COMPOUND VERBS İN MENÂSİK-İ HACC

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 1, 118 - 132, 15.07.2017

Serhat Küçük , Tarık Çelik

Öz

The work called Menâsik-i Hacc is an Islamic Jurisprudence (fiqh) work written by Sunbul Sinâneddin Yûsuf bin Yakûb (Death. A.D. 1581). Although the exact date it was written is not known, it can be assumed that was written in the 16th (XVI) century based on the writer’s date of death. This work discusses the requirements of pilgrimage, one of the Five Pillars of Islam. It deals with the practices done during those prayers within the framework of Fiqh Concepts such as fard, wajib, sunnah, mustahab, makrooh, haram, it presents judgments and includes some prayer texts. Given that it refers on religious life of people, it is a work that can be used as a guide in daily life. This aspect also makes the work worth examining. Another aspect that makes the work important is that it has features of the transitional period from Old Anatolian Turkish to Classical Ottoman Turkish. In this article, the compound verbs of the work Menâsik-i Hacc were analysed in order to be used as a resource for the ones doing studies in this field. Compound verbs were examined under three categories: compound verbs that occur when noun/adjective or auxiliary verbs combine, compound verbs where on one side there is verbal-adjective and on the other side there is an auxiliary verb: complex verbs, compound verbs on where one side there is verbal-adverb and on the other side there is verb: descriptive verbs. It was observed that the compound verbs formed with nouns and auxiliary verbs are predominant in the work examined. Compound verbs are used in Turkish to verbify the nouns of foreign origin (compound verbs are used in Turkish to form a verb from a noun of foreign origin). It was determined in the work examined (in this work) that the noun words are of Arabic origin. This way, the words of foreign origin have been verbified.

Anahtar Kelimeler

Menâsik-i Hacc, Sunbul Sinâneddin Yûsuf bin Yakûb, Classical Ottoman Turkish, XVI. century, compound verb, Complex Verb

MENÂSİK-İ HACC ADLI ESERDE BİRLEŞİK FİİLLER

Öz

Menâsik-i Hacc adlı eser Sünbül Sinâneddin Yûsuf bin Yakûb (ö. Miladi 1581) tarafından yazılmış fıkhî bir eserdir. Telif tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte müellifin ölüm tarihinden hareketle XVI. yüzyıla ait olduğu söylenebilir. Eser İslam dininin beş farz ibadetinden biri olan hac ibadetinin gereklerini konu almıştır. Bu ibadetlerin yapılması esnasındaki uygulamaları farz, vacip, sünnet, müstehap, mekruh, haram gibi fıkhî kavramlar çerçevesinde ele alarak hükümler ortaya koymuş ve bazı dua metinlerine yer vermiştir. İnsanların ibadet hayatına hitap etmesi açısından günlük hayatta kullanılırlığı olan bir eserdir. Bu yönü de eseri incelemeye değer kılan bir husustur. Eseri önemli kılan bir başka husus da Eski Anadolu Türkçesinden Klasik Osmanlı Türkçesine geçiş dönemi özellikleri taşımasıdır. Bu çalışmada Menâsik-i Hacc adlı eserdeki birleşik fiiller değerlendirilmiş ve bu alanda araştırma yapanlar için kaynaklık etmesi amaçlanmıştır. Birleşik fiiller, isim/sıfat ve yardımcı eylemlerin birleşmesiyle oluşan birleşik fiiller, bir yanı sıfat-fiil bir yanı yardımcı fiil olan birleşik fiiller: karmaşık fiiller, bir yanı zarf-fiil bir yanı fiil olan birleşik fiiller: tasvir fiilleri olmak üzere üç başlıkta incelenmiştir. İncelediğimiz eserde isim ve yardımcı eylemlerle kurulan birleşik fiillerin ağırlıkta olduğu gözlemlenmiştir. Türkçede yabancı kökenli isimlerin fiilleşmesinde birleşik fiillerden yararlanılmaktadır. İncelemeye konu olan eserde de isim görevindeki kelimelerin Arapça kökenli olduğu belirlenmiştir. Bu yolla yabancı kelimeler fiilleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Menâsik-i Hacc, Sünbül Sinâneddin Yûsuf bin Yakûb, Klasik Osmanlı Türkçesi, XVI. yüzyıl, Birleşik Fiil

Kaynakça

• Banguoğlu, T. (1959), Türkçenin Grameri, Ankara: TDK Yayınları.
• Coşkun, M. (2002), Manzum ve Mensur Osmanlı Hac Seyahatnameleri ve Nâbî’nin Tuhfetü’l- Harameyn’i, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Delice, H. İ. (2017), Türk Dil Bilgisi Toplantıları, Birleşik Fiil, Bidiriler ve Tartışmalar, s. 33-44, Ankara: TDK Yayınları.
• Demirci, Ü. Ö. (2016), Eski Türkçede Fiiller, İstanbul: Umuttepe Yayınları.
• Deny, J. (1941), Tur̈ k Dili Grameri; Osmanlı Lehcȩ si (Tercum̈ e eden Ali Ulvi Elov̈ e), İstanbul: Maarif Matbaası.
• Devellioğlu, F. (1984), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dilçin, C. (Dzl.) (2009), Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (1984), Kutadgu Bilig Grameri, Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
• Ergin, M. (1994), Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gabain, A. V. (1988), Türkçede Fiil Birleşmeleri, Ankara: TDK Yayınları.
• Hacıeminoğlu, N. (1991), Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2009), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara: TDK Yayınları.
• Koyuncu, F. (2017), Cûdî’nin Manzum Hac Seyahatnâmesi, Journal of Turkish Language and Literature, ss. 177-219.
• Mazıoğlu, H. (1974), Kitâbu Evsâf-ı Mesâcidi’ş-Şerîfe, Ankara: TDK Yayınları.
• Özkan, A. (2013), Mehekkü'l-İlim Ve'l-Ulemâ İsimli Eserde Birleşik Fiiller, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi,(34), ss.11-45.
• Sâmî Ş. (1995), Kamus-ı Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Tekin, T. (2000), Orhon Türkçesi Grameri, Ankara: Sanat Kitabevi.
• Timurtaş, F. K. (1977), Eski Türkiye Türkçesi, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Toprak, F. (2002), Harezm Türkçesinde Fiil, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Türkçe Sözlük (2005), 10. Baskı, Ankara: TDK Yayınları.
• Yücer, H. M. (2010), Sünbül Sinan, İslam Ansiklopedisi, cilt 38, ss. 137, İstanbul: TDV Yayınları.
• Yaran, R. (1996), Hac, İslam Ansiklopedisi, cilt 14, ss. 410-413, İstanbul: TDV yayınları.
• Yıldız, M. (2010), Seyf-i Sarayinin Gülistan Tercümesinde Aynı İsim Unsurlarının kıl- ve et-Yardımcı Fiilleriyle Kullanımından Oluşan Eş Değer Birleşik Fiiller ve Oğuzca Etkisi, Turkish Studies, Volume, ( 5/1 Winter), ss. 687-706.