YEŞİLÇAM’IN MASAL UYARLAMALARINA FEMİNİST PERSPEKTİFTEN BAKMAK: PAMUK PRENSES VE YEDİ CÜCELER, AYŞECİK VE SİHİRLİ CÜCELER RÜYALAR ÜLKESİNDE, KÜLKEDİSİ SİNDERELLA

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 326 - 358, 25.03.2022

Dilar Diken Yücel

https://doi.org/10.19145/e-gifder.1010015

Cited By: 3

Öz

Türk sinemasının masal formu ile tanışması, 1970’li yıllara tekabül etmektedir. İlk örneklerini Batı kaynaklı masalların sinemamıza uyarlanması ile birlikte veren tür, sadece çocuk seyirciye yönelik gibi görünse de masalların alt metinleri bu görüşün bir yanılgıdan ibaret olduğunu ortaya koymaktadır. Masallar özellikle kadının toplumsal yapıdaki konumuna dair birçok söylem üretmiştir. Masallarda kadınlar; güzellik, cinsellik, cadılık, evlilik, annelik, savunmasız olma, kaderine boyun eğme, saf olma veyahut kötücül zekâya sahip olma gibi nitelikler etrafında kodlanmışlardır. Feminist ideoloji, söz konusu kodların ataerkil düşüncenin ürünleri olduğunu iddia etmektedir. Feminist film kuramı ise bu düşüncenin ekseninde gelişmiş ve filmlerin kadınlara yönelik üretmiş olduğu eril söylemlere eleştirel yaklaşmıştır. Çalışmanın amacı, Yeşilçam’dan seçilen üç masal uyarlamasını feminist film kuramı eşliğinde incelemek ve feminist film kuramının ortaya koymuş olduğu argümanları filmler üzerinden tartışmaktır. Çalışmanın örneklemini oluşturan filmler, Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler (1970, Ertem Göreç), Ayşecik ve Sihirli Cüceler Rüyalar Ülkesinde (1971, Tunç Başaran) ve Külkedisi Sinderella’dır (1971, Süreyya Duru). Çalışmada öncelikle feminist düşünceye ve feminist film kuramına dair bir alanyazın taraması yapılmış, ardından örneklemi oluşturan üç film betimsel analiz yöntemiyle incelenmiştir. Filmlerin analizi, feminist film kuramının argümanlarından yola çıkarak belirlenmiş olan dört kategori üzerinden gerçekleştirilmiştir. Söz konusu kategoriler oluşturulurken feminist film kuramının üzerinde düşünmüş olduğu temel kavramlardan olan güzellik, evlilik, ev ve kadınlık ifadelerinden yararlanılmıştır. İncelenen her üç filmde de kadına yönelik benzer kodlara rastlanmıştır. İyi kadınlar, güzel, saf ve cefakâr olmalarıyla ön plandadırlar. Güzellik ödün verilmeyen ve prensesleri hikâyelerinin sonunda mutluluğa kavuşturan en etkin silahlarıdır. Burada mutlu sondan kasıt ise mutlak suretle evliliktir. Masal filmlerinin kötü kadınları ise genellikle çirkin cadı kılığına bürünürler ve oldukça zekidirler. Fakat masallarda iyiler her daim kazandığından bu kötü kadınların hiç şansı yoktur. Masal filmlerinin söz konusu kodları, Yeşilçam melodramları ile oldukça uyum içindedir. Nitekim melodramların kadın kahramanları soylu bir prenses olmasalar dahi yazgıları, masalların prensesler için çizmiş olduğu yazgıya fazlasıyla benzemektedir

Anahtar Kelimeler

Yeşilçam, Masal uyarlamaları, Feminist film kuramı

LOOKING AT YESILCAM'S TALE ADAPTATIONS FROM A FEMINIST PERSPECTIVE: PAMUK PRENSES VE YEDI CUCELER, AYSECIK VE SIHIRLI CUCELER RUYALAR ULKESINDE, KULKEDISI SINDERELLA

Öz

The meeting of Turkish cinema with the tale form corresponds to the 1970s. Although the genre, which gives its first examples with the adaptation of Western tales to our cinema, seems to be aimed only at children's audiences, the sub-texts of the tales reveal that this view is a misconception. Tales have produced many discourses, especially about the position of women in society. Women are coded around qualities such as beauty, sexuality, witchcraft, marriage, motherhood, being vulnerable, resigned to one's destiny, being naive, or possessing malevolent intelligence in the tales. Feminist ideology claims that these codes are the products of patriarchal thought. Feminist film theory developed on the axis of this thought and approached the masculine discourses produced by films for women critically. The aim of the study is to examine three selected tale adaptations from Yeşilçam in the context of feminist film theory and to discuss the arguments put forward by feminist film theory through films. The films that make up the sample of the study are Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler (1970, Ertem Göreç), Ayşecik ve Sihirli Cüceler Rüyalar Ülkesinde (1971, Tunç Başaran) and Külkedisi Sinderella (1971, Süreyya Duru). In the study, first of all, a literature review on feminist thought and feminist film theory was made, and then the three films that formed the sample were analyzed with descriptive analysis method. The analysis of the films was carried out through four categories, which were determined based on the arguments of the feminist film theory. While creating the aforementioned categories, the expressions of beauty, marriage, home and femininity, which are the basic concepts of feminist film theory, were used. Similar codes for women were found in all three films examined. Good women are beautiful, pure, and suffering. Beauty is the most effective weapon that does not compromise and brings happiness to the princesses at the end of their stories. Here, what is meant by a happy ending is absolutely marriage. The bad vomens of tale movies, on the other hand, generally disguise as ugly witches and are quite intelligent. But in tales, these bad women have no chance because the good ones always win. The codes of fairy tale films are quite compatible with Yesilcam melodramas. Although the heroines of the melodramas are not noble princesses, their fate is very similar to the fate that tales have drawn for princesses.

Anahtar Kelimeler

Yesilcam, Tale adaptations, Feminist film theory

Kaynakça

• ABİSEL, Nilgün (2005). Türk Sineması Üzerine Yazılar, Ankara: Phonenix Yayınevi.
• AKAD, Lütfi Ömer (Yönetmen), Vesikalı Yârim, 1968.
• AKBULUT, Hasan (2008). Kadına Melodram Yakışır Türk Melodram Sinemasında Kadın İmgeleri, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• ANTONİONİ, Michelangelo (Yönetmen), Günbatımı/ Sunset,1962.
• AYÇA, Engin (1989). “Anonim Sinemadan Kişisel Sinemaya”. Hürriyet Gösteri, 98, s. 80-83.
• AYÇA, Engin (1996). “Yeşilçam’a Bakış”. (Editör), Süleyman Murat Dinçer, Türk Sineması Üzerine Düşünceler, Ankara: Doruk Yayınları.
• BAŞARAN, Tunç (Yönetmen). Ayşecik Ve Sihirli Cüceler Rüyalar Ülkesinde, 1971.
• BEAUVOİR, Simone (1993a). Kadın “İkinci Cins” Genç Kızlık Çağı. (Çev. Bertan Onaran), İstanbul: Payel Yayınları.
• BEAUVOİR, Simone (1993b). Kadın “İkinci Cins” Evlilik Çağı. (Çev. Bertan Onaran), İstanbul: Payel Yayınları.
• BİRYILDIZ, Esra (1994). “Feminist Film Eleştirileri”, Marmara İletişim Dergisi, (8), s. 63-66.
• BÜKER, Seçil (1996). Film Dili Kuramsal ve Eleştirel Eğilimler, İstanbul: Kavram Yayınları.
• BÜKER, Seçil (2008). “Önsöz: Kim Korkar Menekşeden Yasemenden”, (Editör), Hasan Akbulut. Kadına Melodram Yakışır Türk Melodram Sinemasında Kadın İmgeleri, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• ÇAKIR, Süreyya (2017). “ Yeşilçam Sineması Ve Masal Formu: Ayşecik”, Turkish Studies, Languages and Literature, 12 (21), s. 133-150.
• DOWLİNG, Collette (1994). Sindrella Kompleksi Çağdaş Kadında Bağımsızlık Korkusu. (Çev. Selçuk Budak), Ankara: Öteki Yayınları.
• DURU, Süreyya (Yönetmen). Külkedisi Sinderella, 1971.
• ENGELS, Friedrich (1987). Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni. (Çev. Kenan Somer), Ankara: Sol Yayınları.
• ERKSAN, Metin (Yönetmen). Susuz Yaz, 1963.
• ESEN, Şükran (1996). “Türk Sinema “Endüstrisi” Oluşmalı”. (Editör), Süleyman Murat Dinçer, Türk Sineması Üzerine Düşünceler, Ankara: Doruk Yayınları.
• ESEN, Şükran (2000). 80’ler Türkiyesi’nde Sinema, İstanbul: Beta Yayınları.
• FİLMMOR (2020), “ 19. Uluslararası Gezici Filmmor Kadın Filmleri Festivali Tanıtım Filmi”, https://filmmor.org/, Erişim Tarihi: 12.07.2021.
• FRİEDAN, Betty (1963). The Feminine Mystique, United States: W. W. Norton.
• GÖREÇ, Ertem (Yönetmen). Pamuk Prenses Ve Yedi Cüceler, 1970.
• GUİLLUY, Alice (2018). “Feminist Film Theory and Pretty Woman, by Mari Ruti”, Alphaville: Journal of Film and Screen Media, (15), s.156-161.
• HASKELL, Molly (1974). From Reverence to Rape, United States: New English Library.
• HİTCHCOCK, Alfred (Yönetmen), Sapık/ Psycho, 1960.
• JOHNSTON, Claire (1973). Women’s Cinema As Counter Cinema, https://cinefiles.bampfa.berkeley.edu/catalog/7598, Erişim Tarihi: 10.07.2021.
• KABADAYI, Lale (2013). Film Eleştirisi Kuramsal Çerçeve ve Sinemamızdan Örnek Çözümlemeler, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• KIREL, Serpil (2010). Kültürel Çalışmalar ve Sinema, İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• LAURETİS, Teresa (1985). “Aesthetic and Feminist Theory: Rethinking Women's Cinema”, New German Critique, (34), s. 154-175. LOPEZ, Nunila (2012). Vejetaryen Külkedisi- Büyüklere Gerçekçi Bir Masal, (Çev. Zekine Sanchez Vejga), İstanbul: Notabene Yayınları.
• MARSHALL, Garry (Yönetmen), Pretty Woman, 1990.
• MİCHEL, Andre (1993). Feminizm. (Çev. Şirin Tekeli), İstanbul: İletişim Yayınları.
• MİLLET, Kate (1987). Cinsel Politika. (Çev. Selvi Seçkin), İstanbul: Payel Yayıncılık.
• MULVEY, Laura (1992). “Notes on Sirk and Melodrama”. (Editör), Christine Gledhill, Home is Where the Heart Is-Studies in Melodrama and the Woman’s Film, London: BFI Publishing.
• MULVEY, Laura (2010). “Görsel Haz ve Anlatı Sineması”. (Çev. Nilgün Abisel), (Editörler), Seçil Büker ve Y. Gürhan Topçu, Sinema: Tarih-Kuram- Eleştiri, İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• ÖZTÜRK, Ruken (2000). Sinemada Kadın Olmak, İstanbul: Alan Yayıncılık.
• ÖZTÜRK, Ruken (2004). Sinemanın Dişil Yüzü, İstanbul: Om Yayınevi.
• PROPP, Viladimir (1985). Masalın Biçimbilimi. (Çev: Mehmet Rifat, Sema Rifat), İstanbul: Kent Basımevi.
• RUTİ, Mari (2016). ‎ Feminist Film Theory and Pretty Woman, London: Bloomsbury Academic.
• SANDERS, Rupert (Yönetmen), Pamuk Prenses ve Avcı/ Snow White and the Huntsman, 2012.
• SARI, Ahmet (2008). Masalların Psikanalizi, Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
• SAYGILIGİL, Feryal (2016). “Feminst Film Kuramı”. (Editör), Zeynep Özarslan, Sinema Kuramları 2, İstanbul: Su Yayınları.
• SCOGNAMİLLO, Giovanni ve DEMİRHAN, Metin (2005). Fantastik Türk Sineması, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• SEZER, M. Özlem (2012). Masallar ve Toplumsal Cinsiyet, İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• SİGMUND, Freud (2000). Rüyaların Yorumu. (Çev. Selçuk Budak), Ankara: Öteki Yayınevi.
• SMİTH, Sharon (2012). Kadınlar ve Sosyalizm. (Çev. Etkin Bilen Eratalay), İstanbul: Yordam Yayınları.
• STAM, Robert (2014). Sinema Teorisine Giriş, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.