Kavak (Populus L.) Odunlarının Anatomik Özelliklerinin Anatomik Olmayan Faktörlere Bağlı Varyasyonları*

Yıl 2007, Cilt: 3 Sayı: 1, 76 - 89, 01.06.2007

Bedri Serdar Ziya Gerçek

Öz

Bu çalısmada, Türkiye’de doğal olarak yetisen bazı Kavak taksonlarının ekolojik

odun anatomileri incelenmistir. Odun örnekleri, farklı yer ve yükseltilerde yetisen

ağaçlardan elde edilmistir. Trahe teğetsel ve radyal çapları, 1 mm2 deki trahe sayısı,

trahe hücre uzunluğu, lif uzunluğu, lif genisliği, lif lümen genisliği, lif çeper kalınlığı,

özısını yüksekliği ve genisliği, 1 mm’de özısını sayısı gibi kantitatif trahe özellikleri

belirlenmistir. Ayrıca trahe teğetsel çapı, trahe hücre uzunluğu ve birim alanda trahe

sayıları kullanılarak vulnerabilite ve mezomorfi oranları hesaplanmıstır. Anatomik

olmayan özelliklerin (rakım, bitki boyu, bitki çapı ve yıllık halka sayısı) anatomik

özellikler üzerine olan etkilerini ortaya koymak için korelasyon analizi yapılmıstır.

Korelasyon analizine göre; trahe radyal ve teğetsel çapı, liflerin lümen genisliği, özısını

yükseklik ve genislikleri hariç trahe hücre uzunluğu, birim alanda trahe sayısı, lif

uzunluğu, lif genisliği, lif çeper kalınlığı, 1 mm’de özısını sayısı, vulnerabilite ve

mezomorfi oranları ile anatomik olmayan faktörler arasında anlamlı iliskiler

bulunmustur.

Anahtar Kelimeler

Odun anatomisi, Populus, Ekoloji, Türkiye

Kaynakça

• Baas, P. 1973. The wood anatomical range in Ilex (Aquifoliaceae) and its ecological and phylogenetic significance. Blumea, 21: 193-258.
• Baas, P. 1976. Some functional and adaptive aspects of vessel member morphology. Leiden Bot. Ser., 3: 157-181
• Baas, P and Carlquist, S. 1985. A comparison of the ecological wood anatomy of the floras of southern California and Israel. IAWA Bulletin, n.s., 6:349-353.
• Baas, P., Werker, E., and Fahn, A., 1983. Some ecological trends in vessel characters, IAWA Bulletin n.s., 4:141-159.
• Carlquist, S. 1966. Wood anatomy of Compositae: a summary, with comments on factors controlling wood evolution. Aliso, (2): 25-44.
• Carlquist, S. 1975. Ecological strategies of xylem evolution. University of California Press, Berkeley, , 259 p.
• Carlquist, S. 1977a. Ecological factors in wood evolution: a floristic approach. Am. J. Bot., 64: 887-896.
• Carlquist, S. 1977b. Wood anatomy of Onagraceae: additional species and concepts. Ann. Misso.Bot. Gard., 64: 627-637.
• Carlquist, S., 1980. Further concepts in ecological wood anatomy, with comments on recent work in wood anatomy and evolution. Aliso, 9: 499-553.
• Carlquist, S., and Hoekman, D. A. 1985. Ecological wood anatomy of the woody Southern Californian flora, IAWA Bulletin, n.s., 6:319-347.
• Carlquist, S., 1988. Comparative Wood Anatomy, Springer-Verlag LTD, London, , 436 p.
• Committee on Nomenclature. 1989. IAWA List of Microscopic Features for Hardwood Identification, IAWA Bull., n.s., 10: 219-332.
• Ersen Bak, F. 2006. Türkiye’de Yetisen Oleaceae Familyası Taksonlarının Ekolojik Odun Anatomisi, K.T.Ü. Fen Bil. Enst. Doktora Tezi, (yayınlanmamıstır).
• Ersen, F. 1999. Artvin Yöresi Atilla Vadisi Florasındaki Bazı Odunsu Taksonların Odun Anatomilerinin Ekolojik Yönden Đncelenmesi, KTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Trabzon, s.126 (Yayınlanmamıs).
• Gerçek, Z. 1984. Türkiye’de Yetistirilen Camellia sinensis (L.) Kuntze’nin Đç Morfolojik Özellikleri ve Farklı Yetisme Kosullarının Bu Özellikler Üzerine Etkisi (Doktora Tezi), K.Ü. Basımevi, Trabzon
• Ives, E. 2001. A Guide to Wood Microtomy, Sproughton, 114 p.
• Kantay, R. ve Kantay, N.M. 2001. Korunmaya muhtaç değerli bir ağaç türümüz: Disbudak Yapraklı Kanatlı Ceviz (Pterocarya fraxinifolia (Lam.) Spach.). Teknik Bülten, Yıl 2, Sayı 3, T.C. Orman Bakanlığı, Ankara, s: 10-16.
• Lindorf, H. 1994. Eco-anatomical wood features of species from a very dry tropical forest. IAWA J., 15: 361-376.
• Lindorf, H. 1997. Wood and leaf anatomy in Sessea corymbiflora from an ecological perspective. IAWA J., 18: 157-168.
• Lo Gullo, M.A., S. Salleo, E.C. Piaceri ve R. Rosso. 1995. Relations Between Vulnerability to Xylem Embolism and Xylem Conduit, Dimensions in Young Trees of Quercus cerris, Plant,Cell & Environ, 18: 661-669.
• Merev, N. and Yavuz, H. 2000. Ecological wood anatomy of Turkish Rhododendron L. (Ericaceae). Intraspecific Variation, Turkish Journal of Botany, 24:227-237.
• Merev, N., B. Serdar, F. Ersen Bak ve T. Birtürk. 2000. Türkiye’de Doğal Olarak Yetisen Mese (Quercus L.) Taksonlarının Odun Anatomilerinin Ekolojik Yönden Đncelenmesi, K.T.Ü. Arastırma Fonu Projesi, Trabzon
• Normand, D. 1972. Manuel D’ Identification des Bois Commerciaux. Tom 1, Nogent Sur / Marne, 171 p.
• Noshiro, S., Joshi, L., and Suzuki, M., 1994. Ecological wood anatomy of Alnus nepalensis (Betulaceae) in East Nepal. J. Plant Res., 107: 399-408.
• Noshiro, S., Suzuki, M., and Ohba, 1995. H. Ecological wood anatomy of Nepalense Rhododendron (Ericaceae). 1.Interspecific variation. J.Plant Res., 108: 1-9.
• Noshiro, S. and Suzuki, 1995. M. Ecological wood anatomy of Nepalese Rhododendron (Ericaceae). 2.Intraspecific variation. J.Plant Res., 108: 217- 233.
• Noshiro, S., and Baas, P. 2000. Latitudinal trends in wood anatomy within species and genera: case study in Cornus s.l. (Cornaceae). Am. J. Bot., 87: 1495-1506.
• Sarıbas, M. 1989. Türkiye’nin Euro-Siberien (Euxine) Bölgesinde Doğal Olarak Yetisen Kavakların Morfolojik (Dıs Morfolojik, Đç Morfolojik ve Palinolojik) Özellikleri Üzerine Arastırmalar, Kavak ve Hızlı Gelisen Tür Orman Ağaçları Arastırma Enstitüsü, Teknik. Bülten. No.148, Đzmit, s.152.
• Serdar, B. 2003. Türkiye’de doğal olarak yetisen Salicaceae familyası taksonlarının ekolojik odun anatomisi. KTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 144 s.
• Tyree, M.T. ve J.S. Sperry. 1989. Vulnerability of Xylem to Cavitation and Embolism. Ann.Rev.Pl.Physiol. Mol. Biol. 40: 19-38.
• Tyree, M.T. ve F.W. Ewers, 1991. 1The Hydraulic Architecture of Trees and Other Woody Plants, Tansley Review No 34, New Phytol., 119: 345-360
• Tyree, M.T., S.D. Davis ve H. Cochard. 1994. Biophysical Perspective of Xylem Evolution: Is There A Trade-Off of Hydraulic Efficiency for Vulnerability to Dysfunction?, IAWA Bull., n.s., Vol. 15 (4): 335-360.
• Wheeler, E.A. ve P. Baas, 1991. A Survey of the Fosil Record for Dicotyledonous Wood and Its Significance for Evolutionary and Ecological Wood Anatomy, IAWA Bull., , n.s., Vol. 12 (3): 275-332.
• Yaman, B. 2002. Türkiye’nin Euro-Siberian (Euxine) Bölgesinde Doğal Olarak Yetisen Yabani Kiraz (Cerasus avium (L.) Moench)’ın Morfolojik, Anatomik ve Palinolojik Özelikleri. ZKÜ Fen Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi, s.133 (yayınlanmamıs).
• Yaman, B., Sarıbas, M. 2004. Türkiye’nin Euxine Bölgesi’ndeki Doğal Kavak (Populus L.) Taksonlarında Yükseltiyle Đlskili olarak Trahe Hücre Boyutlarındaki Varyasyonlar. S.D.Ü. Orm. Fak. Dergisi, 111-123 .
• Zhang, S.Y., Baas, P. and Zandee, 1992. M. Wood structure of the Rosaceae in relation to ecology, habit and phenology. IAWA Bulletin, n.s. 13(3): 307-349.
• Zimmermann, M.H. 1982. Functional Xylem Anatomy of Angiosperms. In: New Perspectives in Wood Anatomy (ed. P. Baas): 59-70. Nijhoff / Junk Publishers, Dordrecht, Boston..
• Zimmermann, M.H. 1983. Xylem Structure and Ascent of Sap. Springer Series in Wood Science, Vol.1. Springer – Verlag, Berlin, Heidelberg, Newyork, Tokyo.