Tarihi Çevrelerde Yaşanan Mekânsal Değişim: Battalgazi (Eski Malatya) Tarihi Kent Merkezi Örneği

Yıl 2022, Cilt: 18 Sayı: 2, 353 - 372, 31.12.2022

Ayşe Gülan Çelebi , Aysun Tuna

Öz

Toplumların geçmişten bugüne değin birikimleri ile biçimlenen ve bugünün miras alanları olarak tanımlanan tarihi çevreler, zaman içerisinde birçok etkenler nedeniyle değişime uğrayarak cazibelerini kaybetmektedir. Bu değişimler, kültür aktarım mekanlarının geleceğe taşınmasına engel olmakta ve giderek niteliksiz alanlara dönüşümlerini hızlandırmaktadır. Bugün ve gelecek için bu değişimlerin tespiti, nedenlerinin sorgulanması korunması gerekli kültür alanlarında alınacak kararların gelişimi için önemlidir. Bu kapsamda bu çalışmada tarihsel süreç içinde önemli bir kent merkezi olarak gelişen, bugüne gelindiğinde ise merkeziyetçi rolünü kaybeden Malatya kentinde yer alan Battalgazi (Eski Malatya) tarihi kent merkezindeki değişimler tespit edilerek, mevcut durum ortaya konmuştur. 1951 yılından 2021 yılına kadar geçen 70 yıllık süreçte seçili alanda tarihi hava fotoğraflarından üretilen ortofotolar üzerinden kültürel miras bileşenleri ile mekânsal değişimler tespit edilerek, değişimlerin nedenleri sorgulanmış ve öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tarihi çevre, Kültürel miras, Mekânsal değişim, Malatya/Battalgazi

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

217O290

Teşekkür

Bu çalışma, “Arslantepe Höyüğü ve Territoryumunda Arkeolojik Peyzajların Yenileme ve Yönetim Stratejisi Olarak Arkeolojik Park Modelinin Oluşturulması” başlıklı TÜBİTAK 3501 projesiyle desteklenmiştir (Proje no: 217O290).

Kaynakça

• Abu’l-Farac, G. (1987). “Abû’l-Farac Tarihi” cilt:II, çev. Ömer Rıza Doğrul, Ankara: TTK Yayınları.
• Arabacıoğlu, F.P., Aydemir, I. (2007). “Tarihi Çevrelerde Yeniden Değerlendirme Kavramı”, MEGARON-Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi E-Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 4, Sayfa: 204-212.
• Arslan, Ö. (2006). “Battalgazi İlçesinin (Malatya) Beşerî ve Ekonomik Coğrafyası”, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ.
• Avcıoğlu, S. (2016). “Tarihi Çevrelerde Kentsel Koruma ve Kentsel Yenileme Eğilimleri: Yasal ve Yönetsel Çerçeve”, Kent Araştırmaları Dergisi, Sayı: 20, Cilt: 7, Sayfa: 698-719.
• Aykaç, P. (2009). “Tarihi Çevre Koruma ve Planlama”, Dosya 14.1: Tarihi çevrede Koruma: Yaklaşımlar, Uygulamalar, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi.
• Çelebi, A.G. (2021). “Selçuklu Kent Mirasının Tarihsel Süreç İçinde Oluşum ve Değişiminin İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma: Battalgazi (Eski Malatya) Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Darkot, B. (1988). “Malatya”, İslam Ansiklopedisi, cilt: VII, İstanbul: MEB Yayınları.
• Eskici, B. (2002). “Osmanlı Döneminde Eski Malatya Şehir ve Yapıları”, VI. Orta Çağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu, 08-10 Nisan 2002 Bildirileri, Kayseri.
• Eskici, B. (2013). “Malatya Türk İslam Dönemi Mimari Eserleri I; Battalgazi (Eski Malatya)”, Tarih-Sanat Tarihi Dizisi, cilt:1, Malatya: Malatya Kitaplığı Yayınları.
• Feilden, B.M. (2003). “Conservation of Historic Buildings”, Elsevier, 3. Baskı, viii.
• Gabriel, A. (1940). “Voyages Archeologiques Dans La Turquie Orientale”, C: I, Paris.
• Hacıgökmen, M.A. (2011). “Türkiye Selçukluları Zamanında Konya’nın Devlet Merkezi Oluşu”, Selçuk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi sayı:29.
• Honigmann, E. (1991). “Malatya”, Encyclopedia of Islam (Second Edition), C:VI, London.
• KAİP Raporu, (2010). Battalgazi (Malatya) III. Derece Arkeolojik Sit ve Etkileşim Alanı Koruma Amaçlı İmar Planı Raporu, Malatya İl Özel İdaresi.
• Karagülle, E. (2007). “Seyahatnamelerde Malatya”, Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Keskin, Y. (1992). “Malatya Ulu Camiinin Asli Hali ve Türk Mimarisindeki Yeri”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, (1983). Kanun Numarası: 2863, Sayı: 18113, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2863&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 Erişim Tarihi: 14.10.2022.
• Metin, T. (2010). “Türkiye Selçukluları Devrinde Malatya”, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• MKE (Malatya Kültür Envanteri), (2014). T.C. Malatya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Malatya.
• Partigöç, N. (2018). “Kentleşme Sürecinde Kırsal Alanların Mekansal Değişimi ve Dönüşümü: Denizli Kent Örneği”, Bilişim Teknolojileri Dergisi, Cilt:11, Sayı:1.
• Sevgen, N. (1959). “Anadolu Kaleleri”, Cilt: I, Ankara: Doğuş Ltd. Şirketi Matbaası.
• Sinclair, T.A. (1989). “E Stern Turkey: An Architecjtural and Archaeological Survey”, Vol.III. The Pindar Press, London.
• Tanoğlu, A. (1943). “Malatya Dolaylarında Coğrafi Geziler”, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı:2.
• Temel, S.C., Kuru, R., Sarıgül, S.S. (2021). “Tarihi Çevrede Eski Yeni Birlikteliğinin Öznel İzlenimler Üzerinden Değerlendirilmesi: Divanyolu Caddesi (Beyazıt-Sirkeci Aksı) Örneği”, Sanat ve Tasarım Dergisi, Sayfa: 379-405.