Orientalism and Western Cinema: Midnight Express (1978) Film

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 1 - 30, 30.06.2021

Mustafa Fidan

https://doi.org/10.53495/e-kiad.825627

Öz

Anahtar Kelimeler

orientalism, cinema, turkey, midnigth express, edward said

Oryantalizm ve Batı Sineması: Midnight Express (1978) Filmi Örneği

Öz

Batı’nın aklındaki Doğu imgesi olarak tanımlanan oryantalizm, birçok kültür ürününe olduğu gibi sinemaya da yansımıştır. Kültür taşıyıcı bir sanatsal araç olan sinema, yalnızca belirli bir kültürü veya anlatıyı ifade etmek, tanıtmak, geniş kitlelerin beğenisine sunmak için değil aynı zamanda kültürel bir hegemonyanın inşası ve bu hegemonyanın sürdürülmesinde de kullanılır. Yüzyıllardır etkisi görülen, Edward Said tarafından kavramsallaştırılan oryantalist bakış açısı, Batılı gözün Doğuyu algılama ve yeniden anlamlandırma pratiklerini, söylem ve ön yargılarından oluşan hayalini, imgelerini ifade etmektedir.
Yönetmenliğini Alan Parker’ın yaptığı 1978 yapımı Midnight Express (Geceyarısı Ekspresi) filmi, Amerikalı bir turist olan ve uyuşturucu kaçakçılığı nedeniyle İstanbul'da tutuklanan Billy Hayes'in gerçek yaşam öyküsünden uyarlanan bir yapımdır. Gerçekliği yeniden kurgulayarak çarpıtan film, Doğu’ya ve Türklere karşı çok sayıda oryantalist öge ve söylemi barındırması itibariyle dikkat çekmektedir. Birçok sanat eseri, politik söylem ya da günlük hayat pratiğine yansıyan oryantalist bakış açısı, kapsamı daraltmak adına sinema filmi özelinde alınmıştır. Çalışmanın amacı, dönemin siyasal koşullarıyla birlikte ele alınan filmi içerik analizi yöntemiyle ele alarak oryantalist söylemini ortaya çıkarmaktır. Analiz sonucunda elde edilen bulgular; filmdeki söylem, sahne seçimi, hikaye akışı ve karakter seçimleri ile Türkiye özelinde Doğu’yu oryantalize eden ötekileştirici bir üslup kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

oryantalizm, sinema, midnigth express, geceyarısı ekspresi, edward said

Kaynakça

• Enver, A. (2014) Krizdeki Oryantalizm, Yıldız, A. (edt), Oryantalizm Tartışma Metinleri, (s.39-78) Ankara: Doğu Batı Yayınları
• Althusser, L. (2002) İdeoloji, (Yusuf Alp; Mahmut Özışık, trans), İstanbul: İletişim Yayınları
• Andrew, J. D. (2000) Sinema Kuramları, (İbrahim Şener, trans.) İstanbul: İzdüşüm Yayınları
• Arlı, A. (2004) Oryantalizm Oksidentalizm ve Şerif Mardin, İstanbul: Küre Yayınları
• Achcar, G. (2019) Marksizm, Oryantalizm, Kozmopolitanizm, (Engin Abat, trans) İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Barthes, R. (1989) Yazının Sıfır Derecesi, (Tahsin Yücel, İstanbul: Metis Yayınları
• Clifford, J. (1998) Oryantalizm Üzerine, Yıldız, A.(edt.), Oryantalizm Tartışma Metinleri, (s.134-159), Ankara: Doğu Batı Yayınları
• Erkan, H. (2009) Hollywood Sinemasında Oryantalizm, İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları
• Hungtington, S. P. (2018) Medeniyetler Çatışması, (Murat Yılmaz, Trans.), İstanbul: Vadi Yayınları
• Halliday, F. (1993) Oryantalizm ve Eleştirmenleri, Yıldız, A. (edt.), Oryantalizm Tartışma Metinleri, (s.78-107) Ankara: Doğu Batı Yayınları
• Kellner, D. (1995) Media Culture, New York: publish by Routledge
• Keyman, F. (2002) Globalleşme, Oryantalizm ve Öteki Sorunu: 11 Eylül Sonrası Dünya ve Adalet, Oryantalizm II, (s.11-33), Ankara: Doğu Batı Yayınları
• Krippendorf, K. (1980) Content Analysis and Its Methodology, London: Sega Publications
• Kömeçoğlu, U. (2002) Oryantalizm, Belirsizlik, Tahayyül, 11 Eylül, Oryantalizm II, (s.33-51), Ankara: Doğu Batı Yayınları
• Lewis, B. (1993) Oryantalizm Sorunu, Yıldız, A. (edt.), Oryantalizm Tartışma Metinleri, (s.217-246), Ankara: Doğu Batı Yayınları
• Mutman, M. (2002) Şarkiyatçılık/Oryantalizm, Modernleşme ve Batıcılık, İstanbul: İletişim Yayınları
• Onaran, Alim Şerif (1999) Sinemaya Giriş, İstanbul : Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları
• Racevskis, K. (2005) Said ve Foucault, Yıldız A. (edt), Oryantalizm Tartışma Metinleri, (s.177-199), Ankara: Doğu Batı Yayınları
• Rubin, A. N. (2004) Edward W. Said (1935-2003), Yıldız A. (edt.), Oryantalizm Tartışma Metinleri, (s.17-39), Ankara: Doğu Batı Yayınları
• Said, E. (1995) Oryantalizm, (Nezih Uzel, trans.) İstanbul, Türkiye: İrfan Yayınevi
• Sokolov, A. (2006) Sinema ve Televizyonda Görüntü Kurgusu, İstanbul: Agora Kitaplığı
• Turner, S. B. (2002) Oryantalizm, Postmodernizm ve Globalizm (İbrahim Kapaklıkaya, Trans.) İstanbul: Anka Yayınları
• Türer, C. (2002) Raplh Waldo Emerson’un Oryantalizmi, Oryantalizm II, (s.150-171) Ankara: Doğu Batı Yayınları
• Titscher, S., Michael, M., Wodak, R. and Vetter, E. (2005) Methods of Text and Discourse Analysis, London: Sega Publications
• Weber, M. (1999) Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu (Zeynep Gürata, Trans.) İstanbul, Türkiye: Ayraç Yayınları
• Yıldırım, A. K. (2002) Edward Said’in Şarkiyatçılık Düşüncesine Eleştirel Bir Bakış, Oryantalizm II, (s.135-150), Ankara: Doğu Batı Yayınları
• Midnight Express (1978), sinema filmi, yönetmen: Alan Parker, senaryo: Oliver Stone, Billy Hayes ve William Hoffer’ın kitabından, yapımcı: Casablanca Film Works/Columbia, İngiltere
• Dijital kaynakça: Oxford Üniversitesi, Orientalism Stadies/Oryantalizm çalışmaları, www.ox.ac.uk/admissions/undergraduate/courses-listing/oriental-studies, 6 Haziran 2002
• Yavuz, H. (2012) Anlamak İçin - Oryantalizm 2. Bölüm (belgesel) Dk. 12:55-19.55, https://www.youtube.com/watch?v=5V1eP-PVJbQ, Erişim: 22 Haziran 2020