Osmanlı Devletinde Menzil Okçuluğu

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 96 - 110, 30.06.2020

Ender Karagülle Mustafa Can Koç

Öz

Özet: Yapılan araştırmalar ışığında; Türk tarihine bakacak olduğumuzda avcılık ve toplayıcılıkla konar göçer şekilde yaşamın sürdürüldüğü süreçten yerleşik hayata geçildikten sonra da ok ve yayın gerek avlanmak için gerekse de savunma ve saldırı için kullanıldığı bilinen bir gerçektir. Bu gerçek yüzyıllar boyunca farklı coğrafyalarda yaşamına devam eden Türk toplumunun var olma sürecinde okçuluğun yerini farklı bir boyuta taşımıştır. Çoğu kez büyük bir kutsiyetle karşımıza çıkan ok ve yayın kullanımından çıkan okçuluk anlayışı zaman içerisinde değişik formlara bürünmüştür. Bu formlardan biri de mazisi yüz yıllara dayan menzil okçuluğudur. Günümüz spor teşkilatları gibi sistematik bir yapı üzerine kurulu olan menzil okçuluğu Devletin kuruluş ve yükselme dönemlerinde darp vurma ve puta atışları gibi zinde kalmak, yetenek geliştirmek ve savaşa her an hazırlıklı olmak amacı ile yapılan bir etkinlik olarak karşımıza çıkmaktadır. Yüzyıllar boyu devletin sosyal yapısı içerisinde hemen her kesimin icra ettiği ve barındırdığı rekabet unsurları ile birlikte sportif bir faaliyet olarak karşımıza çıkan menzil okçuluğu, Osmanlı Devletinin askeri envanterinde değişiklik yapmaya başladığı andan itibaren sportif yönü ağırlık kazanmıştır. Modern silahlara geçiş ve ateşli silahların kullanılması ile birlikte bir savaş uğraşından çok geçmişi gelecek nesillere aktarmak amacı ile saklanan ve sürdürülen bir ata mirası şeklini almıştır. Menzil okçuluğu bünyesinde barındırdığı iç dinamikleri, örgütsel hiyerarşisi ve kendine özgü Okmeydanı adı verilen kompleks yapıları ile bugünkü birçok spor branşına da teşkilatlanma açısından örnek olan bir yapıya sahiptir. Yapmış olduğumuz çalışmada; Türklerin tarih sahnesine çıkış sürecinde ok ve yayın kullanım şeklinden, Osmanlı Devletinin askeri ve sosyal yapısında kullanımına ilişkin kısa bilgiler verilirken okçuluk sporunun en sistematik şekli diyebileceğimiz menzil okçuluğunun gelişimsel süreci ve sistematik yapısından bahsedilecektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Menzil Okçuluğu

Kaynakça

• 1- Acar, Ş. ve Özveri, M. (2017). Bir İstanbul okçuluk menzilnâmesi. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, XVIII/2, 24-58. 2- Alpman, C. (1972). Eğitimin bütünlüğü içinde beden eğitimi ve çağlar boyu gelişimi. İstanbul: T.C. Gençlik ve Spor Bakanlığı Eğitim Genel Müdürlüğü Yayınları. 3- Atalay, A. ve Akbulut, K.A. (2013). Türk spor kültürünün eşsiz örneği: okçular tekkesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi (Black Sea), 5(18), 144-154. 4- Ateş, M.Z., (2017). Okmeydanına ününü veren menzil atışları. 17, Erişim adresi: https://www.yee.org.tr/sites/default/files/yayin/tr_17._sayi.pdf 5- Avrupa’nın mezolitik çağ kültürleri. (2019, 04 Nisan). Erişim adresi: https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/25623/mod_resource/content/0/Konu%208.pdf 6- Bir, A., Kaçar, M. ve Acar, Ş. (2006). Türk menzil okçuluğu, yay ve okları. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 8(1), 39-67. doi: 10.16992/ASOS.12737 7- Göksu, E. (2009). Ok ve yayın Türk devlet geleneği ve hakimiyet anlayışındaki yeri. Erişim adresi: http://www.kemankes.com/makaleler/?yazar=erkangoksu 8- Göral, M., Bozkurt, İ. ve Pepe, H. (2000). Osmanlı Devletinde okçuluğun değerlendirilmesi. Çiftçi, N., Kaplan, T. ve Dalaman, O. (Ed.). Osmanlıda spor sempozyumu içinde (s.229-250). Konya: Petek Ofset Matbaacılık. 9- Gündüz, G., Özden, S., Tekçe, M.S. (2010). Türkler’ de ahşap ok yapımı. Bartın Orman Fakültesi Dergisi. 12(17), 111-122 10- Işın, P.M. (2009). Türk Okçuluk Araştırmaları ve Paul E. Klopsteg (1889-1991). Acta Turcica (Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi), 1(1), 233-241. 11- İşcan, F. (1988). Türklerde spor. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. 12- Kahraman, A. (1995). Osmanlı devletinde spor. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları. 13- Küçük, M.A. (2018). İslâm Öncesinden Sonrasına Türk Geleneğinde Bir Yaşam Stili:“Okçuluk”, Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(1),178-191. 14- Menzil Okçuluğu, (2019, 04 Nisan). Erişim adresi: http://www.tirendaz.com/tr/?page_id=651 15- Tayga, Y. (1990). Türk spor tarihine genel bakış. Ankara: Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Spor Eğitimi Dairesi Başkanlığı. 16- Tunç, A. (2000). Osmanlılarda okçuluk (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://www.ulusaltezmerkezi.net/osmanli-devletinde-spor-okculuk/ 17- Türk Geleneksel Okçuluğunun Kısa Tarihi, (2019, 04 Nisan). Erişim adresi: http://www.tirendaz.com/tr/?page_id=169 18- Türktaş, M. (1999). Divanu Lügait- Türk’ te yer alan ve XI. yüzyılda Türkler arasında oynanan oyunlar. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5, 61-65 19- Yıldız, D. (1979). Türk spor tarihi. İstanbul: Ser Yayıncılık. 20- Yönal, G. ve Türkmen, M. (2017). Türk kültür yaşamında okçuluk. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(55), 523-533. 21- Yücel, Ü. (1999). Türk okçuluğu. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.