Yapay Sulak Alan Uygulamalarında Alan Seçim Kriterlerine Farklı Bir Yaklaşım: Antalya Çandır Çayı ve Yakın Çevresi Örneği

Yıl 2022, Cilt: 18 Sayı: 1, 88 - 103, 30.06.2022

Emine Kahraman , Latif Gürkan Kaya

Öz

Su kıtlığının giderek arttığı bugünün dünyasında, hem Türkiye’de hem de diğer ülkelerde, su yönetimi ve bu kapsamda yürütülen çalışmalar açısından, yapay sulak alan (YSA) uygulamalarının önemi bulunmaktadır. YSA uygulamaları son zamanlara kadar çoğunlukla kırsal alanlarda atık suların arıtılması amacıyla uygulanırken günümüzde pek çok ülkede kentsel rekreasyon alanları oluşturulması, kullanım dışı alanların rehabilitasyonu ve yeni ekosistemlerin yaratılması, vb. diğer işlevleri için planlanmakta ve tasarlanmaktadır. Bu anlamda YSA uygulamalarında yer seçimi yapılırken alana ilişkin doğal ve kültürel verilerin sadece arıtma ve su temini açısından ele alınması YSA’ların diğer işlevlerinin ortaya çıkmasını kısıtlamaktadır. Alana ait doğal ve kültürel verilerin YSA işlevlerinin tamamı açısından değerlendirilmesi ile yapılacak bir alan seçimi, estetik, fonksiyonel ve bütüncül sonuçlar ortaya koyacaktır. Çalışmada, YSA’ların alan seçimlerinde sergilenmesi gereken yaklaşım, Antalya ili örneğinde ele alınmıştır. Çalışmada YSA’lar işlevleri ile verilmiş ve öneri YSA alanı bu işlevler doğrultusunda değerlendirilmiştir. Bu çalışmada, YSA sistemleri tasarlanması ve uygulanması için Antalya ili örneğinde bir öneri alan belirlenmesi amaçlanmıştır. Yapılan çalışma ile “çoğunlukla kırsal alanlarda uygulanan YSA’lar kentsel alanlarda uygulanabilir mi?” ve “çoğunlukla arıtma işlevi üzerine çalışılan YSA’ların diğer işlevlerini de öne çıkaracak bir yapay sulak alan yeri belirlenebilir mi?” sorularına yanıt aranmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Alan kullanımı, Antalya, Su kıtlığı, Yapay sulak alan

A Different Approach to Site Selection Criteria in Artificial Wetland Applications: The Case Study of Antalya Çandır Stream and Its Environs, Turkey

Öz

In today's world, where water scarcity is increasing, artificial wetland (AW) applications have an important place in water management and studies to be carried out in this context in Turkey as well as in other countries. Until recently, AW applications were mostly applied for the treatment of wastewater in rural areas, but nowadays in many countries they are planned and designed for other functions for example recreation areas in urban areas, rehabilitation of out-of-use areas and creation of new ecosystems. In this sense, considering the natural and cultural data of the area only in terms of purification and water supply functions while choosing the location in AW applications limits the emergence of other functions of AWs. A site selection that will be made by evaluating the natural and cultural data of the area in terms of all AW functions will reveal aesthetic, functional and holistic results. In the study, the approach to site selection in AWs is discussed in the example of Antalya province. In the study, AWs are given with their functions and the proposed AW field is evaluated in line with these functions. In this study, it is aimed to determine a proposal area in the case of Antalya province for the design and implementation of AW systems. With the study tried to find answers to the questions; "can AWs, which are mostly applied in rural areas, be applicable in urban areas?" and “can an AW location, which are mostly studied on the purification function, be determined that will highlight the other functions of AWs?”

Anahtar Kelimeler

Land use, Antalya, Water scarcity, Artificial wetland

Kaynakça

• ABB (2016). Antalya Büyükşehir Belediyesi İmar ve Bayındırlık Komisyonu Raporu. İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı, https://antalya.bel.tr/Content/UserFiles/Files/meclis_toplantilar/2016/TEMMUZ_DEVAM/20160719_35.pdf Erişim Tarihi: 28.10.2021
• Akten, M. ve Akten, S. (2008). Kentsel atıksu yönetimi ve atıksuların yeniden kazanımında yapay sulak alanların çevresel sürdürülebilirlik üzerindeki etkileri. TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi, 483-492.
• Bozdoğan, E. (2009). Kentsel atık suların yapay sulak alanda arıtılması ve açık yeşil alan sulamalarında kullanılabilme olanaklarının araştırılması. Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, Türkiye.
• Bozduman, M.M. (2019). Sulak alanlarda koruma kullanma dengesinin sağlanması: Burdur gölü örneği. Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta, Türkiye.
• Bütünoğlu, A. (2018). Su kaynaklarında yüzer sulak alan ve sucul bitkiler ile nütrient gideriminin değerlendirilmesi. Uzmanlık Tezi. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, Ankara, Türkiye.
• Çağırankaya, S. ve Köylüoğlu, F. (2013). Sulak alan kavramı, sulak alan nedir? Sulak alan sınıflandırması. sulak alanlar. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Ankara, 160 s.
• ÇŞB (2021). Antalya, Konyaaltı Çandır Regulatörü ve HES ile ilgili duyuru, Antalya Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü. https://antalya.csb.gov.tr/antalya-konyaalti-candir-regulatoru-ve-hes-ile-ilgili-duyuru-368816 Erişim Tarihi: 24.05.2021
• Demirörs, B. (2006). Çukurova bölgesinde yapay sulak alan teknolojisinin kırsal alanda kullanımının araştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, Türkiye.
• Dipova, N. (2010). Boğaçayı (Antalya) kıyı ovasının mühendislik jeolojisi değerlendirmeleri. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 34 (2), 71-84.
• Dipova, N. (2019). Boğaçayı (Antalya) Rekreasyon alanı çalışmalarının Konyaaltı sahiline etkileri. Uluslararası Mühendislik, Tasarım ve Teknoloji Dergisi, 1(2), 71-76.
• Erdem, O. (2018). Kentsel yaşama katkıları yönünden “Su”yun tasarım biçimleri. Plant Peyzaj Süs Bitkiciliği Dergisi, Kıyı Ekosistemi ve Planlama, 8(27), 34-41.
• Erdoğan, R. ve Zaimoglu, Z. (2017). Sürdürülebilir su kullanımında yapay sulak alanların yeri. Plant Peyzaj ve Süs Bitkiciliği Dergisi, 1(25), 68-76.
• Eremektar, G., Tanık, A., Arslan-Alaton, İ., Gürel, M., Övez, S., Orhon D. (2005). Türkiye’de doğal arıtma uygulamaları ve projeleri. Arıtılmış Evsel Atıksuların Tarımsal Sulamada Kullanılması Çalıştayı, MEDAWARE Projesi. ODTÜ, Ankara.
• Eroğlu, V. (2013). Sulak alanlar. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü.
• Eşbah Tuncay, H. (2021). Suya duyarlı şehirler. Türkiye Su Enstitüsü, ISBN: 978-605-7599-59-9, İstanbul, 143 s.
• Gökalp, Z. ve Çakmak, B. (2015). Atık su arıtmada yapay sulak alan teknolojileri ve uygulamada karşılaşılan sorunlar. 1. Ulusal Biyosistem Mühendisliği Kongresi, Bursa, Türkiye, 9 - 11 Haziran 2015.
• Karagül, S. (2013). Boğaçayı havzası sorunları ve bunların çözümlenmesinde havza yönetimi önerileri. Doktora Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta, Türkiye.
• Kaya, L.G. (2006). Critical barriers to rational planning processes for coastal zone management: The case study of Antalya, Turkey. Published Ph.D. Dissertation. State University of New York, College of Environmental Science and Forestry, UMI - Dissertations Publishing. 427 p., Ann Arbor-USA, ISBN: 978-054-2654-46-6.
• Kaya, L.G. (2007). Coastal wetlands protection act: Case of Apalachicola-Chattahoochee-Flint (ACF) River. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 9(11), 34-44.
• Kaya, L.G. (2020). ‘Sulak alan yönetim planlaması’ ders notları. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Burdur.
• KB-1 (2021). Konyaaltı (Antalya) 1/5000 nazım imar planı. Konyaaltı Belediyesi.
• KB-2 (2021). Konyaaltı (Antalya) 1/1000 uygulama imar planı. Konyaaltı Belediyesi.
• Özen, A. ve Beklioğlu M. (2007). Sulak alanlarla ilgili temel bilgiler. Sulak Alan Yönetim Planlaması Rehberi. Kuş Araştırmaları Derneği, Ankara, 174 s.
• Özen, A. (2018). ‘Sulak alan ekolojisi’ ders notları: 6. hafta yapay sulak alan ve arıtma sistemleri. http://websitem.karatekin.edu.tr/user_files/ardaozen/files/orm424_week6.pdf Erişim Tarihi: 07.12.2020
• Pekcan, N. (2014). Çakırlar (Boğaçayı) ovası jeomorfolojik etüdü-Antalya. Türk Coğrafya Dergisi, 28, 155-163.
• Saraçoğlu, S. (2006). Eskikaraağaç köyü evsel atık sularının dip akışlı yapay sulak alan arıtma yöntemiyle arıtılması. Yüksek Lisans Tezi. Bursa Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• JMO (2018). Boğaçayı projesi değerlendirme raporu. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası, Ankara, 114 s.
• Topal, M., Karagözoğlu, B. ve Öbek, E. (2011). Sızıntı sularının doğal arıtımı. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 11, 025401, 1-16.
• Tunçer, M. (2021). Prof. Dr. Mehmet Tunçer ile görüşme notları.
• TÜBİTAK-MAM (2011). Yapay sulak alanlar el kitabı. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu-Marmara Araştırma Merkezi, Çevre Enstitüsü, Kocaeli, 111 s.
• URL-1 (2020). Türkiye sulak alanları, http://www.turkiyesulakalanlari.com Erişim Tarihi: 15.02.2020
• URL-2 (2021). Sulak alanların korunması yönetmeliği, https://www.mevzuat.gov.tr Erişim Tarihi: 08.01.2021
• URL-3 (2021). Antalya tarihi, http://www.antalya.gov.tr/antalya-tarihi Erişim Tarihi: 06.10.2021
• URL-4 (2021). Antalya ili ve Konyaaltı ilçesi nüfus sayımı verileri. Türkiye İstatistik Kurumu, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2020-37210 Erişim Tarihi: 27.10.2021
• URL-5 (2021). Yüzlerce ağaç gece vakti, sessizce kesiliyor: Köylüler nöbete başladı. 14/02/2021 tarihli Sözcü Gazetesi haberi, https://www.sozcu.com.tr/2021/gundem/yuzlerce-agac-gece-vakti-sessizce-kesiliyor-koyluler-nobete-basladi-6260073/ Erişim Tarihi:01.06.2021
• URL-6 (2020). Boğaçayı projesi ile başladı! Konyaaltı sahilinde yok olma tehlikesi, https://www.haberturk.com/son-dakika-haberi-bogacayi-projesi-ile-basladi-konyaalti-sahili-nde-yok-olma-tehlikesi-2518170 Erişim Tarihi: 16.12.2020
• Yinanç A. ve Adiloğlu, S. (2017). Arıtmada doğal bitkilerin kullanımı, modeller ve pilot çalışma örneği: Kozan ilçesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 14(1), 114-124.