PROF. DR. FUAT SEZGİN'DE "EVRENSEL BİLİMLER TARİHİ" KAVRAMI VE BİLİM TARİHİ YAZIMI

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 3, 38 - 55, 31.12.2019

Muhammet Özdemir

Öz

Bu çalışma, Fuat Sezgin’in Türkçeye
çevrilmiş kapsamlı eseri İslam’da Bilim
ve Teknik’ten (Vissenschaft und Technik im Islam) hareketle ona
ait “evrensel bilimler tarihi” kavramı ve Rönesansçı tarih eleştirisinin bilim
tarihyazımı bağlamındaki yansımalarını tartışmaya açmakta ve
değerlendirmektedir. Amerika Birleşik Devletleri’nin yirminci yüzyıldaki
yükselişi ve İkinci Dünya Savaşı sonrasında bilim tarihyazımı tartışmaları
evrensel bir boyuta taşınmış ve birçok bilim yazarının aksine Fuat Sezgin
spekülatif itirazlar geliştirmek yerine mukayeseli olgulara dayanan tarihsel
çalışmalar yapmayı tercih etmiştir. Sezgin’in çalışmaları hem oryantalistik
bilgilerin seyrini değiştirmiş, hem de İslam biliminin Ortaçağ ve Yeniçağdaki
koşullarına dair bir merak yaratmıştır. İslam’da
Bilim ve Teknik, geliştirdiği kuramsal ve metodolojik analizlerin yanı sıra
yer verdiği doğa bilimleri ve tıp bilimleri içeriği, bunların konuşlandıkları
kurumlar ve kullandıkları araç-gereçleri sunmasından dolayı önemlidir.
Sezgin’in çalışmaları, modern Avrupa-merkezci bilim yazımının genişletilmiş
çoğulcu bir bilim tarihine dönüştürülmesi için çok etkili ve çığır açıcı bir
aşamaya tekabül etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Fuat Sezgin, Bilim Tarihyazımı, İslam, Ortaçağ, Felsefe

Kaynakça

• - AGASSI, Joseph, Science and Its History: A Reassessment of the Historiography of Science, Springer, 2008, Toronto.- BACON, Francis, The New Organon; Ed.: Lisa Jardine, Michael Silverthorne, Camdrige University Press, 2000, New York and Melbourne.- BHABHA, Homi K., The Location of Culture, Routledge, 1994, London and New York.- COLEMAN, Simon, “Recent Developments in the Anthropology of Religion”, The New Blackwell Companion to the Sociology of Religion; Ed.: Bryan S. Turner, Wiley-Blackwell Publishing, 2010, Malden and Oxford, s. 103-121.- CONNER, Clifford D., History of Science: Miners, Midwives, and “Low Mechanicks”, Nation Books, 2005, New York.- ÇALIŞKAN, Selami, “Türkiye’de Bilim Tarihi Sahasında İlk Doktora Tezi: Aydın Sayılı “Observatory in Islam””, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 2, Sayı 4, 2004, s. 701-710.- DAJANI, Rana “What do we mean when we talk about gender and science? An Interview with Professor Emerita Evelyn Fox Keller (MIT), author of Reflections on gender and science”, Interdisciplinary Science Reviews, 2019, Vol. 44, No. 2, s. 221-226.- DİRLİK, Arif, “Is There History after Eurocentrism? Globalism, Postcolonialism, and the Disavowal of History”, History After The Three Worlds: Post-Eurocentric Historiographies; Ed.: Arif Dirlik, Vinay Bahl, Peter Gran, Rowman&Littfield Publishers, Inc, 2000, New York, Oxford, s. 25-48.- DUIGNAN, Brian, The History of Philosophy Modern Philosophy: from 1500 CE to the Present, Britannica Educational Publishing, 2011, New York.- GAVROGLU, Kostas, CHRISTIANIDIS, Jean, NICOLAIDIS, Efthymios, Trends in the Historiography of Science, Springer-Science+Business Media, B.V., 1994.- HENRY, John, The Scientific Revolution and the the Origins of Modern Science, Palgrave, 2. Basım, 2002, New York.- IGGERS, Georg G., WANG, Q. Edward, A Global History of Modern Historiography, Routledge, Taylor and Francis Group, 2008, London and New York.- JANARA, Laura, Democracy Growing Up: Authority, Autonomy, and Passion in Tocqueville’s Democracy in America, State University of New York Press, 2002, Albany.- JORDANOVA, Ludmilla, “Gender and the Historiography of Science”, The British Journal fort he History of Science, Vol. 26, No. 4, The Big Picture (December, 1993), s. 469-483.- KELLER, Evelyn Fox, Reflections on Gender and Science, Yale University Press, 1995, New Haven.- KRAGH, Helge, An Introduction to the History of Science, Cambridge University Press, 3. Basım, 1994, Cambridge, Melbourne, New York.- LAWRENCE, J. Dennis, A Catalog of Special Plane Curves, Dover, 1972, New York.- NOVICK, Peter, That Noble Dream “The Objectivity Question” and the American Historical Profession, Cambridge University Press, 2. Basım, 2005, Cambridge and New York.- OFFE, Claus, Reflections on America: Tocqueville, Weber and Adorno in the United States; Translated by Patrick Camiller, Polity Press, 2005, Cambridge and Malden.- ÖZDEMİR, Muhammet, “Türk-İslam Bilim Tarihi Açısından Bilim Tarihi Yazım Biçimleri”, Bilim ve Yeni Teknolojiler Dergisi, Kırgızistan Milli Eğitim Bakanlığı, Bişkek, 2013 (2), s. 280-291.- ÖZDEMİR, Muhammet, “Türk-İslâm Bilim Tarihinin Yeniden Yazımı Açısından Bilim Tarihi Yazım Biçimleri Tartışmasına Giriş”, Türk Yurdu, Ağustos 2013, Cilt 33, Sayı 132, Ankara, s. 35-41.- RONAN, Colin A., The Cambridge Illustrated History of the World’s Science, Cambridge University Press, Newness Books, 1983, New York, Melbourne, Northands.- SARTON, George, Introduction to the History of Science Volume I from Omer Homer to Omar Khayyam, Carnegie Institution of Washington by The Williams&Wilkins Company, 1927 basımından kopya, 5. Basım, 1962, Baltimore.- SEZGİN, Fuat, İslâm’da Bilim ve Teknik I-V; Çev.: Abdurrahman Aliy, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, 2. Basım, Nisan 2008, İstanbul.- SEZGİN, Fuat, Vissenschaft und Technik im Islam I-V, Institut für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften an der Johann Wolfgang Goethe-Universität Frankfurt am Main, 2003, Frankfurt.- SHAPIN, Steven, The Scientific Revolution, The University of Chicago Press, 1998, Chicago and London.- THOMPSON, William R., The Emergence of the Global Political Economy, Routledge, Taylor&Francis Group, 2000, London and New York.- TURNER, Bryan S., Oryantalizm, Kapitalizm ve İslâm; Çev.: Ahmet Demirhan, İnsan Yayınları, 2. Basım, 1997, İstanbul.- UNAT, Yavuz, “Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı”, Dört Öge-Yıl 1-Sayı 3-Nisan 2013, s. 1-23.