ERGENLERDE BEŞ FAKTÖR KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ VE ERKEN DÖNEM UYUMSUZ ŞEMALAR

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 2, 318 - 328, 30.12.2020

Halil Ekşi , Baran Tunçer , Erdem Sevim

Öz

Bu çalışma ergenlerde erken dönem uyumsuz şema alanları  ile kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin
incelenmesi, kişilik özelliklerinin erken dönem uyumsuz şema alanlarını
yordayıp yordamadığının incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın çalışma
grubunu 273’ü (%63,6) kız, 156’sı erkek (%36,4) olmak üzere toplam 429  lise öğrencisi oluşturmaktadır. Yordayıcı
korelasyonel modelin kullanıldığı bu araştırmada veri toplama aracı olarak10-16
Yaş Çocuk ve Ergenler İçin Erken Dönem Uyumsuz Şema Ölçekler Takımı ve On-Maddeli Kişilik Ölçeği kullanılmıştır. Çalışma
grubundan toplanan veriler SPSS 21 programı ile analiz edilmiştir.  Araştırmada çoklu doğrusal regresyon ve
pearson korelasyon analizi kullanılmıştır. Yapılan pearson keorelasyon analizi
sonucuna göre kopukluk ve reddedilmişlik şema alanı ile nevrotiklik ve
sorumluluk alt boyutları arasında, zedelenmiş özerklik ve performans şema alanı
ile nevrotiklik ve sorumluluk alt boyutu arasında, zedelenmiş sınırlar şema
alanı ile uyumluluk ve nevrotiklik alt boyutu arasında,  aşırı tetikte olma ve baskılama şema alanı
ile nevrotiklik ve sorumluluk alt boyutu 
arasında, başkalarına yönelimlilik şema alanı ile nevrotiklik ve
sorumluluk alt boyutu  arasında
istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Yapılan çoklu regresyon
analizi sonucuna göre kişilik ölçeği alt boyutlarından nevrotiklik, sorumluluk
ve uyumluluğun erken dönem uyumsuz şema alanlarının yordayıcısı olduğu
bulunmuştur

Anahtar Kelimeler

erken dönem uyumsuz şemalar, beş faktör kişilik, kişilik özellikleri ve erken dönem uyumsuz şemalar

Kaynakça

• Arslan, R. (2017). Algılanan Ebeveynlik Biçimleri, Erken Dönem Uyumsuz Şemalar ve Kişiler Arası Bağımlılık Eğilimi Arasındaki İlişkiler: Şema Terapi Modeli Çerçevesinde Bir İnceleme. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Atak, H. (2013). On-Maddeli Kişilik Ölçeği'nin Türk Kültürü'ne Uyarlanması. Archives of Neuropsychiatry/Noropsikiatri Arsivi, 50(4).
• Barrick, M. R., Stewart, G. L. & Piotrowski, M. (2002). "Personality and Job Performance: Test of No. Mediating Effects of Motivation Among Sales Representatives", Journal of Applied Psychology, 87(1), 1-9.
• Beck, A. T. (1967). Depression: Causes and treatment. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
• Bienvenu, O. J., Samuels, J. F., Costa, P. T., Reti, I. M., Eaton, W. W., & Nestadt, G. (2004). Anxiety and depressive disorders and the five‐factor model of personality: A higher‐and lower‐order personality trait investigation in a community sample. Depression and anxiety, 20(2), 92-97.
• Brotchie, J., Meyer, C., Copello, A., Kidney, R., & Waller, G. (2004). Cognitive representations in alcohol and opiate abuse: the role of core beliefs. British Journal of Clinical Psychology, 43, 337-342.
• Burger, J. M. (2006), Kişilik. (İ. D. Erguvan Sarıoğlu, Çev.). İstanbul: Kaknüs Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Cecero, J. J., Nelson, J. D. & Gillie, J. M. (2004). Tools and tenets of Schema Therapy: toward the construct validity of the early maladaptive schema questionnaire research version (EMSQ-R). Clinical Psychology and Psychotherapy, 11(5), 344-357.
• Davoodi, E., Wen, A., Dobson, K. S., Noorbala, A. A., Mohammadi, A., & Farahmand, Z. (2018). Early maladaptive schemas in depression and somatization disorder. Journal of affective disorders, 235, 82-89.
• Dobson, K. S. (Ed.). (2010). Handbook of Cognitive-Behavioral Therapies. New York: Guilford Press.
• Ehsan, H. B., & Bahramizadeh, H. (2011). Early maladaptive schemas and agreeableness in personality five factor model. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 30, 547-551.
• Fischer, T. D., Smout, M. F., & Delfabbro, P. H. (2016). The relationship between psychological flexibility, early maladaptive schemas, perceived parenting and psychopathology. Journal of Contextual Behavioral Science, 5(3), 169-177.
• Flink, N., Honkalampi, K., Lehto, S. M., Leppänen, V., Viinamäki, H., & Lindeman, S. (2018). Comparison of early maladaptive schemas between borderline personality disorder and chronic depression. Clinical psychology & psychotherapy, 25(4), 532-539.
• Güner, O. (2013). 10-16 Yaş Çocuk ve Ergenler için Erken Dönem Uyumsuz Şema Ölçekler Takımının (ÇEŞÖT) geçerlik, güvenirlik ve norm çalışması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Haris, A.E. & Curtin, L. (2002) Parental perceptions, early maladaptive schemas, and depressive symptoms in young adults. Cognit Ther Res, 26:405-416
• Hartt, J., & Waller, G. (2002). Child abuse, dissociation, and core beliefs in bulimic disorders. Child Abuse & Neglect, 26(9), 923-938.
• İnanç, B. Y., & Yerlikaya, E. E. (2017). Kişilik kuramları. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Jalali, M., & Hosseini, H. (2017). The relationship between marital conflicts and early maladaptive schemas with psychological wellbeing among couples in Tehran. South Journal of Educational Psychology and Counseling, 4, 1, 53-54.
• Jovev, M., & Jackson, H. J. (2004). Early maladaptive schemas in personality disordered individuals. Journal of Personality Disorders, 18, 467-478
• Kagan, J., Reznick, J. S. & Snidman, N. (1988). Biological bases of childhood shyness. Science, 240, 167-171.
• Kapçı, E. G. Ve Hamamcı, Z. (2010). Aile işlevi ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişki: Erken dönem uyum bozucu şemaların aracı rolü. Klinik Psikiyatri, 13(3), 127-136.
• Kendler, K. S., & Myers, J. (2010). The genetic and environmental relationship between major depression and the five-factor model of personality. Psychological medicine, 40(5), 801-806.
• Konukçu, H.B., Akkoyunlu, S. ve Türkçapar, M.H. (2013). Early maladaptive schemas in depressed women and its relationship with depression. Journal of Cognitive-Behavioral Psychotherapy and Research, 2(2), 98-105.
• Lapsekili, N. ve Ak, M. (2012). Early maladaptive schemas related to unipolar and bipolar depression: similarities and differences. Journal of Cognitive-Behavioral Psychotherapy and Research, 1(3), 145-151.
• Lucas, R. E., Diener, E., Grob, A., Suh, E. M., & Shao, L. (2000). Cross-cultural evidence for the fundamental features of extraversion. Journal of personality and social psychology, 79(3), 452.
• McCrae R.R. & Costa, P.T. (2006). Personality in Adulthood. New York: The Guilford Press.
• McCrae, R. R., & Costa, P. T. (1987). Validation of the five-factor model of personality across instruments and observers. Journal of personality and social psychology, 52(1), 81.
• Muris, P. (2006). Maladaptive schemas in non‐clinical adolescents: Relations to perceived parental rearing behaviours, big five personality factors and psychopathological symptoms. Clinical Psychology & Psychotherapy: An International Journal of Theory & Practice, 13(6), 405-413.
• Nilsson, K. K., Nielsen Straarup, K., & Halvorsen, M. (2015). Early maladaptive schemas: A comparison between bipolar disorder and major depressive disorder. Clinical psychology & psychotherapy, 22(5), 387-391.
• Özbaş, A. A., Sayın, A. ve Coşar, B. (2012). Üniversite sınavına hazırlanan öğrencilerde sınav öncesi anksiyete düzeyi ile erken dönem uyumsuz şema ilişkilerinin incelenmesi. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 1(2), 81-89.
• Pinto-Gouveia, J., Castilho, P., Galhardo, A., & Cunha, M. (2006). Early maladaptive schemas and social phobia. Cognitive Therapy and Research, 30(5), 571-584.
• Reeves, M., & Taylor, J. (2007). Specific relationships between core beliefs and personality disorder symptoms in a non-clinical sample. Clinical Psychology and Psychotherapy, 14, 96-104
• Renner, F., Lobbestael, J., Peeters, F., Arntz, A., & Huibers, M. (2012). Early maladaptive schemas in depressed patients: Stability and relation with depressive symptoms over the course of treatment. Journal of affective disorders, 136(3), 581-590.
• Rhein, D. & Sukawatana, P. (2015). Thai university student schemas and anxiety symptomatology. International Education Studies, 8(7), 108-126.
• Saariaho, A. S., Saariaho, T. H., Mattila, A. K., Karukivi, M., & Joukamaa, M. I. (2015). Alexithymia and Early Maladaptive Schemas in chronic pain patients. Scandinavian journal of psychology, 56(4), 428-437.
• Sava, F. A. (2009). Maladaptive schemas, irrational beliefs, and their relationship with the Five-Factor Personality model. Journal of Cognitive & Behavioral Psychotherapies, 9(2).
• Thimm, J. C. (2010). Personality and early maladaptive schemas: A five-factor model perspective. Journal of behavior therapy and experimental psychiatry, 41(4), 373-380.
• Thoms, P., Moore, K.S. & Scott, K. (1996). The Relationship Between SelfEfficacy for Participating in Self-Managed Work Groups and the Big Five Personality Dimensions. Journal of Organizational Behavior. 17, 349-362
• van Vlierberghe, L. & Braet, C. (2007). Dysfunctional schemas and psychopathology in referred obese adolescents. Clinical Psychology and Psychotherapy, 14, 342–351
• Yalçın, S. B., Ak, M., Kavaklı, M. ve Kesici, Ş. (2018). Mutluluğun önündeki engel: Erken dönem uyumsuz şemalar. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi 7(1), 7-13.
• Young, J.E., (1990) Cognitive Therapy for Personality Disorders: A Schema Focused Approach. Sarasota, Professional Resource Press.
• Young, J.E., Klosko, J.S., & Weishaar, E.M., (2009). Şema Terapi (Çev. TV Soylu). İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Zadahmad, M. & Torkan, H. (2016). Investigation of the multiple relationships between early maladaptive schemas and coping styles with anxiety. International Journal of Educational and Psychological Researches, 2(1), 49-53