Bolu Aladağ Yöresi Çam Ormanlarında Primer Zarar Yapan Kabuk Böceklerinin Ağaç Türü Tercihleri

Yıl 2020, Cilt: 16 Sayı: 1, 17 - 30, 28.06.2020

Beşir Yüksel , Resviye Öztürk

Öz

Çam
sürgün böceklerinden iki Tomicus (Col.:
Curculionidae) türü, Tomicus minor
(Hartg.) ve Tomicus piniperda (L.)
Türkiye’nin çam ormanlarının en önemli zararlılarındandır. Yüksek populasyon
yoğunluklarında, canlı çam ağaçlarının
sürgünlerinde beslenmesiyle ciddi sürgün ve sonrasında artım kayıplarına
yol açabilir.

Bu
çalışmada, Bolu-Aladağ ormanlarında Ebe karaçamı için bir yükseltide, Sarıçam
ve Karaçam türleri için üç farklı yükseltide olup her yükseltide altışar adet
çam ağacı seçilmiştir. Kabuk böcekleri, her ağaç tacının güney kısmında bir
metrekarede alınan sürgünlerin en az on dördünde tanımlanmış ve sayılmıştır. Saf
çam meşcereleri, göknar ve çam karışık meşcerelerine göre yaklaşık dört katına
kadar sürgün saldırısına maruz kalabilir. Bu saldırıda primer zararlı kabuk
böceklerinin tercih ettikleri bitki türleri, Karaçam’larda Tomicus minor ve Sarıçam’da Tomicus
piniperda olduğu tespit edilmiştir. Ağaç taçlarının bir metre kare alanında
saldırılan sürgün sayısına göre en hassas taksonlar Ebe karaçamı, Anadolu
karaçamı ve Sarıçam türleri olarak sıralanmaktadır. Saldırılan sürgünlerin ortalama
iğne yaprak uzunluğu ve çapları saldırılmamış sürgünlerin verilerine göre daha
büyüktür. Bu ilişkilerde ağaçta sürgünün alındığı yüksekliğin taçdaki konumu
arttıkça kabuk böceklerinin ortalama sürgün saldırıları da pozitif şekilde
artmaktadır.

Sonuç
olarak Tomicus türlerinin farklı yönelimi
ve beslenmesinde özel tercihlerinin dikkate alınmasıyla hem kereste hem de
fidanlık endüstrisinde görülen kayıpları önlemeye veya azaltmaya yönelik entegre
zararlı yönetim planları oluşturulabilir.

Anahtar Kelimeler

Karaçam, Sarıçam, Tomicus minor, Tomicus piniperda, konukçu tercihleri

Kaynakça

• Abbadi, S.Y. 1985. Ürdün'de Pinus halepensis Mill.'in Zararlı Böcekleri ve Biyolojileri, Doktora Tezi, İ.Ü. Orman Fakültesi, İstanbul, 152 sAlkan, B. 1946. Kızılcahamam, Bolu (Abant) ve Düzce Ormanlarında Yapılan Entomolojik Araştırmalar, Orman ve Av, 18, 3-4, Ankara, 112-119, 139-146Ankaralı, H.; Cangür, Ş.; Sungur, M.A., 2015. Formülsüz İstatistik, Hayat Sağlık ve Sosyal Hizmetler Vakfı, Pınarbaşı Matbaacılık Ltd. Şti., Akademik Yayınlar No: 1, İstanbul, 230 p.Anonim, 2015a. Türkiye Orman Varlığı, ww.ogm.gov.tr, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü yayınları, Ankara, 32s.Anonim, 2015b. Ebe Çamı Tabiatı Koruma Alanlarında bulunan devriklerde böcek tasallutu, Haz.: M. Erdem; M. Arslan, Aladağ Orman İşletme Müdürlüğü Çaydurt İşletme Şefliği, Orman ve Su İşleri Bakanlığı IX. Bölge Müdürlüğü Bolu Şube Müdürlüğü, tarih 10.09.2015: Sayı No: 35418508-410-188907, Bolu, 6 s.Anonim, 2016. Terknik Rapor, Bolu Orman Bölge Müdürlüğü Aladağ Orman İşletme Müdürlüğü Çaydurt İşletme Şefliği sınırlarında bulunan Akdoğan ve Rüzgarlar Ebe Çamı Tabiatı Koruma Alanında oluşan devriklerin ekosisteme etkileri hususunda rapor, Haz.: A.K. Özbayram; B. Yüksel.Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, 09.05.2016 tarih: E.1018037(266), Bolu, 3 s.Berker, A., 1936, Orman Koruma Bilgisi, Ziraat Vekalati Orman Mektebi Yayın No : 1, İstanbul, 377 s.Bevan, D., 1987. Forest Insects, A Guide to Insects Feeding on trees in Britain, Forestry Commission, Handbook 1, London.Çanakçıoğlu, H. 1993. Böceklerin Toplanma Preparasyon Muhafaza ve Teşhisi. İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Fakültesi Yayın No: 422, İstanbul, 541s.Çanakçıoğlu, H., Mol, T. 1998. Orman Entomolojisi, Zararlı ve Yararlı Böcekler. İ.Ü. Yayın No: 4063, Orman Fakültesi Yayın No: 451, İstanbul, 541s.Defne, M.Ö., 1954. Batı Karadeniz Bölgesindeki Göknarların Zararlı Böcekleri ve Mücadele Metotları, OGM. Yayınlarından Seri No: 12, Sıra No: 105, İstanbul, 228 s.Erdem, R., 1976. Ormanın Faydalı ve Zararlı Böcekleri, İ.Ü.Yayınlarından No: 2078, Orman Fakültesi Yayın No : 217, İstanbulErdem, M., Yüksel, B., Serin, M., Eker, R. 2015. Bolu ve Aladağ Yöresi Çam Ormanlarında Etkin Zarar Yapan Kabuk Böcekleri ile Predatörlerin Popülasyon Etkileşimleri, Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları No: 08.4405, Bolu, 87sEscherich, K., 1923. Die Forstinsekten Mitteleuropas, Bd. II, Paul Parey, Berlin, 633 p.Freude, H.; Harde, K.W.; Lohse, G.A. 1964-1983. Die Käfer Mitteleuropas, B. 1: 214 (1965); B. 2: 302 (1976); B. 3: 365 (1971), B. 4; 264 (1964); B. 5: 381 (1974); B. 6: 367 (1979); B. 7; 310 (1967); B. 8: 388 (1969); B. 9: 299 (1966); B. 10: 310 (1981); B. 11: 342 (1983), Goecke and Evers Verlag, Krefeld.Grüne, S., 1979. Handbuch zu Bestimmung der europäischen Borkenkäfer, Verlag M. und H. Schaper, Honnover, 182p.Kezik, U. 2017. Asli Ağaç Türlerimizin Ekolojisi, K.T.Ü. Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Dalı, 79s.Långström, B., 1983. Life cycles and shoot-feeding of the pine shoot beetles. Studia Forestalia Suecia, 163: 1-29.McCullough, D.G., Smitley, D.R., 1995. Evaluation of insecticides to reduce maturation feeding by Tomicus piniperda (Coleoptera: Scolytidae) in Scotch pine. Journal of Economic Entomology, 88 (3): 693-699.Ryall, K.L. 1997. Biology of the recently introduced pine shoot beetle Tomicus piniperda (L.) (Coleoptera: Scolytidae) in Southern Ontario. Thesis, University of Toronto, Graduate Department of Zoology, pp. 106Sarıkaya, O., Avcı, M., 2007. Türkiye kızılçam ormanları zararlı faunasından Akdeniz orman bahçıvanı Tomicus destruens (Woll., 1865) (Col.: Scolytidae). Orman ve Av, 4: 31-34.Sarıkaya, O.; Avcı, M. 2010. Distribution and biology of the Mediterranean Pine Shoot Beetle Tomicus destruens (Wollaston, 1865) in the Western Mediterranean region of Turkey, Türk. Entomol. Derg., 34 (3): 289-298Schimitschek, E., 1953. Türkiye Orman Böcekleri ve Muhiti, İ.Ü.Yayın No: 556, Orman Fakültesi Yayın No: 24, İstanbul, 471 s.Serin, M., Erdem, M., Yüksel, B., Akbulut, S., 2005. Bolu ve Aladağ Orman İşletmesi Göknar (Abies nordmanniana Mattf.) Ormanlarında Etkin Zarar Yapan Kabuk Böceklerinin Yaşam Döngülerinin Belirlenmesi ve Bunlara Karşı Alınabilecek Önlemlerin Araştırılması, Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Yayınları, Bakanlık Yayın No: 275, Müdürlük Yayın No:17, Teknik Bülten 12, IBSN.1301-2207, Bolu, 84s.Serin, M., Erdem, M., Yüksel, B., Akbulut, S. 2007. Bolu ve Aladağ Göknar Ormanlarında Göknar Hortumlu Böceği [Pissodes piceae (Illig.) (Coleoptera: Curculionidae)]'nın Ekolojisi, Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Bakanlık Yayın No: 313, Müdürlük Yayın No: 18, Çeşitli Yayınlar Serisi No: 3, Bolu, 80s.Serin, M., Erdem, M., Yüksel, B., Akbulut, S. 2008. Bolu ve Aladağ Orman İşletmesi Göknar Ormanlarında Kabuk Böceklerinde Kullanılan Feromon Tuzak Tiplerinin Yakalama Kapasitelerinin Belirlenmesi (Pityokteines curvidens (Germar) Örneği), Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, 08.440, Bolu, 50s.Seven, S., Özdemir M., Özdemir, Y., Bozkurt V., 2005. On the Species of Rhyacionia Huebner [1825] (Lepidoptera: Tortricidae) in Turkey. Phytoparasitica, Vol. 33, No.2, 123-128.Toper, A. 2002. Studies on the biology of Cryphalus piceae (Ratz.) (Coleoptera: Scolytidae) in the Bartin and Karabük regions of Turkey, Anzeiger für Schädlingskunde, Vol. 75, No: 4, pp. 103-104.Ünal, S., Uçukoğlu, M. 2004. Küre Dağları Milli Parkı’nın Scolytidae Türleri, Gazi Ünv. Orman Fakültesi Dergisi Cilt: 3 No:2, Kastamonu, 187-206.Väkevä, J., Pouttu, A.; Kankaanhuhta, V. 1994. Common Pine Shoot Beetle (Tomicus piniperda) and Lesser Pine Shoot Beetle (Tomicus minor) in Finland, http://www.metla.fi/metinfo/metsien terveys/lajit_kansi/tomino-n.htm.Ye, H. 1991. On the bionomy of Tomicus piniperda (L.) (Col., Scolytidae) in the Kunming region of China J. Appl. Entomol. 112:366-369.Yıldız, Y. 2012. Bartın ve Karabük ormanlarının Scolytidae faunası ve bazı önemli türlerin biyolojilerinin belirlenmesi, Bartın Ünv. Orman Fakültesi Doktora Tezi, 159s.Yücel, M., 1987. Doğu Anadolu Sarıçam Ormanlarında Zarar Yapan Böcekler, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Teknik Bülten No : 191, Ankara, 22 s.Yüksel, B., Tozlu, G., Şentürk, M., 2000. Sarıkamış Sarıçam (Pinus sylvestris L.) Ormanlarında Etkin Zarar Yapan Kabuk Böcekleri ve Bunlara Karşı Alınabilecek Önlemler. T.C. Orman Bakanlığı Doğu Anadolu Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten No: 3, Orman Bakanlığı Yayın No: 107, DAOA Yayın No: 8, Erzurum, 66 s.