KUZEY MAKEDONYA MÜSLÜMANLARININ GÜNÜMÜZDE EN YAYGIN SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 1, 64 - 84, 30.07.2019

Mehmet Dalkılıç

Öz

Yugoslavya’nın dağılması ile birlikte, Balkanlarda
etnik çatışmalar (1991) başlamıştır. Önce Slovenya ve Hırvatistan, ardından
Bosna-Hersek ve Makedonya’nın bağımsızlıklarını ilan etmeleriyle Balkanlarda
yeni bir dönem başlamıştır. Makedonya’da Müslümanlar nüfusun %40’ından
fazlasını oluşturmakla birlikte ülke, en fazla Müslüman vatandaşa sahip 5.
Avrupa ülkesidir. Kökleri ve cinsiyetleri itibariyle Slav ırkına mensup olan
Makedonların Müslümanlarla tanışması Osmanlı öncesine rastlamaktadır. Ancak
14.asırda Osmanlıların bölgeyi fethetmesiyle birlikte İslam bölgede hızla
yayılmaya başlamıştır. Makedonlar, o günden bugüne mensubu oldukları İslam dini
üzere yaşamaktadırlar. Her ne kadar Yugoslavya Cumhuriyeti’nin bir parçası
oldukları dönemlerde dinsizleştirilme politikasına maruz kalmışlarsa da
özellikle 1990’lı yıllardan sonra yeninden eski dinî değerlerine dönme ve
onları yaşama yolları aramaya başlamıştır. Makedonya, Osmanlı döneminde farklı
din mensuplarının birlikte yaşadığı, kişilerin inançlarını özgürce yaşayabildikleri
bir ülke olup, insanların bu farklılığa büyük bir saygı içinde oldukları bir
vakıadır. Başlangıçta örnek gösterilecek kadar toplumsal anlamda dini
ritüellere duyulan bu saygı insanlar arasındaki ilişkilere de yansımış, kişiler
çatışmadan uzak, sevgi içinde ve kardeşçe yaşamışlardır. Ancak ilerleyen
süreçlerde Hıristiyanlar lehine ayrımcılıklar başlamış ve 2001 yılında büyük
bir etnik çatışmanın kıyısından dönülmüştür. Ohri anlaşmasıyla sonlandırılan
çatışma sonrası Kuzey Makedonya siyasi idareleri her geçen gün Müslümanların
elde ettikleri hak, hukuk ve yasal statüyü her geçen gün kısıtlama yoluna
gitmişlerdir. Hıristiyanlara göre adeta ikinci sınıf vatandaş muamelesi
gördüğünü düşünen Müslümanların sayısı ve en büyük sorunlarının ortaya
çıkarılması makalenin esas amacıdır. 

Anahtar Kelimeler

Kuzey Makedonya, Aşırı Dini Gruplar, Etnik Ayrımcılık, Asimilasyon, Eğitim

Destekleyen Kurum

İstanbul Üniversitesi BAP Birimi

Proje Numarası

29636

Teşekkür

İstanbul Üniversitesi BAP Birimine "Balkanların Geleceği Açısından Makedonya’da Dini Aşırılıklar ve Etnik Barış" başlıklı güdümlü projemizi desteklerinden dolayı teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Ağanoğlu, Y. (2012), Yücel Teşkilatı, İstanbul: Rumeli Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği Yayınları.
• Akman, H. (2006), Paylaşılamayan Balkanlar, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Arif, K. (2010), Bağımsızlıktan günümüze kadar Makedonya'da din eğitimi (1991-2010). Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Din Eğitimi Bilim Dalı.
• Artuç, İ. (1988), Balkan Savaşı, İstanbul: Kastaş Yayınları.
• Aslantaş, S. (2007), Osmanlı’da Sırp İsyanları, 19, Yüzyılın Şafağında Balkanlar, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Bağcı, H. (1998), Güvenlik Politikaları ve Risk Analizi Çerçevesinde Balkanlar, Ankara: Dış Politika Enstitüsü.
• Bahadır, G. (2002), Batı’dan Doğu’ya Uzanan Çizgide Balkanlar ve Türkler, Konya, Çizgi Kitabevi Yayınları, Ağustos,Bora, T. (1995), Yugoslavya, Milliyetçiliğin Provokasyonu, İstanbul: Birikim Yayınları.
• Çavuşoğlu, H. (2007), “Yugoslavya-Makedonya” Topraklarından Türkiye’ye Göçler ve Nedenleri, Bilig, Bahar, sayı 41: 123-154.
• Dalkılıç, Mehmet -R.Biçer, (2016), Balkanların Geleceği Açısından Makedonya’da Etnik Barış ve Dini Aşırı Gruplar, Proje, İstanbul Üniversitesi BAP Birimi.
• Dikici, A. (2014), “Türkiye’deki Balkan Muhacirleri Arasında Kaybolan Bir Topluluk: Torbeşler”, T.C. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı, Avrasya Etüdleri 46/2014-2 (123-165).
• Emin, N. (2014), Makedonya Siyasetini Anlama Kılavuzu, Seta: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, (www.yenibalkan.com (27.03.2016).
• Fırat, B.H. “Ohri Çerçeve Anlaşması’nın 15. Yılı: Makedonya’da ‘Barış’”, www.usak.org.tr (29.09.2016).
• FRA, (2010), Avrupa Ayrımcılık Yasağı Hukuku El Kitabı, Avrupa Birliği Temel Haklar Ajansı, Avrupa Konseyi, 2010.
• Gökdağ, B.A. (2012), “Balkanlar: Etnik Karmaşanın Dilsel Boyutları”, Karadeniz Araştırmaları, Kış, sayı: 32, 1‐27.
• Göregenli, M. (2008), Ayrımcılık Ve İnsan Hakları, Aralık 2007 Çalışma Toplantısı Raporu.
• Hacısalihoğlu, M. (2003), Jön Türkler ve Makedonya Sorunu (1890-1918), İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• İbrahim, E. “Türklere Yapılan Kültürel Asimilasyon Politikası”, www.balturk.org.tr (07.10.2016).
• İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, www.hsyk.gov.tr (15.10.2016).
• Jelavich, B. (2006), Balkan Tarihi Cilt 1, İstanbul: Küre Yayınları.
• Jelavich, B. (2006), Balkan Tarihi Cilt 2, İstanbul: Küre Yayınları.
• Kamberi, N. (2015), Makedonya'da Komünizm Sonrası Dönemde Ortaya Çıkan Dini Akımlar ve Temel Görüşleri, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı İslam Mezhepleri Tarihi Bilim Dalı, Bursa.
• Kenar, N. (2005), Yugoslavya Sorununun Ulusal ve Uluslararası Boyutu, Ankara: Palme Yayını.
• Kodal, T. (2014), Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Journal Of Modern Turkish History Studies, XIV/29 (2014-Güz/Autumn), ss.377-396.
• Kut, Ş. (2005), Balkanlar’da Kimlik ve Egemenlik, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kutlu, S. (2007), Milliyetçilik ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı Devleti, Istanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kutlu, S. (2007), Milliyetçilik ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı Devleti, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Lacoste, Y. (2008), Büyük Oyunu Anlamak, Jeopolitik: Bugünün Uzun Tarihi, İstanbul: NTV Yayınları.
• Makedonya Cumhuriyeti Anayasası, Makedonya Cumhuriyeti Millet Meclisi Basımevi, Üsküp 1999, İkinci bölüm: "İnsan ve vatandaşın temel özgürlük hakları", madde 19.
• Makedonya ve Din, (2015), www.makedonyauniversiteleri.com (05.10.2016).
• Murati, U. (2015), Makedonya'da Müslüman toplumun örgün ve yaygın din eğitimi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Din Eğitimi Bilim Dalı.
• Nayçevska, M.-Todorovski, S. (2009), Etnik Mensubiyet Esası Üzere Ayrımcılığın Kaldırılması, El Kitabı, Makedonya Açık Toplum-Makedonya Enstitüsü Vakfı Etniler Arası Diyalog ve Topluluğun Gelişmesi- Ortak Değerleri Destekleyen Vatandaş Birliği, (ATEVM) Skopje, Republika Makedonija.
• Nureddin, A. (2008), Osmanlı Sonrası Makedonya, Üsküp: MATUSTEB Yayınları.
• Oran, B. (2012), Türk Dış Politikası, Cilt 2. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Oran, B. (2012), Türk Dış Politikası, Cilt 3. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Progonatı, E. (2013), “Etnik Arnavutların Arnavutluk Dış Politikasında Etkisi”, Karadeniz Araştırmaları, Bahar, sayı:37, s.159-182.
• Rapor, (2007), İnsan Hakları Gündemi Derneği Kriz Bölgelerinde İnsan Hakları Sorunları, (Bosna/Hersek-Kosova-Makedonya), İHGD/Kamusal Açıklama/TR-001/2007, Ankara.
• Samar, K. (2015), “Makedonya’da Etnik Çatışma Kaygısı”, http://tr.euronews.com (04.09.2016).
• Şabani, G. (2007), 2001 Makedonya Etnik Çatışması Ve Çözümü: Çerçeve Anlaşmasına Giden Süreç, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Turan, Ö. (2002), Makedonya’da Türkler, Der. Murat Hatipoğlu, Dünden Bugüne Makedonya Sorunu, Balkanlar Araştırma Dizisi 6, Ankara, ASAM Yayınları.
• Wachtel, A. B. (2009), Dünya Tarihinde Balkanlar, İstanbul: Doğan Kitap.