Cephalaria duzceënsis N. Aksoy & R. S. Göktürk ve Seseli resinosum Freyn & Sint. Endemik Taksonlarının Morfolojik ve Fizyolojik Özellikleri ile Bitkilendirmede Kullanılabilme Potansiyelleri

Yıl 2020, Cilt: 16 Sayı: 2, 89 - 104, 30.12.2020

Harun Aydın Hülya Torun Engin Eroğlu

Öz

Endemik bitkiler sahip oldukları nadir bulunma özelliklerinin yanı sıra estetik özellikleri ile peyzaj mimarlığı çalışmaları için önemli bitki grubunu oluşturmaktadır. Bitkilerin sahip oldukları estetik özellikler ve bitkilendirme çalışmalarında ortaya koydukları değer ile tasarımın ekolojik boyutu olan bitkilerin yaşadıkları ortamda uygun olmayan çevre koşullarına uyum sağlayarak gösterdikleri tolerans doğrudan ilişkilidir. Düzce’de bulunan ve Karadeniz Bölgesi için endemik bir tür olan Seseli resinosum Freyn & Sint. (Batı Karadeniz horozgözü) ve yalnızca Düzce ili sınırları içerinde yayılış gösteren Cephalaria duzceënsis N. Aksoy & R. S. Göktürk (Düzce pelemir otu) bitkilerinin kullanıldığı bu çalışmanın amacı, her iki türün peyzaj mimarlığında kullanımlarını estetik, fonksiyonel ve ekolojik potansiyelleri açısından belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda, bitkilerin mevsimsel değişim potansiyelleri, yayılış gösterdikleri habitatlar düzeyinde bir yıl boyunca incelenmiştir. Bitkilerin yaprak, çiçek, sürgün, meyve gibi estetik özelliklerinin yanı sıra yaşam ortamlarındaki sosyobilite, yayılış, yaşam formu gibi bitki sosyolojisi özellikleri de incelenmiştir. Ayrıca, bitkilerin verimini önemli ölçüde sınırlayan iki önemli abiyotik stres olan kuraklık ve tuzluluk altında yaprak boy, yaş ve kuru ağırlığı gibi büyüme parametrelerindeki değişimler de ortaya konulmuştur. Sonuç olarak, bitkilerin peyzaj mimarlığında kullanım potansiyelleri her iki bitkinin ekolojik koşullarının kentsel adaptasyon özellikleri de dikkate alınarak oluşturulmuştur. Her iki endemik türün de çiçek estetikleri ön plana çıkarken Seseli resinosum sahip olduğu herdem yeşil yaprak yapısı ile bitki kompozisyonlarındaki renk sürekliliğine katkı sunmaktadır. Ayrıca, kuraklık ve tuz stresi koşullarına karşı iki endemik türün de biyokütlesinde değişim belirlenmiş olup S. resinosum’un tuz, C. duzceënsis’in ise kuraklık stresine toleransının yüksek olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Abiyotik stres, Cephalaria duzceënsis, Seseli resinosum, Doğal bitki kompozisyonu, Çevresel adaptasyon

Destekleyen Kurum

Düzce Üniversitesi

Proje Numarası

2018.11.01.724

Teşekkür

Bu çalışma, Düzce Üniversitesi BAP-2018.11.01.724 numaralı Bilimsel Araştırma Projesiyle desteklenmiştir. Ayrıca, Harun Aydın’ın “Cephalaria duzceënsis N. Aksoy & R. S. Göktürk ve Seseli resinosum Freyn & Sint. Endemik Taksonlarının Fizyolojik ve Biyokimyasal Özelikleri Üzerine Kuraklık ve Tuz Streslerinin Etkilerinin Araştırılması” başlıklı yüksek lisans tezinden üretilmiştir.

The Utilizing Potential of Endemic Taxa Cephalaria duzceënsis N. Aksoy & R. S. Göktürk and Seseli resinosum Freyn & Sint. in Planting Design with Their Morphological and Physiological Characteristics

Öz

Endemic plants constitute an important plant group for landscape architecture studies with their aesthetic features as well as their rarity. The aesthetic characteristics of plants and their value in planting studies are directly related to the tolerance of plants, the ecological dimension of the design, by adapting to unsuitable environmental conditions. The purpose of this study is to explore the usability of Seseli resinosum Freyn & Sint., an endemic species in the Western Black Sea Region, and Cephalaria duzceënsis N. Aksoy & R. S. Göktürk, distributing only in Düzce, in landscape architecture in terms of their aesthetic, functional and ecological potentials. The seasonal change potential of plants was examined for one year at the level of habitats. Besides the aesthetic characteristics of plants such as leaves, flowers, stem and fruit, plant sociology features in their living environments were examined such as sociability, distribution and life form. Furthermore, we measured the changes in growth parameters such as leaf length, fresh and dry weight under drought and salinity, two important abiotic stresses that significantly limit the yield of plants. As a result, the potential usability of both endemic plants in landscape architecture were determined regarding their adaptation capabilities to the urban ecological conditions. Seseli resinosum contributes to the color continuity in plant compositions with its evergreen leaf structure, while both of the endemic species have flower aesthetic value. Moreover, drought and salt stresses lead to changes in biomass of both endemics and it has been determined that S. resinosum had higher salt tolerance, while C. duzceënsis had greater drought tolerance.

Anahtar Kelimeler

Abiotic stress, Cephalaria duzceënsis, Seseli resinosum, Native plant composition, Environmental adaptation

Proje Numarası

2018.11.01.724

Kaynakça

• Acar, C., Eroğlu E. & Sarı D. (2007). Kentsel peyzaj planlama ve tasarım çalışmalarında bitkilendirme tasarımı stratejileri. III. Ulusal Peyzaj Mimarlığı Kongresi, 87-94, Antalya.
• Acartürk, A. K. (2016). Ankara ili Kızılcahamam ilçesi endemik bitki yetiştiriciliği fizibilite raporu, Proje no: TR51/15/DFD/0045.
• Aksoy N., Özkan N. G., Aslan S. & Koçer N. (2014). Düzce ili bitki biyolojik çeşitliliği, endemik, nadir bitki taksonları ve koruma statüleri. In: Ertuğrul A. (ed.), Düzce'de Tarih ve Kültür, Istanbul, Türkiye.
• Aksoy, N. (2006). Elmacık Dağı (Düzce) vejetasyonu. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aksoy, N., Göktürk, R. S., Açık, L. & Çelebi Keskin, A. (2007). Cephalaria duzceënsis Dipsacaceae a new species from the Western Black Sea Region Turkey, Nordic Journal of Botany, 25, 64-69.
• Aksoy, N., Koçer N. & Aslan S. (2010). The endemic plants of Düzce and their conservation status. XII Optima Meeting, 148, Antalya, Turkey.
• Aksoy, N., Özkan N. G., Aslan S. & Koçer N. (2015). Düzce ili botanik tarihi araştırmaları. 2. Uluslararası Düzce Tarih, Kültür ve Sanat Sempozyumu, 409-421, Düzce, Türkiye.
• Avcı, M. (1993). Türkiye’nin flora bölgeleri ve “Anadolu Diagonali”ne coğrafi bir yaklaşım. Türk Coğrafya Dergisi, 28, 225–248.
• Chaves, M. M., Flexas, J. & Pinheiro C. (2009). Photosynthesis under drought and salt stress: regulation mechanisms from whole plant to cell. Annals of Botany, 103, 551-560.
• Erik, S. & Tarıkahya, B. (2004). Türkiye florası üzerine. Kebikec, 17, 139–163.
• Eroğlu, E. (2016). Utilizing some endemic plant species for landscape architecture in Düzce-Turkey. International Forestry Symposium, 247, Kastamonu, Turkey.
• Eroğlu, E. & Acar, C. (2009). Trabzon ve yakın çevresi bazı yayla alanlarındaki alpin bitkiler ve peyzaj mimarlığı çalışmalarında kullanım potansiyelleri. Düzce Üniversitesi Ormancılık Dergisi, 5(1), 42-59.
• Evrendilek, F. (2003). Identification of ecologically significant habitats for urban nature conservation: A case study in Turkey. Journal of Enviromental Biology, 24(3), 241-251.
• Gül, A., Özçelik H. & Uzun Ö. F. (2012). Isparta yöresindeki bazı doğal yerörtücü bitkilerin adaptasyonu ve özellikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 16(2), 133-145.
• Hoagland, D. R. & Arnon, D. I. (1950). The water culture method for growing plants without soil. California Agricultural Experiment Station, Circular, 347, 1-32.
• Ibrahim, W., Qiu, C.W., Zhang, C., Cao, F., Shuijin, Z., & Wu, F. (2019). Comparative physiological analysis in the tolerance to salinity and drought individual and combination in two cotton genotypes with contrasting salt tolerance. Physiologia Plantarum, 165(2), 155-168.
• Lewitt, J. (1980). Responses of plants to environmental stresses, New York: Academic Press.
• Li, T., Hu, Y., Du, X., Tang, H., Shen, C., & Wu, J. (2014). Salicylic acid alleviates the adverse effects of salt stress in Torreya grandis cv. merrillii seedlings by activating photosynthesis and enhancing antioxidant systems. PLoS ONE, 9, e109492.
• Ma, X., Zheng, J., Zhang, X., Hu, Q., & Qian, R. (2017). Salicylic acid alleviates the adverse effects of salt stress on Dianthus superbus (Caryophyllaceae) by activating photosynthesis, protecting morphological structure, and enhancing the antioxidant system. Frontiers in Plant Science, 8(600), 1–13.
• Sekmen, A. H., Ozgur, R., Uzılday, B. & Turkan, I. (2014). reactive oxygen species scavenging capacities of cotton (Gossypium hirsutum) cultivars under combined drought and heat induced oxidative stress. Environmental and Experimental Botany, 99, 141-149.
• Torun, H. (2012). Tuz stresine maruz birakilan arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerinde salisilik asit muamelesinin içsel fitohormonlar düzeyinde fizyolojik ve biyokimyasal etkilerinin araştırılması. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Torun, H., Novák, O., Mikulík, J., Pěnčík, A., Strnad, M., & Ayaz, F.A. (2020). Timing-dependent effects of salicylic acid treatment on phytohormonal changes, ros regulation, and antioxidant defense in salinized barley (Hordeum vulgare L.). Scientific Reports, 10, 13886.
• Uzilday, B., Turkan, I., Ozgur, R., & Sekmen, A.H. (2014). Strategies of ROS regulation and antioxidant defense during transition from C3 to C4 photosynthesis in the genus Flaveria under PEG-induced osmotic stress. Journal of Plant Physiology, 171, 65-75.
• Yildiztugay, E., Sekmen, A.H., Turkan, I., & Kucukoduk, M. (2011). Elucidation of physiological and biochemical mechanisms of an endemic halophyte Centaurea tuzgoluensis under salt stress. Plant Physiology and Biochemistry, 49(8), 816-824.
• Yordanov, I., Velikova, V. & Tsonev, T. (2000). Plant Responses to drought, acclimation and stress tolerance. Photosynthetica, 38, 171-186.