığında çok daha karmaşık bir duruma gelecektir. Sulaklık ve kuraklık sorunlarının ortadan kaldırılması veya etkilerinin azaltılması için, bu iki husus çözümde birlikte ele alınıp değerlendirilmeli ve denge kurulmalıdır. Eğer denge sağlanamaz ise, meteorolojik kuraklık ile başlayan süreç hidrolojik, tarımsal ve sosyal kuraklık şeklinde birçok alanda geri dönülemeyecek tahribata sebep olacaktır. Başlangıçta az bilinmeyenli denklemler ile ifade edilebilecek bu problemler ve süreç, iyi yönetilemediğinde sonraları karmaşıklaşarak çok bilinmeyenli duruma dönüşecektir. Bu çalışma ile sulaklık ve kuraklık özellikleriyle ilgili problemlerin başında ihtiyaç duyulacak, dengeye yönelik bazı matematik denklemlerin elde edilmesine çalışılmıştır. Talep (eşik-kesme) seviyesi ile kuraklık ve sulaklık özellikleri arasında kurulabilecek ilişkiler araştırılmıştır. Araştırma sonucunda yağış ve akış verileri kullanılarak, talep ile kuraklık ve sulaklık süreleri, ortalama yıllık eksiklik ve fazlalık miktarları arasındaki geometrik ilişkiler polinom, üssel ve kuvvet fonksiyonları ile tanımlanmıştır. Su konusunda çalışan uzmanlar burada sunulan model yaklaşımı ile bölgesel talep seviyeleri ve gözlenen verilere uygun sulaklık ve kuraklık özellikleri arasındaki ilişkilere ait grafikleri elde ederek daha etkin tasarım, planlama, işletme ve su yönetimi sağlayabilirler.

Anahtar Kelimeler

Kuraklık, Hidroloji, Matematik Modelleme, Kuraklık, Sulaklık, Talep Seviyesi, Su Kaynakları Planlaması

Kaynakça

• Akbaş, A., (2013). Türkiye’de Palmer kuraklık indisine göre kuraklığın alansal ve zamansal değişiminin incelenmesi, Yüksek lisans tezi, Çanakkale On sekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Atmaca, D., (2011). Standartlaştırılmış Yağış İndeksi ile Konya ilinde bölgesel kuraklık analizi, Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Beyazıt, M., ve Önöz, B., (2005). Probabilities and return periods of multisite droughts, Hydrological Sciences Journal, 50, 4, 605-615.
• Kömüşçü, A, Ü., Erkan, A., ve Turgu, E., (2003). Normalleştirilmiş yağış indeksi (SPI) metodu ile Türkiye’ de kuraklık oluşum oranlarının bölgesel dağılımı, III. Atmosfer Bilimleri Sempozyumu, İstanbul.
• McKee, T, B., Doesken, N, J., Kleist, J., (1993). The relationship of drought frequency and duration of time scales, Presented at the Eighth Conference on Applied Climatology, American Meteorological Society.
• Palmer, W, C., (1965). Meteorological Drought. Weather Bureau Research Paper, No. 45, U.S. Department of Commerce, Washington. D.C.
• Rodríguez‐Iturbe, I., (1969). Applications of the theory of runs to hydrology, Water Resources Research, 5, 6, 1422-1426.
• Silkin, H., (2014). İklim Değişikliğine Uyum Özelinde Bazı Uygulamaların Türkiye Açısından Değerlendirilmesi, Uzmanlık Tezi, Orman ve Su İşleri Bakanlığı.
• Şen, Z., (1976). Wet and dry periods of annual flow series, Journal of the Hydraulics Division, 102, 10, 1503-1514.
• Şen, Z., (1977). Run-Sums of Annual Flow Series, Journal of Hydrology, 35, 311-324.
• Şen, Z., (1978). Autorun analysis of hyrologic time series, Journal of Hydrology, 36, 75-85.
• Şen, Z., (1980). Regional drought and flood frequency analysis, Journal of hydrology, 46, 3-4, 265-279.
• Şen, Z., (1989). The Theory of Runs With
• Applications to Drought Prediction-Comment, Journal of Hydrology, 110, 383-391.
• Şen, Z., (1990). Critical drought analysis by second order Markov chain, Journal of Hydrologic Engineering,120, 183–202.
• Şen, Z., (1998). Probalistic formulation of spatio-temporal drought Pattern, Theor Apply Climatology, 61, 197-206.
• Tatlı, H., ve Türkeş, M., (2011). Empirical orthogonal function analysis of the Palmer Drought Indices, Agricultural and Forest Meteorology, 151, 981-991.
• Türkeş, M., Akgündüz, A, S., ve Demirörs, Z., (2009). Palmer Kuraklık İndisi’ ne göre İç Anadolu Bölgesi’nin Konya Bölümü’ndeki kurak dönemler ve kuraklık şiddeti, Coğrafi Bilimler Dergisi, 7, 129-144.
• Yeğnidemir, M, K., (2005). İç Anadolu Bölgesinin standartlaştırılmış yağış indisi metodu ile kuraklık analizi, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Yevjevich, V., (1967). An Objective Approach to Definitions and Investigations of Continental Hydrlogic Droughts, Hydrology Papers, 23.
• Yevjevich, V., (1975). Analytical Investigation of Drought of Stationary Time Series Using Negative Runs, Hydrology Paper, Colorado State University. Fort Collins. Colorado.
• Yevjevich. V., (1976). Area-Deficit-Intensity Characteristics Of Drought. Hydrology Paper, No:87, Colorado State University.