YAVUZ SULTAN SELİM’İN TAHTA ÇIKIŞINDA MALKOÇOĞULLARININ ROLÜ

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 321 - 331, 31.12.2021

Filiz Tapan

Öz

Yavuz Sultan Selim olarak anılan I. Selim, kısa sürede kazandığı büyük başarılar ile Osmanlı Tarihi araştırmalarında ilgi duyulan bir padişah olmuştur. Onun başarılarının şehzadelik yıllarında edindiği tecrübelerle doğrudan bir bağı olmasının dışında cesaretli, atak ve kararlı siyaset anlayışının da bir sonucu olduğu söylenebilir. Nitekim “Yavuz” lakabı bu özelliklerinden dolayı I. Selim ile bütünleşmiş bir nitelendirmedir. Menkıbeler ve hikayeler ile anlatılan hayatı ve siyasi/askerî faaliyetleri konusunda pek çok araştırma yapılmıştır. Yavuz Sultan Selim’in padişah olarak kazandığı başarılar dışında şehzadeliği yıllarındaki faaliyetleri de dikkat çekicidir. Bilindiği üzere Trabzon sancak beyi olarak görev yapmıştır. Uzun yıllar bu görevi yürütmüş, Gürcü Prensliklere karşı mücadelesi ve Şah İsmail’e yönelik politikaları ile adından söz ettirmiştir. Şehzade Ahmed’e karşı giriştiği taht mücadelesi ise Osmanlı Tarihi’nin en ilginç ve en çetin taht kavgalarından biridir. İki şehzade arasındaki mücadeleyi ilginç kılan noktalardan birisi bu sırada II. Bayezid’in halen tahtta olması ve diğeri de mücadelenin taraflarının oynadığı belirleyici roldür. Yavuz Sultan Selim’in tahta çıkışı ile ilgili çalışmalar mevcut olup daha çok Sultan Bayezid ve şehzadeleri merkeze alan bir anlayış ile kaleme alınmışlardır. Olayın tarafları ile ilgili müstakil çalışmalar mevcut değildir. İki şehzadenin taht kavgasına taraf olanların konu çerçevesinde oynadıkları rol açıklanmaya muhtaçtır. Bu makalede Şehzade Selim ile Şehzade Ahmed arasında yaşanan taht kavgasında, taraflardan biri olan Malkoçoğullarının üstlendiği rol tespit edilerek açıklanmaya çalışılacaktır. Başkanlık Arşivi’nde bulunan ve Topkapı Sarayı’ndan intikal eden evrakı ve bu evrak arasında yer alan mektuplar bu makalenin kaynakları olarak öne çıkmaktadır. Her iki şehzadenin yazdığı mektuplar incelenecek ve analiz edilecektir. Tespit edilen bulgular araştırmanın sonucuna yazılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yavuz Sultan Selim, Malkoçoğlu, taht kavgası, uç beyi

Teşekkür

Yavuz Sultan Selim'in Tahta Çıkışında Malkoçoğullarının Rolü adı ile yayınlamak istediğim çalışmanın değerlendirme aşamasında sağlayacağınız katkı için şimdiden teşekkür ederim.

Kaynakça

• Atatürk Kitaplığı: Muallim Cevdet Yamaları: MC_Yz_O0071, v.14, 68.
• Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defterleri Koleksiyonu: TS.MA.d, 5374.
• Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrak Koleksiyonu: TS.MA.e, 543; 566/5, 10, 12,13, 15, 16, 21, 22, 23, 25, 26, 27, 29, 32; 745/21; 746/104; 750/60; 752/18; 754/15; 755/79;
• Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defter Koleksiyonu: TS.Ma.e, 756/2, 31, 105; 759/51; 812/27; 814/6; 858/67; 881/13; 6815, 850/38.
• Celalzâde Mustafa (1990). Selimnâme, nşr. A. Uğur-M.Çuhadar, Ankara.
• Evliya Çelebi (2006). Seyahatnâmesi, nşr. S.A.Kahraman-Y.Dağlı-R.Dankoff, Cilt:I, İstanbul.
• Gelibolulu Âlî (1997). Kitâbü’t-târîh-i Künhü’l-ahbâr., haz. Ahmet Uğur ve diğerleri, C.I, Kayseri.
• Hoca Sadeddin (1280). Tâcü’t – tevârih, İstanbul.
• Hoca Sadettin Efendi (1979). Tacü’t-Tevârih Cilt IV (haz.İsmet Parmaksızoğlu), Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları/301 Başvuru Kitapları Dizisi/5.
• İbn Kemal (1988). Tevârîh-i Âlî Osman VIII..Defter (Transkripsiyon), hazırlayan Ahmet Uğur, TTK, Ankara.
• İdris-i Bitlisi (2001). Selim Şah-name, tercüme: H.Kırlangıç, Ankara.
• İshak Çelebi (1998). Selimnâme, haz.B. Keskin (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir.
• Matrakçı Nasuh (2015). Tarih-i Sultan Bayezid, Sultan II.Bayezid’in Tarihi, Hazırlayan: Reha Bilge, Klasik Türkçeden Aktaran Mertol Tulum, Arvana Yayınları, İstanbul.
• Solakzâde (1989). Solak-zâde Tarihi, Haz.Vahid Çabuk, C.I, Ankara.
• Albayrak Sak, V. (2017). Selimnâmelerde Yavuz Sultan Selim’in Tahta Geçişi, Turkish Studies, Volume 12/16, s.25-52.
• Emecen, F. ve Şahin, İ. (1994). Osmanlılarda Divan Bürokrasi Ahkam: II.Bayezid Dönemine Ait 906/1501 tarihli Ahkam Defteri, İstanbul.
• Emecen, F.( 2009). Selim I, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt 36, İstanbul, s.407-414.
• -------------- ( Ekim 2010). Yavuz Sultan Selim, Yitik Hazine Yayınları, İstanbul.
• Ercan, Y. (2002). Yavuz Sultan Selim, Türkler, IX, Ankara, s.421-445.
• Jorga, N.(2005). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, Çev. Nilüfer Epçeli, C.I, C.II, İstanbul.
• Karadeniz, H. B.(2015). Osmanlılar ve Rumeli Uç Beyleri-Merkez ve Uç-, Yeditepe Yayınları, İstanbul.
• Kayapınar, L.(2009). Malkoçoğlu Bali Bey Vakfı ve Bayezid Baba Âsitânesi, Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, Sayı 1, s.105-115.
• Kırzıoğlu, F.(1993). Osmanlıların Kafkas-Ellerini Fethi (1451-1590), Ankara.
• Solak, İ. ve Kurtboğan, D.(Ekim 2020). Yavuz Sultan Selim’in Taht Mücadelesi, Tarih Okulu Dergisi, Yıl 13, Sayı XLVIII, ss.3032-3061.
• Söylemez, F. (2012). Yavuz sultan Selim’in Taht Mücadelesi, Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, Sayı:33, ,s.63-86.
• Tansel S. (1969). Yavuz Sultan Selim, Ankara.
• Uluçay, Ç.(1954). Yavuz Sultan Selim Nasıl Padişah Oldu, Tarih Dergisi, Cilt 6, sayı 9, s.53-90.
• ------------ (1954). Yavuz Sultan Selim Nasıl Padişah Oldu, Tarih Dergisi, Cilt 7, sayı 10, s.117-142. ;
• ------------ (1956). Yavuz Sultan Selim Nasıl Padişah Oldu Tarih Dergisi, Cilt 8, sayı.11-12, s.185-200.