Ecologically Based Master Plan Proposal in Konya Closed Basin

Yıl 2025, Cilt: 21 Sayı: 1, 621 - 645, 30.06.2025

Sena Şükran Türedi , Mustafa Var

https://doi.org/10.58816/duzceod.1602015

Öz

In the last century, population growth and natural resource losses, ignoring the protection-use balance and the degradation of sensitive ecosystems have once again revealed the importance of planning strategies. Basins are sensitive surface units significantly affected by such changes. Although water basins are divided into geographic boundaries, such as the sub-basins and surface units, they function as systems where physical, ecological, and biological interactions between macro and micro scales remain uninterrupted. One of these basins, namely ‘Konya Closed Basin,’ has a sensitive terrestrial and aquatic environments that have experienced significant ecological degradation, threatening its ecosystem sustainability. The primary issue addressed in this paper is the ecological degradation basin, which has been driven by both anthropogenic and natural factors. Current planning models in the basin have led to the basin to become a focus of urban expansion. Consequently, inappropriate land-use decisions that do not align with the basin's geographical characteristics have disrupted its natural balance that makes it necessary to search for a new planning model that can be implemented in the basin. For this reason, it is emphasized and applied in the research that the ‘Ecological-Based Basin Planning’ approach, which is the recommendation model with the intervention scales, principles, analysis-synthesis processes, ecological intervention techniques are necessary to ensure the sustainability of the basin in the physical planning. As a tool for implementing this planning model, ‘Ecological-Based Master Plan,’ aims to address the ecological degradation in the study area while promoting a long-term perspective that prioritizes a ‘conservation’ approach in planning.

Anahtar Kelimeler

Water basin , Ecological planning , Konya Closed Basin

Konya Kapalı Havzası’nda Ekolojik Temelli Master Plan Önerisi

Öz

Özellikle son yüzyılda nüfus artışı ile doğal kaynak kayıpları, koruma-kullanma dengesinin göz ardı edilmesi ve hassas ekosistemlerin bozunumu, planlama stratejilerinin ne denli önemli olduğunu bir kez daha ortaya çıkarmıştır. Havzalar, bu değişimlerden etkilenen hassas yüzey birimleridir. Kendi içerisinde coğrafi sınırlara, alt havzalara, yüzey birimlerine ayrılmış olsalar bile barındırdığı makro ve mikro ölçekler arasında fiziksel, ekolojik ve biyolojik etkileşimin kesilmediği sisteme sahiptir. İç ve dış dinamikleriyle birbirinden etkilenen hidrografik havzalar içerisinde bulunan ‘Konya Kapalı Havzası’, içerdiği hassas karasal ve akuatik ortamlar ile ekosistem sürdürülebilirliğinin bozulduğu problemli alandır. Araştırmada ele alınan temel problem; Konya Kapalı Havzası bütününde, antropojen ve doğal nedenlerle oluşan ekolojik bozulmalardır. Günümüzde uygulanan planlama modelleri neticesinde havzanın kentsel büyüme odağı içerisinde kalması ve coğrafi karakteristiğine uymayan yanlış arazi kullanım kararları sonucu doğal dengenin bozunumu, havzada uygulanması gereken yeni planlama modeli arayışına sebep olmuştur. Bu nedenle içerdiği müdahale ölçekleri, ilkeler, analiz-sentez süreçleri ve ekolojik müdahale teknikleri ile öneri model olan ‘Ekolojik Temelli Havza Planlama’ yaklaşımının, havzanın fiziki planlanmasında sürdürülebilirliğinin sağlanabilmesi için gerekli olduğu araştırmada vurgulanmakta ve uygulanmaktadır. Planlama modelinin uygulama aracı olan ‘Ekolojik Temelli Master Plan’ ile araştırma alanındaki ekolojik bozulmaya çözüm üretip, uzun süreli perspektiflerde planlamada ‘koruma’ yaklaşımının ön planda olmasına katkı sağlaması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Havza , Ekolojik planlama , Konya Kapalı Havzası

Kaynakça

• Atabay, S. (1989). *Peyzaj planlama, şehir ve bölge planlama bölümü ders kitabı*, YTÜ Matbaası, SP-372.18.89, İstanbul.
• Atabay. S. (1998). Ekolojik temele dayalı bölge planlamasına küreselleşme açısından yaklaşım, *Ekolojik Temele Dayalı Bölge Planlama Uluslararası Sempozyum Kitabı*, Editör: Prof. Dr. Semra Atabay, İstanbul.
• Ateşoğlu, A., Arıkan, T. B., & Yıldız, S. (2019). Konya kapalı havzası orman, mera ve tarım alanlarının değerlendirilmesi. *Bartın Orman Fakültesi Dergisi*, 21(3), 821-832.
• Basiago, A. D. (1999). Economic, social and environmental sustainability in development theory and urban planning practice. *The Environmentalist*, 19, 145-161.
• Bekci B. (2021). A case study on the interdependence between the coastal ecosystem and humankind. *Ocean & Coastal Management*, 210(3), 105666.
• Biricik, A. (2014). Büyük Konya Kapalı Havzası ve Hotamış Gölü. *Türk Coğrafya Dergisi*, (27), 41-57.
• Bozyiğit, R., & Güngör, Ş. (2013). Konya Ovasının toprakları ve sorunları. *Marmara Coğrafya Dergisi*, (24), 169-200.
• Coşkun, S. (2020). Tuz Gölü, Konya Kapalı Havzalarında ortalama sıcaklık, yağış ve akım verilerinin trend analizi. *Coğrafya Araştırmaları*, 1-13.
• Devlet Su İşleri (DSİ) 4. Bölge Müdürlüğü. (2023). *Konya Kapalı Havzası kuyu verileri*. Konya.
• Diri, M. (2018). ‘Konya Kapalı Havzası yüzeysel su kalitesi değişiminin izlenmesi’. Yüksek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Gedik, F. (2021). ‘Konya Kapalı Havzası’nda yeraltı suyunun değişimi ve kuraklık analizi’. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Çanakkale.
• Kantarcı, D. (1986). Genetik toprak sınıflandırmasının ana konuları 1. ayrışma ve oluşum olayları. *Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University*, 32-44.
• Kantarcı, M. D., Özel, H. B., Ertekin, M., Kırdar, E. (2011). Konya-Karapınar kara kumulu ağaçlandırmalarında kullanılan altı ağaç türünün bozkır yetişme ortamına uyumu konusunda bir değerlendirme. *Bartın Orman Fakültesi Dergisi*, 13(19), 107-127.
• Kozlowskı̇, J., & Hughes J.T. (1972). *Threshold analysis*. New York: Halsted Press.
• Kozlowski, J. (1985). Threshold approach in environmental planning. *Ekistics*, 52 (311) 146-153.
• Küçükali, U. F., & Atabay, S. (2013). Havzaların fiziki planlamasına ekolojik yaklaşım. *Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi*, (1), 180-183.
• McHarg, I. L. (1969). *Design with nature*. New Jersey: Natural History Press.
• McHarg, I. L. (1981). Human ecological planning at Pennsylvania. *Landscape Planning*, 8(2), 109-120.
• Ndubisi, F. (2002). *Ecological planning- a historical and comparative synthesis*, London: The Johns Hopkins University Press.
• Oakes, H., & Arıkök, Z. (1954). *Türkiye umumi toprak haritası*. Ankara: T.C. Ziraat Vekaleti Toprak Gübre Araştırma Enstitüsü.
• Ökten, S. (2016). Konya Havzasında su yönetimi konusunda önemli duraklar. *Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi*, 3(6), 73-92.
• Özer, A. Ö., Arapkirlioğlu, K., & Erol, C. (1996). *Plancı gözüyle kalkınma, çevre ve çevresel etki değerlendirmesi*. Ankara: TMMOB Şehir Plancıları Odası ÇED Komisyonu Birinci Kitap.
• Roberts, N. (1983). Age paleoenvironments and climatic significance of Late Pleistocene Konya Lake, Turkey. *Quaternary Research*, 19, 154-171.
• Steiner, F., & Brooks, K. (1981). Ecological planning: A review. *Environmental Management*, 5(6). 495-505. [https://doi.org/10.1007/BF01866722](https://doi.org/10.1007/BF01866722)
• Şener, Ş., & Taştekin, N. (2019). Beyşehir (Konya) Ovasının hidrojeolojik ve hidrojeokimyasal incelemesi. *Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi*, 7(3), 647-661.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü. (2014). *Tuz Gölü özel çevre koruma bölgesi yönetim planı 2014-2018*. Ankara.
• T.C. Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı KOP. (2023). *KOP bölgesi sosyoekonomik göstergeler*. Ankara.
• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Taşkın ve Kuraklık Yönetimi Daire Başkanlığı. (2023). *Konya Havzası kuraklık yönetim planının güncellenmesi projesi, Konya Havzası kuraklık yönetim planı nihai raporu*. Ankara.
• T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü. (2015). *Konya Havzası kuraklık yönetim planı*. Ankara.
• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı. (2020). *Konya Kapalı Havzası taşkın yönetim planı stratejik çevresel değerlendirme raporu*. Ankara.
• Turgut, N. (2009). *Çevre politikası ve hukuku*. Ankara: İmaj Yayınevi.
• TÜBİTAK MAM Çevre Enstitüsü. (2010). *Havza koruma eylem planlarının hazırlanması Konya Kapalı Havzası*.
• TÜİK (2013). İllere Göre GSYİH Veri Tabanı. Erişim adresi [http://tuikapp.tuik.gov.tr/ulusalhesapapp/ulusalhesap.zul?tur=2](http://tuikapp.tuik.gov.tr/ulusalhesapapp/ulusalhesap.zul?tur=2). Erişim Tarihi: 15.06.2024
• TÜİK (2021). Nüfusun İllere, İlçelere Göre Dağılımı. Erişim adresi [https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=nufus-ve-demografi-109&dil=1](https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=nufus-ve-demografi-109&dil=1). Erişim Tarihi: 18.06.2024
• Üstün, A., Tuşat, E., & Abbak, R. A. (2007). Konya Kapalı Havzasında yeraltı suyu çekilmesi ve olası sonuçların jeodezik yöntemlerle izlenmesi. *3. Mühendislik Ölçmeleri Sempozyumu*, 52-61, Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Var, M. (2022). Havzalarda Ekolojik Temelli Planlama. YTÜ, *Kaynak Analizi ve Peyzaj Planlama Ders Notları (Basılmamış)*, İstanbul.
• Yavuz Özdemir, F. (2004). ‘Beyşehir Gölü sulak alanlarının ekolojik yerleşim planlaması açısından incelenmesi’. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Yavuz, F. (2011). ‘Katılımcı havza planlaması ve yönetimi: Beyşehir Gölü Havzası'nda kritik başarı faktörlerinin değerlendirilmesi’. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.