Artvin Şavşat’ta bozayı habitat uygunluğunun MaxEnt yöntemi ile belirlenmesi ve yönetimi için öneriler

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: 1, 413 - 427, 30.06.2024

Nedim Ahmet Yüksel , Hüseyin Ambarlı

https://doi.org/10.58816/duzceod.1418360

Öz

Bozayı (Ursus arctos), ülkemizde doğal yaşam alanları olan ormanlar, yaylalar ve dağlık bölgelerde sıklıkla rastlanan bir türdür. Şavşat ilçesi, Artvin'in doğusunda yer alan zengin biyoçeşitlilik barındıran bir bölgedir ve Artvin'deki bozayı nüfusunun önemli bir kısmı bu bölgede yaşamaktadır. Bu nedenle, Şavşat'ta bozayının habitat uygunluk modellemesini yapmak, türün korunması ve yönetimi açısından önemlidir. Bozayının habitat uygunluğunu belirlemek için GPS-GSM vericili tasmalar kullanılarak elde edilen konum verileri, iklim verileri ve çevresel veriler kullanılarak MaxEnt yöntemiyle habitat uygunluk modellemesi yapılmıştır. Çalışmada kullanılan veriler arasında biyo-iklim iklim verileri, eğim, yükseklik, engebelilik, “Corine” arazi örtüsü ve insan etkisi indeksi verileri yer almaktadır. Bu veriler, bozayının yaşam alanı tercihlerini belirleyen faktörler arasındadır. Modelin sonuçlarına göre, Şavşat'ta en yüksek habitat uygunluk oranları, ibreli ve yapraklı ormanlık bölgelerde görülmekle birlikte meyve-sebze bahçelerini de önemli derecede kullandıklarını göstermektedir. Bu sonuçlar, bozayının ormanlık alanları tercih ettiğini, ormanların korunmasının ve yönetiminin önemli olduğunu göstermektedir. İnsan-ayı çatışmasına neden olabilecek bozayıların sebze-meyve bahçelerini tercih etmelerine karşın, çalışmamız ormanlık ve dağlık alanlarda da önlemler alınması gerekebileceğini ortaya koymaktadır. Ayrıca, 1.000-2.000 rakımlı alanların da bozayının habitatı için önemli olduğu tespit edilmiştir. Habitat uygunluk modellemesi, türlerin korunması ve yönetimi açısından önemli bir araçtır.

Anahtar Kelimeler

Bozayı, habitat modeli, MaxEnt yöntemi, tür dağılım modeli, habitat uygunluk haritaları

Etik Beyan

Bu makale Orman Mühendisliği Anabilimdalı Yüksek Lisans Öğrencisi Nedim Ahmet Yüksel'in tezinden üretilen bir çalışmadır.

Destekleyen Kurum

Doğa Koruma veMilli Prklar Genel Müdürlüğü

Kaynakça

• Anonim (2014). T.C. Artvin Valiliği. Erişim adresi artvin.gov.tr
• Anonim, (2020). T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Artvin İli Şavşat İlçesi Büyük Karnivorların Yönetimi Projesi Sonuç Raporu, 2020, Artvin.
• Almasieh, K., Rouhi, H., Kaboodvandpour, S., (2019). Habitat suitability and connectivity for the brown bear (Ursus arctos) along the Iran-Iraq border. European Journal of Wildlife Research, 65, 1-12., Doi: 10.1007/s10344-019-1295-1.
• Ambarlı, H., (2006). Spatial and Temporal Analysis of Human-Brown Bear Conflicts İn Yusufeli MSc Thesis, Middle East Technical University, Ankara, Doi:10.13140/RG.2.2.10194.25284.
• Ambarlı, H., (2012). Spatio-Temporal Ecology, Habitat Use and Population Size of Brown Bears (Ursus arctos) in Yusufeli, PhD Thesis. Middle East Technical University, Ankara, etd.lib.metu.edu.tr/upload/12615103/index.pdf.
• Ambarlı, H. (2016). Litter size and basic diet of brown bears (Ursus arctos, Carnivora) in northeastern Turkey. Mammalia, 80(2), 235-240.
• Ambarlı, H., Bilgin, C. C., (2008). Human-brown bear conflicts in Artvin, northeastern Turkey: Encounters, damage and attitudes. Ursus 19(2),146-153. Doi:10.2192/1537-6176-19.2.146.
• Ambarli, H., Ertürk, A., Soyumert, A. (2016). Current status, distribution, and conservation of brown bear (Ursidae) andwild canids (gray wolf, golden jackal, and red fox; Canidae) in Turkey. Turkish Journal of Zoology, 40(6), 944-956.
• Bai, J., Hou, P., Jin, D., Zhai, J., Ma, Y., Zhao, J. 2(022). Habitat suitability assessment of black-necked crane (Grus nigricollis) in the Zoige Grassland Wetland Ecological Function Zone on the Eastern Tibetan Plateau. Diversity, 14(7), 579. Doi: 10.3390/d14070579.
• Booth, T., Nix, H., Busby, J., Hutchinson, M.F., (2014). BIOCLIM: the first species distribution modelling package, its early applications and relevance to most current MAXENT studies. Diversity and Distributions, 20. Doi: 10.1111/ddi.12144.
• Buechley, E. R., Girardello, M., Santangeli, A., Ruffo, A. D., Ayalew, G., Abebe, Y. D., … Sekercioglu, C., (2022). Priority areas for vulture conservation in the Horn of Africa largely fall outside the protected area network. Bird Conservation International, 32(2):188-205. Doi:10.1017/S0959270921000228.
• Erdoğan, A., (2014). Peyzaj Karakter Analizi: Artvin Şavşat İlçesi Örneği. Doktora Tezi Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Escobar-Luján, J., Castaño-Quintero, S. M., Villalobos, F., Lira-Noriega, A., Chiappa-Carrara, X., Yañez-Arenas, C., (2022). Current and future geographic patterns of bird diversity dimensions of the Yucatan Peninsula and their representativeness in natural protected areas. Neotrop. Biodiv. 8(1), 242-252.
• Guisan, A., Zimmermann, N.E., (2000). Predictive habitat distribution models in ecology. Ecological Modeling. 135(2-3), 147-186.
• Guisan, A., Thuiller, W., (2005). Predicting species distribution: Offering more than simple habitat models. Ecology Letters. 8, 993-1009.
• Li, W., Yu, Y., Liu, P., Tang, R., Dai, Y., Li, L., Zhang, L.,(2019). Identifying climate refugia and its potential impact on small population of Asian elephant (Elephas maximus) in China. Global Ecology and Conservation. 19. e00664. Doi: 10.1016/j.gecco.2019.e00664.
• MGM, (2022). Meteoroloji Genel Müdürlüğü. Erişim adresi mgm.gov.tr, İklim Veri İşlem Daire Başkanlığı, 2022, Ankara.
• Munro, R.H.M., Nielsen, S.E., Price, M.H., Stenhouse, G.B., Boyce, M.S., (2006). Seasonal and diel patterns of Grizzly bear diet and activity in West-Central Alberta. Journal of Mammalogy. 87(6), 1112-1121.
• NASA, (2023). US National Aeronautics and Space Administration. The Biological Diversity and Ecological Forecasting Data Pathfinder. Erişim adresi earthdata.nasa.gov/learn/pathfinders/biological-diversity-and-ecological-forecasting-data-pathfinder/human-impacts-data. Erişim tarihi: 01.04.2023.
• Anonim, (n.d.). Bioclimatic variables, erişim adresi https://www.worldclim.org/data/bioclim.html
• Nayeri, D., Mohammadi, A., Hysen, L., Hipólito, D., Huber, D., Wan, H.Y., (2022). Identifying human-caused mortality hotspots to inform human-wildlife conflict mitigation. Global Ecology and Conservation. 38, e02241.
• Pearce, J.L., Boyce, M.S., (2005). Modeling distribution and abundance with presence-only data. Journal of Applied Ecology. 43(3), 405- 412.
• Phillips, S. J., Anderson, R. P., Schapire, R. E., (2006). Maximum entropy modeling of species geographic distributions. Ecological Modelling, 190(3-4), 231-259.
• Servheen, C., Ambarlı, H., Bargagali, H. S., Breck, S. W., D’Cruse, N., Groff, C., ... Swenson, J., E., (2021). Conservation and Management of Bears. In: Bears of the World: Ecology, Conservation, and Management (Penteriani, V., Melletti, M., Eds). ISBN: 9781108483520. p.273-302.
• Song, K., Mi, C-R., Yang, N., Sun, L., Sun, Y-H., Xu, J-L. (2020). Improve the roles of nature reserves in conservation of endangered pheasant in a highly urbanized region. Scientific Reports. 10(1): 17673. Doi: 10.1038/s41598-020-74724-3.
• Struebig, M., Fischer, M., Gaveau, D. L.A., Meijaard, E., Wich, S., Gonner, C., Skyes, R., Wilting, A., Kramer-Schadt, S., (2015). Anticipated climate and land-cover changes reveal refuge areas for Borneo's orang-utans. Global Change Biology. 21(8), 2891-2904. ISSN: 1365-2486.
• Suel, H., (2019). Brown bear (Ursus arctos) habitat suitability modelling and mapping. Applied Ecology and Environmental Research. 17(2), 4245-4255.
• Swenson, E.J., Gerstl, N., Dahle, B., Zedrosser, A., (2000). Action Plan for Conservation of the Brown Bear in Europe (Ursus arctos). Council of Europe. Nature and Environment No: 114. ISBN: 978-92-871-4426-3.
• Swenson, J. E., Ambarli, H., Arnemo, J. M., Baskin, L., Ciucci, P., Danilov, P. I., ... Zedrosser, A., (2020). Brown bear (Ursus arctos; Eurasia). In: Bears of the World: Ecology, Conservation, and Management (Penteriani, V., Melletti, M., Eds). Cambridge University Press. ISBN: 9781108483520. , 139-161.
• Tellería, J.L., Fandos, G., Tena, E., Carbonell, R., Onrubia, A., Qninba, A., Ramírez, Á., (2019). Constraints on raptor distribution at the southwestern boundary of the Palaearctic: Implications for conservation. Biodiversity and Conservation. 28(3), 603-619.
• TÜİK (2023). Bölgesel Nüfus verileri. . Erişim adresi https://biruni.tuik.gov.tr/bolgeselistatistik.
• Yackulic, C.B., Chandler, R., Zipkin, E.F., Royle, J.A., Nichols, J.D., Grant, E.H.C., Veran, S., (2013). Presence-only modelling using MAXENT: When can we trust the inferences? Methods in Ecology and Evolution. 4(3), 236-243.
• Zarzo-Arias, A., Penteriani, V., Delgado, M., Torre, P., García-González, R., Mateo-Sánchez, Maria C., Vázquez, P., Dalerum, F., (2019). Identifying potential areas of expansion for the endangered brown bear (Ursus arctos) population in the Cantabrian Mountains (NW Spain). PLOS ONE. 14. Doi: 10.1371/journal.pone.0209972.
• Zhu, B-R., Verhoeven, M. A., Velasco, N., Sanchez-Aguilar, L., Zhang, Z., Piersma, T., (2022). Current breeding distributions and predicted range shifts under climate change in two subspecies of Black-tailed godwits in Asia. Global Change Biology. 28(18), 5416-5426.