AZERBAYCAN TÜRKÇESİ DEYİMLERİNDE SAYGI VE SAYGINLIK ELDE ETME (ESKİ TÜRKÇE PARALELİNDE)

Yıl 2023, , 24 - 54, 31.07.2023

Sümeyra Alan

https://doi.org/10.55179/dusbed.1104042

Öz

Azerbaycan Türkçesi veya Azerice, Batı Türkçesine ve Oğuz grubuna dâhil edilmektedir. Yazı dili geleneğini yansıtması bakımından Türkiye Türkçesine en çok benzeyen Çağdaş Türk lehçesidir. Bu benzerlik kendini kültürel anlamda da göstermekte Azerbaycan Türkçesi ile Türkiye Türkçesi arasında tarihi kökleri ve uzun tarihi gelişim dönemleri bakımından ortaklıklar bulunmaktadır. Türk kültürünü oluşturan ögeler arasına dâhil edilebilen deyimler insanların yaşam biçimlerini, hayatı algılayış tarzlarını, değer yargılarını ortaya koyan, az sözle çok yargının anlatıldığı söz birlikleridir. Bu dil birlikleri kendi içinde saygı, hürmet, dua, iyi dilek, temenni, ilenme, argo terimler, selamlaşma, ağırlama, ziyaret, mahcubiyet vs. gibi kavramları barındırmaktadır. Bu çalışmada Azerbaycan Türkçesinin söz varlıklarındaki saygı ve saygınlık bildiren deyimler tespit edilmeye çalışılmıştır. Tespit edilen deyimler biçimsel açıdan 1. İki da da Daha Fazla Sözcüğün Bir Araya Geldiği ve Herhangi Bir Öbek Türünde Olanlar, 2. Sonu Mastarla Bitenler 3. Cümle Biçiminde Olanlar olmak üzere üç kategori altında değerlendirilmiştir. Sonu mastarla biten deyimlerin Eski Türkçedeki karşılıkları verilmiştir. Birebir kullanım örneği tanıklanamayan deyimlerin ise eş anlam taşıyan örnekleri verilmiştir. Eş anlam taşıyan örnekleri bulunamayan deyimlerin ise Eski Türkçedeki karşılıkları boş bırakılmıştır. Çalışmamıza referans kaynağı olarak “Azerbaycan Türkçesi Deyimler Sözlüğü” seçilmiştir. Çalışmamız neticesinde Oğuz grubu içinde yer alan Azerbaycan Türkçesinde saygı ve saygınlık (kazanma) için kullanılan deyim söz varlığının azımsanmayacak derecede olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan Türkçesi, Eski Türkçe, Saygı, deyimler, Saygınlık Kazanma

Kaynakça

• Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1-2, İstanbul: İnkılâp Kitap Evi.
• Altaylı, S. (2005). Azerbaycan Türkçesi Deyimler Sözlüğü. Ankara: Prestij Matbaası.
• Konur, E. (2015). Azerbaycan Türkçesinin Fonetik Özellikleri. Edebi Yâd ve Sanat Akademisi.