Türkiye’de Süs Bitkisi Potansiyeli Olan Bazı Genetik Kaynaklarımızın Morfolojik Karakterizasyonu

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: Özel Sayı, 405 - 421, 23.12.2024

Gulden Haspolat , Ümran Şenel

https://doi.org/10.58816/duzceod.1561036

Öz

Türkiye’de süs bitkisi olarak kullanılabilen pek çok tür doğal olarak yayılış göstermektedir. Mevcut biyoçeşitliliğimizin süs bitkileri açısından değerlendirilerek yeni türlerin süs bitkisi olarak kullanımı için çoğaltması ve ıslah çalışmalarında yer alması oldukça önemlidir. Bu çalışmada; Türkiye florasından toplanarak Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Ulusal Tohum Gen Bankası’nda muhafazaya alınmış süs bitkisi türlerine ait tohumlarda üretim yenileme çalışmaları ve bu türlerin morfolojik karakterizasyonu amaçlanmıştır. Bu amaç ile üretim yenileme çalışmaları kapsamında Anthemis, Agrostemma, Datura, Calendula ve Tagetes gibi bazı bitkilerde çiçeklenme döneminde morfolojik karakterizasyonlar yapılmıştır. Türlere ait tanımlama listeleri oluşturularak bitki boyu, bitki çapı, çiçek boyu, çiçek çapı, yaprak sayısı, yaprak boyu vb. gibi özellikler ölçülmüştür. Bitkiler bitki büyüklükleri, çiçek ve yaprak özellikleri açısından farklılıklar göstermiştir. Morfolojik karakterizasyonları yapılmış bitkilere ait üretim yenileme işlemleri tamamlanmış tohumlar Ulusal Tohum Gen Bankası’nda koruma altına alınmıştır. Dünyanın yüz yüze olduğu iklim değişikliği gibi faktörler göz önüne alındığında doğal kaynaklarımıza ait bitkilerin korunması ve muhafaza altına alınması ülkemiz için oldukça değerli iken süs bitkileri açısından sahip olduğumuz zenginliğimizin özenle korunması için etkili çözümler geliştirilmeli, kültüre alma ve yeni çeşitlerin ulusal geliştirilerek yaygınlaştırılması desteklenmelidir.

Anahtar Kelimeler

Süs bitkileri, Genetik kaynaklar, Toplama, Üretim yenileme

Kaynakça

• Anonim (2024a). http://www.bizimbitkiler.org.tr. Erişim Tarihi: 28.09.2024.
• Anonim (2024b). https://nuhungemisi.tarimorman.gov.tr. Erişim Tarihi: 15.09.2024.
• Anonim (2024c). https://www.wwf.org.tr. Erişim Tarihi: 15.10.2024.
• Adıgüzel, P., İ. Solmaz. (2023). Türkiye’de bitki genetik kaynaklarının mevcut durumu ve korunması. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 10(3): 352-360.
• Aykas, L., G. Kafa, M. Uzun, A. Doğan, M. Özdemir, R. Uğur, H. Kaya. (2018). Türkiye arazi gen bankaları. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 28(2): 76-87.
• Babaei, K., Moghaddam, M., Farhadi, N., & Pirbalouti, A. G. (2021). Morphological, physiological and phytochemical responses of Mexican marigold (Tagetes minuta L.) to drought stress. Scientia Horticulturae, 284, 110116.
• Choudhary, M., Beniwal, B. S. & Kumari, A. (2014). Characterization of marigold genotypes using morphological characters. Research on Crops, 15(4), 839-845.
• Çimen, Ş. ve A. Ulus. (2020). Türkiye Milli Botanik Bahçesi’nde bulunan bazı doğal bitki taksonlarının süs bitkisi kullanım potansiyelinin belirlenmesi. Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 34(Özel Sayı): 269-290.
• Erken, K. (2021). Investigation of vegetative properties and generative production of the potential ornamental and narrow endemic species Verbascum yurtkuranianum (Scrophulariaceae) for ex situ conservation. BioResources, 16(4), 7530-7549.
• Escandon, A. S. (2022). A point of view on genetic resources and plant breeding. Ornamental Horticulture, 28, 6-7
• Güner, A., S. Aslan, T. Ekim, M. Vural ve M. T. Babaç. (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi.
• Güven, U. M., Arslan, S., Çıracı, M. B., Demirci Kayıran, S. (2022). Calendula officinalis L. bitkisinin morfolojik özellikleri, ekstre içeren topikal ilaç formülasyonu geliştirilmesi ve in vitro değerlendirilmesi. Lokman Hekim Dergisi 12(1):105-115
• Izbastina, K., Kurmanbayeva, M., Bazargaliyeva, A., Ablaikhanova, N., Inelova, Z., Moldakaryzova, A., ... & Turuspekov, Y. (2020). Morphological, anatomical structure and molecular phylogenetics of Anthemis trotzkiana Claus. Pakistan Journal of Botany, 52(3), 935-947.
• Karagöz, A., N. Zencirci, A. Tan, T. Taşkın, H. Köksel, M. Sürek, C. Toker ve K. Özbek. (2010). Bitki Genetik Kaynaklarının Korunması ve Kullanımı. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi Bildiri Kitabı I, 155-177.
• Karagöz, A., K. Özbek ve Sarı N. (2016). Türkiye’nin Bitkisel Biyolojik Çeşitliliğinin Korunması ve Sürdürülebilir Kullanımına İlişkin Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25(1), 88-99
• Kaya, A., Karagüzel, Ö., Aydinşakir, K., Kazaz, S., & Özçelik, A. (2012). Türkiye’de doğal olarak yetişen bazı Gypsophila (Gypsophila sp.) türlerinin süs bitkisi olarak kullanım olanakları. Derim, 29(1), 37-47.
• Kazaz, S. (2016). Dünya süs bitkileri sektöründe ürün deseni, sosyo-ekonomik ve teknoloji alanında yaşanan gelişmeler ile Türkiye’nin gelecek vizyonu. VI. Süs Bitkileri Kongresi Bildiri Kitabı, 3-13.
• Lizarraga, E., Mercado, M. I., Galvez, C., Ruiz, A. I., Ponessa, G. I., & Catalan, C. A. (2017). Morpho anatomical characterization and essential oils of Tagetes terniflora and Tagetes minuta (Asteraceae) growing in Tucumán (Argentina). Boletín de la Sociedad Argentina de Botánica, 52(1), 55-68. .
• Marotti, M., Piccaglia, R., Biavati, B., & Marotti, I. (2004). Characterization and yield evaluation of essential oils from different Tagetes species. Journal of Essential Oil Research, 16(5), 440-444.
• Mitu, R., Velicevici, G., Madoşă, E., Camen, D., Ciulca, A., Ciulca, S., & Lupulescu, C. (2020). Research on the variability of some morphological characteristics in local populations of Calendula officinalis L. Journal of Horticulture, Forestry and Biotechnology, 24(3), 80 – 83.
• Muca, B., Yıldırım, B., Oezcelik, S., & Koca, A. (2012). Isparta's (Turkey) poisonous plants of public access places. Biological Diversity and Conservation, 5(1), 23-30.
• Nedir, İ. T. (2019). Kentsel peyzajda kullanılan bazı istilacı süs bitkileri; Türkiye’den örnekler. Scientific Developments, 174.
• Partap, M., Gupta, R. C., & Pradhan, S. K. (2019). Comparative analysis of morphology and phytochemical constituents in different populations and morphotypes of Datura innoxia Mill. and Datura metel L. from Punjab plains. Asian Journal of Pharmaceutical and Clinical Research, 12(1), 193-199.
• Smakosz, A., Matkowski, A., & Nawrot-Hadzik, I. (2024). Phytochemistry and Biological Activities of Agrostemma Genus A Review. Plants, 13, 1673.
• Tan, A. (2010). Türkiye bitki genetik kaynakları ve muhafazası. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 20(1), 9-37.
• Tsialtas, I. T., Patelou, E., Kaloumenos, N. S., Mylona, P. V., Polidoros, A., Menexes, G., & Eleftherohorinos, I. G. (2014). In the wild hybridization of annual Datura species as unveiled by morphological and molecular comparisons. Journal of Biological Research-Thessaloniki, 21, 1-8.