Ak Dut Agacının Anatomik, Kimyasal, Fiziksel ve Mekanik Özellikleri

Yıl 2009, Cilt: 5 Sayı: 1, 131 - 149, 01.06.2009

Gökhan Gündüz Naci Yıldırım Göksu Şirin Saadettin Murat Onat

Öz

Ak Dut (Morus alba L.) farklı iklim ve topraklarda yetisebilen bir agaç türüdür.

Ülkemizde dogal olarak yetismekte olan bir meyve agacıdır. Kurak, verimiz araziler,

soguk hava sartları, tuzlu su gibi çesitli etkilere karsı dayanımı fazladır. Dayanıklı ve

sarı renkli odunu sayesinde mobilyacılık alanında, bazı formları ile süs agacı olarak ve

bunun yanında müzik aletleri yapımında kullanılmaktadır. Daha çok meyvesi ve

ipekböcekçiliginde kullanılan yaprakları hakkında çalısmalar yapılmıstır. Bu çalısmada

Ankara, Beypazarı ilçesinden alınan Ak Dut (Morus alba L.) agacından elde edilen

numuneler kullanılmıstır. Agacın bazı anatomik, kimyasal,fiziksel ve mekanik

özelliklerini belirlemek üzere incelemeler yapılmıstır. Anatomik ve kimyasal

çalısmalarda gövde ve dal odunu için ayrı numuneler hazırlanarak aralarında

karsılastırılmıstır. Çalısmada bulunan sonuçlara göre gövde ve dal odunları için

anatomik ve kimyasal yönden aralarında belirgin bir fark bulunmamıstır. Bunun

yanında diger Morus türleri ile yapılan karsılastırmalarda bazı farklı özellikler tasıdıgı

görülmüstür. Yıllık halka sınırı belirgindir. Traheler halkalı yapıdadır. Homojen ve

genis özısınlarına sahiptir. Kimyasal açıdan yapılan karsılastırmada sıcak su

çözünürlügünün fazla oldugu görülmüstür. Fiziksel ve mekanik özelliklerde hava

kurusu özgül kütle degeri 0.671 g/cm³, tam kuru özgül kütle degeri 0.599 g/cm³, hücre

duvarı maddesi %39.95 ve hava boslugu oranı %60.05, hacim yogunluk degeri 0.532

g/cm³, hacimsel daralma miktarı %11.55, hacimsel genisleme miktarı %11.62, odunun

içerisine alabilecegi maksimum su miktarı %121.55, lif doygunluk noktası rutubeti

%31.51, liflere paralel basınç direnci 49.086 N/mm², egilme direnci 82.31 N/mm² ve

elastikiyet modülü degeri 2128.67 N/mm² olarak bulunmustur. M. alba odununun

mekanik özelliklerinden, liflere paralel basınç direnci, egilme direnci degerleri ile hava

kurusu ve tam kuru özgül kütle delerleri üzerinde istatistik analizler yapılarak 0.05

güvenirlik düzeyinde farklılıklar ortaya konulmustur. Ayrıca, regresyon analizleri de

yapılarak sonuçlar arasındaki iliskiler belirlenmistir. Sonuç olarak M. alba’nın fiziksel

özelliklerine iliskin çalısmalarda çıkan sonuçlar bazı yapraklı agaçlarla karsılastırılmıs,

nispeten birbirine yakın degerler elde edilmistir. Ancak, bu türün mekanik özelliklerinin

düsük oldugu görülmüstür.

Anahtar Kelimeler

Ak Dut, Anatomik Özellikler, Kimyasal Özellikler, Fiziksel Özellikler, Mekanik Özellikler

Kaynakça

• Anonim, 1984.
  pekböcekçiligi ve Dutçuluk (Seminer Notları),
  pekböcekçiligi Arastırma Enstitüsü Yayınları. No:81, Bursa, 1-7 s.
• Anon., 2002a. Morus alba, http://gardenbed.com/source/43/4223_lan.asp Behferooz, F 1993.
• M. alba L. ve M. nigra L. Üzerinde Farmakognozik Arastırma, Ankara Üniversitesi, Saglık Bilimleri Enstitüsü,
• Farmakognozi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, S. 119, Ankara.
• Bozkurt, Y., Erdin N 1995. gne Yapraklı ve Yapraklı Agaç Odunlarında Tanım Özellikleri,
  stanbul.
• Carlquist, S. 1986. Terminology of Imperforate Tracheary Elements, IAWA Bulletin, N.S., Vol. (1): 75-81, 1986.
• Davis, P H 1982. Flora of Turkey and The East Aegean Island, Edinburg, Vol. 7. Duke, J A 1983. Handbook of Energy Crops,
• http://newcrop.hort.purdue.edu/newcrop/nexus/morus spp. nex.html Fengel, D., Wegener, G 1984. Wood Chemistry, Ultrastructure, Reaction. Walter de Gruyter. New York.
• Göker, Y 1982. Hızlı Gelisen Türlerden Bazılarının Teknolojik Özellikleri, stanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, B Serisi, Cilt: 32, Sayı:1,
  stanbul.
• Gökmen, H 1973. Kapalı Tohumlular (I. cilt). Sark Matbaası, Ankara..
• Gündüz, G 1999. Camiyanı Karaçamının (Pinus nigra Arn. subsp. pallasiana var. pallasiana) Bazı Anatomik, Teknolojik ve Kimyasal Özellikleri, Doktora Tezi, Z.K.Ü. Orman Fak. Bartın.Güven, S ve Basaran, M 1979.
• Çanakkale Yöresinde Üretilen Kara Dut (Morus nigra L.) Meyvesinin Besin Teknolojileri Yönünden
• Degerlendirilmesi. Tarımsal Arastırma Dergisi 1(2) p. 108-117.
• Huo, Y 2002. Mulberry Cutivation and Utilization In China, Mulberry for Animal Production, FAO Animal Production and Healt Paper 147, 11-44.
• Lale, H., Özçagıran, R 1996. Dut Türlerinin Pomolojik, Fenolojik ve Bazı Meyve Kalite Özellikleri Üzerinde Bir Çalısma. Derim Dergisi, 13(4): 177-182
• Machii, H., Koyama A., Yamanouchi H., Matsumoto K., Kobayashi S. and Katagiri K. 2001.
• A list of morphological and agronomical traits of mulberry genetic resources. Misc. Publ. Natl. Inst. Seric. Entomol. Sci., 29, 1-307
• Moore, L M 2002. White Mulberry (Morus alba L.) http://plants.usda.gov/plantguide/pdf/pg_moal.pdf.
• Örs, Y., Keskin, H. 2001. Agaç Malzeme Bilgisi,
  stanbul.
• Rehder, A 1962. Manual of Cultivated Trees and Shurubs, 2. Edition. New York
• Tapi, 1997. Test Method T 204 cm-97: “Solvent extractives of wood and pulp”.
• Tapi, 1999. Test Method T 207 cm-99: “Water solubility of wood and pulp”.
• Tapi, 2002. Test Method T 212 om-02: “One percent sodium hydroxide solubility of wood and pulp”.
• Tapi, 2002. Test Method T 222 om-02: “Acid-insoluble lignin in wood and
• pulp”.
• Tekeli, S T 1973. IV. Bilim Kongre Tebligleri.
• Trujillo, F U 2002. Mulberry for Rearing Dairy Heifers, Mulberry for Animal Production, FAO Animal Production and Healt Paper, 147, 203-206.
• TS 2471, 1981. Odunda Fiziksel Mekaniksel Deneyler çin Rutubet Miktarı Tayini, I. Baskı, TSE, Ankara.
• TS 2472, 1985. Odunda Fiziksel Mekaniksel Deneyler çin Birim Hacim Agırlıgı Tayini, I. Baskı, TSE, Ankara
• TS 2474, 1976. Odunun Statik Egilme Dayanımının Tayini, TSE, Ankara TS 2595, 1977. Odunun Liflere Paralel Dogrultuda Basınç Dayanımının Tayini, TSE, Ankara
• TS 4084, 1983. Odunda Radyal ve Teget Dogrultuda Sismenin Tayini, TSE, Ankara
• TS 4085, 1983. Odunda Hacimsel Çekmenin Tayini, TSE, Ankara.
• TS 4086, 1983. Odunda Hacimsel Sismenin Tayini, TSE, Ankara.
• TS 53, 1981. Odunun Fiziksel Özelliklerinin Tayini için Numune Alma,
• Muayene ve Deney Metotları, TSE, Ankara.
• Xiaolan, Y, Jikan, Z, Wenli, M 1998. The Composition and Some Characteristics of the Seeds and the Seed-Oil of Morus alba L. Journal of the Chinese Cereals and Ois Association. 13(4): 43–45 www.wikipedia.org/wiki/Resim:Morus alba.jpg.