SAĞLIK SEKTÖRÜNDE TALEP TAHMİNİ ÜZERİNE LİTERATÜR ARAŞTIRMASI

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 1, 99 - 113, 30.07.2020

Süleyman Şahin , Derya Kocadağ

Öz

Uluslararası
hukukla korunan temel bir insan hakkı olan sağlık hakkının bireylere adil ve etkin
dağıtılabilmesi kıt kaynakların adil ve en etkin seviyede kullanılması ile
mümkün olur. Adil ve etkin organize edilmiş sağlık hizmetleri sunumundan
bahsedebilmek için ihtiyaçların doğru tespiti, işgücü tahmini, stok kontrolü,
maliyet yönetimi ya da malzeme temini gibi çeşitli alanlarda sağlık
hizmetlerine olan talebin tespiti en önemli ihtiyaçtır. Talep tahminleri de bu
ihtiyacın giderilmesi noktasında sağlık ekonomisi biliminin ve bilimsel
tekniklerin desteği ile karar vericilere destek olmaktadır. Çalışmamızda sağlık
sektörü odağında yapılan talep tahmini çalışmalarının ve tahminlemede
kullanılan yöntem ve tekniklerin bir kısmının özeti niteliğinde yerli ve
yabancı literatür araştırması amaçlanmıştır. Yapılan literatür taraması
neticesinde ulaşım, imalat, gıda, sağlık gibi çok çeşitli sektörlerde tahmin
yöntemleri ve talep tahminleri ile ilgili yapılmış çalışmalar olduğu
görülmüştür. Kullanılan teknikler açısından incelendiğinde hareketli ortalamalar
ve üssel düzgünleştirme başta olmak üzere zaman serileri analizi ve regresyon
analizi yardımıyla yapılan öngörülerin nispeten daha çok tercih edildiği
gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tahmin, Talep, Regresyon, Zaman Serisi, Sağlık

Kaynakça

• Aasia Khaliq, Syeda Aadila Batool, M. Nawaz Chaudhry (2015). “Seasonality and trend analysis oftuberculosis in Lahore, Pakistan from 2006 to 2013”. Journal of Epidemiology and Global Health. 5: 397–403.Cahow, Eric E. (2004). “Forecast of demand for chronic care nursing home services: 2005- 2025”, Brandeis University, Waltham Massachusetts, USA.Cheng CY, Chiang KL, Chen MY (2016). “Intermittent Demand Forecasting in a Tertiary Pediatric Intensive Care Unit.” Journal of Medical Systems. 40(10).Chisato Imai, Ben Armstrong, Zaid Chalabi, Punam Mangtani, Masahiro Hashizume (2015). “Time series regression model for infectious disease and weather”. Environmental Research. 142: 319-327.Dewi Hernández-Montoya, Antonio Soriano-Flores, Marcelino Esparza-Aguilar, Corina Benjetve Nathaly Llanes (2019). “Variation in incidence of type 2 diabetes mellitus: ime series of Mexican adolescents”. Annals Epidemiology. 30: 15-21.Ebhuoma O, Gebreslasie M, Magubane L. (2018). “A Seasonal Autoregressive Integrated Moving Average (SARIMA) forecasting model to predict monthly malaria cases in KwaZulu-Natal, South Africa”. S Afr Med J. 108(7): 573-578.Emre Dirican, Cemil Çolak, Zeki Akkuş (2017). “Toplam Kolesterol, Ldl, Hdl ve Trigliserit Seviyelerinin Yaşa Göre Değişiminin Farklı Regresyon Modelleriyle İncelenmesi”. Dicle Tıp Dergisi / Dicle Medical Journal 44 (1) : 81 - 89.Erdal AYDEMİR, Meltem KARAATLI, Gökhan YILMAZ, Serdar AKSOY (2014). “112 Acil Çağrı Merkezine Gelen Çağrı Sayılarını Belirleyebilmek İçin Bir Yapay Sinir Ağları Tahminleme Modeli Geliştirilmesi”. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 20(5): 145-149.Fatma DEMEZ (2016). Hastanelerde Kapasite Ölçümü Talep Tahmin Yöntemleri Ve Bir Araştırma. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.Gorelick MH, Yen K ve Yun HJ. (2005). “The effect of in-room registration on emergency department length of stay”. Ann Emerg Med. 45(2): 128-133.Göksu ÖZÜDOĞRU ve Ali GÖRENER (2015). “Sağlık Sektöründe Talep Tahmini Üzerine Bir Uygulama” İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimleri Dergisi, Yıl:14 Sayı:27 Bahar 2015 s.37-53.Görkem Sarıyer (2018). “Acil Servislerde Talebin Zaman Serileri Modelleri ile Tahmin Edilmesi”. Uluslararası Mühendislik Araştırma ve Geliştirme Dergisi-International Journal of Engineering Research and Development. 10(1): 66-77.Hasan Ayyıldız ve Kürşat Özkan (2011). “Türkiye İlaç Endüstrisi Satış Tahmini Araştırması”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi. 6(1): 71‐102.Hüseyin Hakan Sakaoğlu (2010). “Sağlık Kurumlarında Yenileme Yatırımları: Bir Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde Uygulama”. Dokuz Eylül Üniversitei Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hye Jin Kam, Jin Ok Sung ve Rae Woong Park (2010). “Prediction of Daily Patient Numbers for a Regional Emergency Medical Center using Time Series Analysis”. Healthc Inform Research. 16(3): 158-165.Kaan Yılancıoğlu (2017). “Parkinson Hastalığı Seviyesi Tahmininde Vokal Kord Ölçümü Tabanlı Yapay Sinir Ağı Yaklaşımı”. SDÜ Sağlık Bilimleri Dergisi. 8(2): 8-11.Keerqinfu, Qiming Zhang, Long Yan, Juan He (2018). “Time series analysis of correlativity between pulmonary tuberculosis and seasonal meteorological factors based on theory of Human-Environmental Inter Relation”. Journal of Traditional Chinese Medical Sciences. 5(2): 119-127.Kenan İLARSLAN ve Fatih BIYIKLI (2018). “Araştırma-Geliştirme Harcamalarının İşletmelerin Finansal Performansına Etkisinin Ekonometrik Analizi: İlaç Sektöründen Bir Uygulama.” Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD)/Eurasian Journal of Researches in Social and Economics (EJRSE). 5(3): 122-137. Love-Koh J., Asaria M., Cookson R. ve Griffin S. (2015). “The Social Distribution of Health: Estimating Quality-Adjusted Life Expectancy in England”. Value Health. 18(5): 655-662. Mehmet Atasever, Zafer Karaca, Selim Yavuz Sanisoğlu, Afra Alkan ve Hasan Bağcı (2018). “Türkiye’de Katastrofik Sağlık Harcamaları ve Sağlık Hizmetlerinden Memnuniyet Oranı ile İlişkisi”. Ankara Medical Journal. 18(1): 22-30.Mehmet Tokat (1985). “Sağlık Sektöründe Hasta Yatağı Talep Projeksiyonu”. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 3(1-2): 387-391.Mehdi Jalalpour, Yulia Gel, Scott Levin (2015). “Forecasting demand for health services: Development of a publicly available toolbox”. Operations Research for Health Care. 5: 1-9Mehdi Sharafi, Haleh Ghaem, Hamid Reza Tabatabaee, HosseinFaramarzi (2017). “Forecasting the number of zoonotic cutaneous leishmaniasis cases in south of Fars province, Iran using seasonal ARIMA time series method”. Asian Pacific Journal of Tropical Medicine 10(1): 79-86.Miguel Carvalho-Silva, M. Teresa T. Monteiro, Filipe de Sá-Soares, Sónia Dória-Nóbrega. “Assessment of forecasting models for patients arrival at Emergency Department”. Operations Research for Health Care, 18: 112-118.Mishra AK, Sahanaa C, Manikandan M. (2019). “Forecasting Indian infant mortality rate: An application of autoregressive integrated moving average model”. J Family Community Med. 26(2):123-126.Muammer YAYLALI, Selahattin KAYNAK ve Zeynep KARACA (2012). “Sağlık Hizmetleri Talebi: Erzurum İlinde Bir Araştırma, Health Services Demand: A Study in Erzurum”. Ege Akademik Bakış Dergisi. Cilt: 12 Sayı: 4 s.563-573Muhammet Gül ve Ali Fuat Güneri (2015). “Forecastıng Patıent Length Of Stay In An Emergency Department By Artıfıcıal Neural Networks-Yapay Sinir Ağları Kullanılarak Acil Servis Hasta Kalış Süresinin Tahmini.” Journal Of Aeronautıcs And Space Technologıes. 8(2): 43-48.Nergis Ceydeli (2006). “Hastane İsletmelerinde Yenileme Yatırım Kararları ve Bir Üniversite Hastanesi Radyoloji Bölümünde Uygulama”. Dokuz Eylül Üniversitei Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Osman DEMİRDÖĞEN, Hamit ERDAL, Ahmet İlker AKBABA (2017). “Comparıng Varıous Machıne Learnıng Methods For Predıctıon Of Patıent Revısıt Intentıon: A Case Study - Yeniden Hastane Tercih Etme Davranışının Tahmini İçin Çeşitli Makine Öğrenmesi Yöntemlerinin Karşılaştırılması: Bir Uygulama”. Selçuk Üniversitesi Mühendislik Bilim ve Tekonoloji Dergisi. 5(4): 386-401.Ömer Utku ERZENGİN, Vildan SÜMBÜLOĞLU ve Sirel KARAKAŞ (2006). “EEG temelli olay-ilişki beyin dalgalarının istatistiksel zaman serileri ile modellenmesi”. Marmara Medical Journal. 19(1): 6-12.Özlem ÖZER ve Merve ERKİLET (2012). “Talep Analizi Ve Talep Öngörüsü: Bir Özel Hastanede Uygulama”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 14(3): 127-142.Qiang Mao, Kai Zhang, Wu Yan, Chaonan Cheng (2018). “Forecasting the incidence of tuberculosis in China using the seasonal auto-regressive integrated moving average (SARIMA) model”. Journal of Infection and Public Health. 11(5): 707-712.Rathlev NK, Chessare J, Olshaker J, Obendorfer D, Mehta SD, Rothenhaus T, Crespo S, Magauran B, Davidson K, Shemin R, Lewis K, Becker JM, Fisher L, Guy L, Cooper A, Litvak E. (2007). “Time series analysis of variables associated with daily mean emergency department length of stay”. Ann Emerg Med. 49(3): 265-71.Rohaifa Khaldi, Abdellatif El Afia, Raddouane Chiheb (2019). “Forecasting of weekly patient visits to emergency department: real case study”. Procedia Computer Science. s.532-541.Sevda AKAR (2014). “Türkiye’de Reçete Başına Ortalama Maliyet Serisinin Zaman Serisi Modelleriyle Öngörüsü ve Öngörü Performanslarının Karşılaştırılması”. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi. 4(2):176-192.Serhan SEVGEN (2015). Sağlık Hizmetleri Talep Tahmini: Adana İli Hastane Uygulaması. Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Yönetimi Yüksek Lisans Programı, Yüksel Lisans Tezi.Sezgin Irmak, Can Deniz Köksal, Özcan Asilkan (2012). “Hastanelerin Gelecekteki Hasta Yoğunluklarının Veri Madenciliği Yöntemleri İle Tahmin Edilmesi”. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi. 4(1): 101-114. Vahit YİĞİT (2016). “Hastanelerde Tıbbi Malzeme Talep Tahmini: Serum Seti Tüketimi Üzerinde Örnek Bir Uygulama”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt: 5 Sayı: 4Ward Whitt, Xiaopei Zhang (2019). “Forecasting arrivals and occupancy levels in an emergency department”. Operations Research for Health Care. 21: 1-18.Wang Y., Xu C., Zhang S., Yang L., Wang Z., Zhu Y. ve Yuan J. (2019). “Development and evaluation of a deep learning approach for modeling seasonality and trends in hand-foot-mouth disease incidence in mainland China”. Sci Rep. 9(1): 8046.Zhirui He, Hongbing Tao (2018). “Epidemiology and ARIMA model of positive-rate of influenza viruses among children in Wuhan, China: A nine-year retrospective study”. International Journal of Infectious Diseases. 74: 61-70.