Kentsel Mekanlarda Renk Algısı ve Uygulamaları Üzerine Bir Araştırma: Çin Örneği

Yıl 2023, Cilt: 19 Sayı: 2, 180 - 199, 29.12.2023

Filiz Doğan

https://doi.org/10.58816/duzceod.1380408

Öz

Renklerin psikolojik etkilerini konu alan pek çok akademik çalışma vardır. Ancak bu çalışmalar konut ve iç mekan bağlamında mimari açıdan ele alınmış, moda ve kıyafet tasarımı anlayışı içerisinde değerlendirilmenin ötesine geçememiştir. Oysa tasarım öğeleri içerisinde yer alan renk, kentsel mekan kullanıcılarının mutluluğu ve sağlıklı yaşamı için oldukça önemli bir yer tutan olgudur. Bu çalışmanın amacı, tasarım aşamasında çoğu zaman göz ardı edilen renk konusunun, kentsel mekan tasarımındaki önemini vurgulamaktır. Çin Halk Cumhuriyeti, kentsel mekan bağlamında son yıllarda yapılan çeşitli tasarımlarıyla dikkat çekmektedir. Mevcut örnekler incelendiğinde renk algısına önem verildiği ve ülkede bu konunun son yıllarda oldukça ilgi gördüğü anlaşılmaktadır. Ancak Türkiye’de kentsel mekan uygulamalarında, projelerin estetik ve fonksiyonelliklerinin yanı sıra renk algısına da önem verildiğini, örneklerin ağırlıklı olduğunu söylemek zordur. Bu durum belki de ülkemizdeki kentsel mekan projelerinin birer cazibe merkezi haline gelmesinin önündeki engellerden biri olarak okunabilir. Bu çalışmada; insan ilişkilerinin kurulmasında önemli bir yer tutan kentsel açık mekânlarda, kamusal mekân tasarımının gelişmesinde tasarımcının üzerine düşen görevlerin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Amacın daha iyi anlaşılabilmesi için renk ve etkileri ile kentsel mekanda renk kullanımına dair alt başlıklar irdelenmiş, renk ve oluşturduğu psikolojik etkileri mekânsal bağlamda Çin’in Şangay kentinde çeşitli kentsel mekan projelerine imza atan 100architects firmasının projeleri üzerinden analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Renk, Renk Algısı, Kentsel Mekanda Renk

Kaynakça

• Adams, F. M., & Osgood, C. E. (1973). A cross-cultural study of the affective meanings of color. Journal of Cross, Cultural Psychology, 4, 135-157.
• Akçakaya, N. (2018). Renk sembollerine dair sosyolojik bir inceleme. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (39), 373-388.
• Alexander, C., Silverstein, M. & Ishikawa, S. (1977). A Pattern Language. New York: Oxford University Press.
• Alici, N., & Paktaş, M. G. (2020). İç mekânda renk algısı ve psikolojiye etkileri. Modular Journal, 3(1), 89-105.
• Alper, H., ve Yılmaz, S. (2003). Peyzaj Mimarlığında Işık ve Renk Kullanımının Erzurum Kenti Örneğinde İncelenmesi, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi,35(1-2), 79-87.
• Alver, K. (2007). Siteril Hayatlar, Hece Yayınları, Ankara.
• Anonim-1: https://100architects.com/project/magma-flow/ (Erişim Tarihi: 09.11.2022)
• Anonim-2: https://100architects.com/project/lollipop-street/ (Erişim Tarihi: 09.11.2022)
• Anonim-3: https://100architects.com/project/over-the-rainbow/ (Erişim Tarihi: 09.11.2022)
• Anonim-4: https://100architects.com/project/lotus-pond/ (Erişim Tarihi: 09.11.2022)
• Arthur, P., & Passini, R. (1992). Wayfinding: people, sings and architecture. New York: Mc Graw Hill.
• Ayber, U. (2012). Mekân kimlik ilişkisinde ışık ve renk faktörlerinin psikolojik ve sosyolojik analizi (Master's thesis).
• Aydınlı, S. (1989). Temel tasarım ders notları, İTÜ Mimarlık Fakültesi.
• Baker, J. (1986). The role of the environment in marketing services: the consumer perspective, In J. Czepiel, Et Al. (Eds.), The Services Challenge: Integrating For Competitive Advantage (pp.79-84), Chicago: American Marketing Association.
• Baymur, F. (2004). Psikolojiye Giriş Yayınları, 109-111, 133,135, 140,142.
• Becer, E. (1999). İletişim ve Grafik Tasarım, Dost yay., Ankara.
• Bekar, A., ve Sürücü, Ç. (2015). Yiyecek İçecek İşletmesi Tasarımının Tüketici Tercihleri Üzerindeki Etkisi, Türkiye sosyal araştırmalar dergisi, 19(1), 349-376.
• Birren, F. (1952). Your color and yourself. Sandusky: Prang Company Publishers.
• Budak, Y. B., Gümüş, B., ve Çetin, F.D. (2003). İç mekan aydınlatmasında renk ve aydınlatma sistemi ilişkisi, D.Ü. II. Ulusal Aydınlatma Sempozyumu.
• Camgöz, N., Yener, C. ve Güvenç, D. (2004). Effects of hue, saturation, and brightness: part 2: attention. Color Research and Application, 29(1), 20-28.
• Çağatay, K., Hidayetoğlu, M. L., ve Yıldırım, K. (2017). Lise koridor duvarlarında kullanılan renklerin öğrencilerin algısal değerlendirmeleri üzerindeki etkileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(2), 466-479.
• Ceylan, İ., G. (2015). Amblem ve Logo Tasarımlarında Renklerin Dili, Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, Kasım-Aralık, Cilt 8, Sayı 16.
• Corbusier, L. (1929). The city of tomorrow and its planing. London: The Architectural Press.
• Coşkuner, S. (1995). Renkler ve kişiliğimiz. İzmir: Site Ofset.
• Çağan, M. (2005). Sizin Renkleriniz, Bir Harf Yayınları, s, 52, İstanbul.
• Çetintürk, S. (2002). Kentsel Kamusal Mekanların Tasarım Sürecinde Çağdaş Yaklaşımlarla Yeniden Ele Alınması ve Adana Örneği, Lisans Bitirme Tezi, Milli Savunma Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, İstanbul.
• Çınar, Z. (1996). Kentsel Çevrede Mekan-Kentsel, Mekan Kavramının İrdelenmesi ve Boğaziçi Mekanı, Yayımlanmamış Y. Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Dülgeroğlu, Y. (1995). Konut Mekanı Kavramının Tipolojik Temelleri, İstanbul Teknik Üniversitesi, 105 s, 13-32,
• Ece, A. S. ve Çelik, A. (2008). Öğretilebilir Zihinsel Engelli Öğrencilerin Renk Seçimleri, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(1), 1-24.
• Eliri, İ., ve Erdurucan İ., (2011). Sahne Işıklanmasında Renklerin Dili, 1. Baskı, Öncü Kitap, 48, Ankara.
• Emery, F., E. (1972). Systems Thinking, Harmondswrth: Penguin.
• Erdal, G., (2013). Ambalajın Dili ve Psikolojik Etkisi, Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 35, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası Kırgız Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 7, Celalabat, Kırgızistan.
• Erdönmez, M., E. ve Akı, A. (2005). Açık Kamusal Mekanlar, Açık Kamusal Kent Mekanlarının Toplum İlişkilerindeki Etkileri, Megaron Journal, YTÜ Dergisi, 1, 67,87, İstanbul.
• Ergüney, A., J. (2001). Trabzon Kenti Gülbaharhatun Mahallesinde Kalcıoğlu ve Şeyh Temel Sokakları Tipoloji Çalışması, Y. Lisans Tezi, KTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Ertürk, S. (1983). Mimari mekânların algılanması üzerine deneysel bir çalışma. Yayınlanmış Doktora tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Foster, J. J. (1974). The Perception of Area and Volume (Doctoral dissertation, The University of Manchester (United Kingdom)).
• Frieling, H. (1954). Mensch-Farbe-Raum, Munchen.
• Güvenç, B., (1979). İnsan ve Kültür,Remzi Kitabevi Yayınları,İstanbul.
• Jung, C.G. (2015). İnsan ve Sembolleri, H.M. İlgün. (Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Kandinski, V. (1993). Sanatta zihinsellik üzerine, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kırdar, Y. (2005). Gıda Sektöründe Ambalaj Renginin Seçilmesi Margarin Pazarında Uygulama Örneği, IV. Uluslararası Ambalaj Kongresi ve Sergisi, TMMOB Kimya Mühendisleri Odası Yayınları, Cilt: 1, s. 281, İstanbul.
• Krier, R. (1979). Urban Space, Academy Editions, London.
• Koca, E. (2008). Çalişan kadinlarin giysi seçimleri ve renk tercihleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(24), 171-200.
• Konuk, G. (1979). Türkiye’de Kentsel Dış Mekanların Düzenlenmesi, Tübitak Yapı Araştırma Enstitüsü Yayınları, s. 175, Ankara.
• Lawton, C. A. (1994). Gender differences in wayfinding strategies: relationship to spatial Agabeylity and spatial anxiety. Sex Roles. 30(11), 765-779.
• Levy, B.I. (1984). Research into the psychological meaning of color. American Journal of Art therapy. 23, 58-62.
• Lynch, K. (1981). Good City Form, MIT Press, s 142, Massachusetts.
• Mahnke, F. H. (1996). Color, environment, and human response: an interdisciplinary understanding of color and its use as a beneficial element in the design of the architectural environment. John Wiley & Sons.
• Manav, B. (2011). Hacimde bir tasarım parametresi olarak renk. Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(8), 93-102.
• Martel, C.(1995). Ben Enerjiyim, Arion Yayınevi, s. 85,İstanbul.
• Morval, J. (1985). Çevre Psikolojisine Giriş, Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova, İzmir.
• Oyama, T. & Yamamura, T. (1960). The effect of hue and brightness on the depth perception in normal and color-blind subjects. Psychologia, 3(3), 191-194.
• Özbudak, Y. B., Gümüş, B., ve Çetin, F. D. (2003). İç mekan aydınlatmasında renk ve aydınlatma sistemi ilişkisi. II. Ulusal Aydınlatma Sempozyumu ve Sergisi Bildiriler Kitabı, TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Diyarbakır Şubesi, Diyarbakır.
• Özdemir, T., (2005). Tasarımda Renk Seçimini Etkileyen Faktörler, Çukurova Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi Sosoyal Bilimler Dergisi, 14(2), 391-402.
• Passini, R. (1984). Wayfinding in architecture. New York: Van Nostrand Reinhold. Peponis, J., Zimring, C., & Cho,Y.K. (1997). Finding the building in wayfinding, Environmet and Behavior, 22(5), 555-590.
• Plack, J.J., & Shick, J. (1974). The effects of color on human behavior. Journal of the Association for the Study of Perception, 9(1), 4-16.
• Porter, T. (1997). The architect’s eye visualization and depiction of space in architecture. London: E&FN Spon.
• Rapoport, A. (1991). Kültür, Mimarlık, Tasarım, Çeviri: Selçuk Batur, Yapı Endüstri Merkezi, İstanbul.
• Sağocak, D. M. (2005). Ergonomik Tasarımda Renk, Trakya Universitesi J Sci, 6(1), 77-83, 2005.
• Sanoff, H. (1991). Visual research methods in design. New York: Van Nostrand Reinhold.
• Sommer, R. (1969). Pesonal space: the behavioral basis of design, New Jersey: Englewood Cliffs, N.J., Prentice Hall.
• Stone, N.J., (2003). Environmental view and color for a simulated telemarketing task, Journal of Environmental Psychology. 23(1), 63-78.
• Stone, N.J., & English, A.J. (1998). Task type, posters, and workspace color on modd, satisfaction and performance. Journal of Environmental Psychology. 18, 175-185.
• Şahin, Y., ve Atabeyoğlu, Ö. (2021). Kent Peyzajında Işık ve Renk Üzerine Kullanıcı Değerlendirmeleri: Samsun Kenti Örneği. Journal of Architectural Sciences and Applications, 6(2), 676-687.
• Şener, S. ve Erem, Ö. (2003). An Analysis Method fo r Architectural Identity of the Streets A Case Study on Cumhuriyet and Halaskargazi Streets in İstanbul, in Quality of Urban Life: Policy Versus Practice, İstanbul.
• Teker, U. (2003). Grafik Tasarım ve Reklam, Dokuz Eylül Yayınları, s. 68, İzmir.
• Tellioğlu, S., ve Satıcı, B. (2022). İç Mekanda Kullanılan Renk Tercihinin Mekan Algısına Etkisi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi,4(2), 87- 95.
• Tınıl, A., Kara, B., ve Koçokerbaş, E. V. (2000). Kentsel Çevre Estetiğinde Plastik ve İzmir Kenti Üzerine Bir Çalışma, TMMOB Peyzaj Mimarları Odası, 39-447.
• Uçar, T. F. (2004). Görsel iletişim ve Grafik Tasarım, İnkılap Yayınları, İstanbul.
• Uzun, G. (1998). Temel Tasarım. Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Genel Yayın No: 96, Ders Kitabı No: A-62, 212, Adana.
• Vanlı, Ş. (1995). Konutun Bilimsel Olmayan Kısa Hikayesi, Mimarlık Dergisi, 261, 15-17.
• Velioğlu, S. (1994). Türk Mekan Kültürüne Ait Örnekler Işığında Bazı Kavramlar ve Güncel Tasarımlara Yansımaları, Mimarlık Dergisi.
• Yoo, S. (1991). Architectural legibility of shopping centers: simulation and evaluation of floor plan configuration, Ph D. Thesis, Milwaukee: Universty of Wisconsin, Milwauke.
• Yürekli, F. (1977). Çevre Görsel Değerlendirmesine İlişkin Bir Yöntem Ararştırması, Doktora Tezi, İTÜ, Mimarlık Fakültesi, İstanbul.
• Zevi, B., Barry, J. A., & Gendel, M. (1957). Architecture as Space: How to Look At Architecture.New York: Horizon Press.