Çalışanların İş Doyumları ile Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkiler: Öğretmenler Üzerine Örnek Bir Uygulama

Yıl 2012, Cilt: 12 Sayı: 1, 39 - 52, 01.02.2012

Emel Ertürk Tamer Keçecioğlu

Öz

Bu araştırmanın öncelikli amacı, ilköğretim ve ortaöğretim dengi okullarda görev yapan öğretmenlerin iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesidir. İkincil olarak, araştırmaya katılan öğretmenlerin iş doyumu ile tükenmişlik düzeylerinin hangi sosyo-demografik değişkenlere göre farklılıklar gösterip göstermediğinin araştırılmasıdır. Araştırmada iş doyumu; Smith, Kendall ve Hulin (1969) tarafından oluşturulan “İş Betimleme Ölçeği” ile ölçülmüştür. Mesleki tükenmişlik ise, Maslach ve Jackson (1981) tarafından geliştirilen “Maslach Tükenmişlik Envanteri” ile ölçülmüştür. Araştırmada sosyo-demografik soru formuna da yer verilmiştir. Uygulama, İzmir ilinin Kemalpaşa ilçesinde yer alan ilköğretim ve ortaöğretim okullarında görev yapan toplam 224 öğretmen ile gerçekleştirilmiştir. Uygulamadan elde edilen verilerin istatistiksel analizleri yapılarak iş doyumu ve mesleki tükenmişlik ile sosyo-demografik değişkenler arasındaki ilişkiler ortaya konmuştur

Anahtar Kelimeler

İş doyumu, duygusal tükenme, duyarsızlaşma, kişisel başarısızlık hissi

Relations Between the Levels of Employees Job Satisfaction and Burnout: A Sample Application on the Teachers

Öz

The primary aim of this study is to invastigate of link the job satisfaction and experienced burnout of the teachers at primary and secondary equivalent schools. The second aim is to study whether the exhaustion levels of teachers, who participated in the study with job satisfaction differ or not according to which socio-demografic variables. “Job Identification Scale” which was constituted by Smith, Kendall and Hulin (1969) is used in the study due to measure job satisfaction level. On the other hand, vocational burnout is evaluated with ‘Maslach Burnout Inventory’ which was developed by Maslach and Jackson (1981) A socio-demographic questionary takes part in this study too. The application is performed among 224 teachers who work in primary and secondary schools in Kemalpaşa town of İzmir. In this study, the link has reported between job satisfaction, burn-out and socio-demografic variables

Anahtar Kelimeler

Job satisfaction, emotional exhaustion, depersonalization, personal sense of failure

Kaynakça

• Akat, İ. ve Üner, N. (1993) İşletme Yönetimi, 2. Bas- kı, İzmir, Masa Üstü Yayıncılık.
• Avşaroğlu, S., Deniz, M. E. ve Kahraman, A. (2005) “Teknik Öğretmenlerde Yaşam Doyumu İş Doyumu ve Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi” Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14:115–129.
• Baltaş, Z. ve Baltaş, A. (1998) “Stres ve Başa Çıkma Yolları” İstanbul, Remzi Yayınları.
• Barutçu, E. ve Serinkan, C. (2008) “Günümüzün Önemli Sorunlarından Biri Olarak Tükenmişlik Sendro- mu ve Denizli’de Yapılan Bir Araştırma” Ege Akademik Bakış Dergisi, 8(2):541-561.
• Bilgin, N. (2003) Sosyal Psikoloji Sözlüğü:Kavramlar, Yaklaşımlar, 1.Baskı, İstanbul, Bağlam Yayınları.
• Boyatzis, R., E. (1982) The Competent Manager: A model For Effective Performance, New York, John Wiley and Sons.
• Boyle, G. , J., Borg, M. G., Falzon, J. M., & Baglio- ni, A. J. (1995) “A Structural Model Of The Dimensions Of Teacher Stress” British Journal of Educational Psycho- logy, 65(2):49-67.
• Budak, G. ve Sürgevil, O. (2005) “Tükenmişlik ve Tükenmişliği Etkileyen Örgütsel Faktörlerin Analizi- ne İlişkin Akademik Personel Üzerinde Bir Uygulama” Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Dergisi, 20(2):95-108.
• Capel, S. A. (1991) “A Longitudinal Study of Burno- ut in Teachers” British Journal of Educational Psychology, 61:36-45.
• Cemaloğlu, N ve Kayabaşı, Y. (2007) “Öğretmenle- rin Tükenmişlik Düzeyi ile Sınıf Yönetiminde Kullandık- ları Disiplin Modelleri Arasındaki İlişki” Gazi Üniversite- si Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(2):123-155.
• Cordes, C. L. & Dougherty, T. W. (1993) “A Review and an Integration of Research on Job Burnout” Aca- demy of Management Review, 18(4):621-656.
• Çapri, B. (2006) “Tükenmişlik Ölçeğinin Türkçe Uyarlaması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması” Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1):62-77.
• Çetin, C., Tikici, M., Akdemir, B. ve Ünal H. (2008) “İş Doyumu ile Tükenmişlik Sendromu İlişkisinin Aile İşletmelerindeki Görünümüne İlişkin Bir Araştırma” İs- tanbul Kültür Üniversitesi, 3. Aile İşletmeleri Kongresi, 107-120.
• Dick, R. V. & Wagner, U. (2001) “Stress and Strain in Teaching: A Structural Equation Approach” British Jo- urnal of Educational Psychology, 71:243-259.
• Dolunay, A. B. (2001) “Keçiören İlçesi Genel Liseler ve Teknik-Ticaret-Meslek Liselerinde Görevli Öğretmen- lerde Tükenmişlik Durumu Araştırması” Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Akara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Ensti- tüsü.
• Dündar, S., Özutku, H. Ve Taşpınar, F. (2007) “İçsel ve Dışsal Motivasyon Araçlarının İşgörenlerin Motivas- yonları Üzerindeki Etkisi: Ampirik Bir İnceleme” Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2:105-119.
• Eren, E. (2008) Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolo- jisi, 11. Baskı, İstanbul, Beta Yayınları.
• Eren, V. ve Durna, F. (2006) “Üç Boyutlu Bir Yakla- şım Olarak Örgütsel Tükenme” Selçuk Üniversitesi Kara- man İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(9):40-51.
• Ergin, C. (1992) “Doktor ve Hemşirelerde Tüken- mişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması” 143–154, içinde: Bayraktar, R. ve Dağ, İ., VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Türk Psikologlar Derneği Yayını, Ankara.
• Erigüç, G. (2000) “Sağlık Personelinin Kişisel Özel- liklerine Göre İş Doyumu Üzerine Bir İnceleme” Hacet- tepe Sağlık İdaresi Dergisi, 5(3):7-40.
• Farber, B. A. (1984) “Stress and Burnout in Subur- ban Teachers” Journal of Educational Research, 77(6):325- 332.
• Jones, B., Lloyd, N. Geoffrey, C. (2005) “Does Herzberg’s Motivation Theory Have Staying Power?” The Journal of Management Development, 24(10):929- 943.
• Judge, T. A. , Parker, S. , Colbert, A. E. , Heler, D. ve Ilıes R. (2001) “Job Satisfaction: A Cross-Cultural Review”, 25-52, içinde: Enderson, N., Ones, D. Sinan- gil, H.K. ve Viswesvaran C., Handbook of Industrial, Work and Organizational Psychology: Organizational Psychology, V:2, Sage Publications Inc. California.
• Kaçmaz, N. (2005) “Tükenmişlik (Burnout) Sendro- mu” İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 68(1):29-32.
• Keser, A. (2007) “İş Tatmininden Yaşam Tatmini- ne Bireysel Tatmin” içinde: Solmuş, T. Endüstriyel Klinik Psikoloji ve İnsan Kaynakları Yönetimi: Kuramdan Uygu- lamaya Psikoloji, I. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul.
• Keskin, H. , Akgün, A.E. ve Günsel, A. (2008) “Örgütsel Adaletsizlik Kavramı, Boyutları ve Yönetimi” Özdevecioğlu, M ve Karadal, H., (eds.), Örgütsel Davra- nışta Seçme Konular: Organizasyonların Karanlık Yönleri ve Verimlilik Azaltıcı Davranışlar, 1. Baskı, Ankara, İlke Yayınevi.
• Koustelios, A., and Tsigilis, N. (2005) “Relationship Between Burnout and Job Satisfaction Among Physical Education Teachers: A Multivariate Approach” European Physical Education Review, 11:189-203.
• Kurçer, M.A. (2005) “Harran Üniversitesi Tıp Fakül- tesi Hekimlerinin İş Doyumu ve Tükenmişlik Düzeyleri” Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 2(3):10-15.
• Lingard, H. (2003) “The Impact of Individual and Job Characteristics on Burnout Among Civil Engineers in Australia and the Implications for Employee Turno- ver” Construction Management and Economics, 21:69–80.
• Luthans, F. (1992) Organizational Behaviour, 6th Edition, New York McGraw Hil.
• Luthans, F. (1995) Organizational Behaviour, 7th Edition, New York, McGraw Hil.
• Maslach, C. and Jackson, S. E. (1981) “The Measu- rement of Experienced Burnout” Journal of Occupational Behaviour, 2: 99-113.
• Maslach, C. and Jackson, S. E. (1986) Maslach Bur- nout Inventory Manual, 2nd Edition, Palo Alto , Consul- ting Psychologist Press.
• Miner. J.B. (1992) Industrial/Organizational Psycho- logy, New York, McGraw Hill.
• Northcraft, G.B. ve Neale, M. A. (1990) Organiza- tional Behavior: A Management Challenge, The Dryden Press, USA, Rinehart and Winston Inc.
• Oshagbemi, T. (2000) “Is Lenght of Service Related to the Level of Job Satisfactıon?” International Journal of Social Economics, 27(3):213-226.
• Otacıoğlu, S. G. (2008) “Müzik Öğretmenlerinde Tükenmişlik Sendromu ve Etkileyen Faktörler” İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15):103-116.
• Özipek, A. (2006) “Ortaöğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerde Mesleki Tükenmişlik Düzeyi ve Nedenleri” Yüksek Lisans Tezi, Edirne, Trakya Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pascoe, C., Ali, I.M., & Warne, L. (2002) http:// proceedings.informingscience.org/152002Proceedings/ papers/Pasco231YetAn.pdf, (18.04.2008).
• Perry, L.(1993) “Effects of Inequity on Job Satis- faction and Self Evaluation in National Sample of Af- rican- American Workers” Journal of Social Psychology, 133(4):565-573.
• Pines, A.M. ve Nunes, R. (2003) “The Relationship Between Career and Couple Burnout: Implications for Career and Couple Counseling” Journal of Employment Counseling, 40(2): 50-64.
• Piyal, B., Çelen, Ü., Şahin, N., Piyal, B. (2000) “An- kara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesinde Çalışanların İş Doyumu” Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 53(4): 241-250.
• Smith, M., Jaffe-Gill, E. & Seggl, J. (2009) http:// helpguideorg/mental/stress_signs.htm (13.10.2010).
• Smith, P. C., Kendall, L., & Hulin, C. L. (1969) The Measurement of Satisfaction in Work and Retirement, Chi- cago, Rand McNally.
• Sünter, T. A., Canbaz, S., Dabak, Ş. Öz, H. Peşken, Y. (2006) “Pratisyen Hekimlerde Tükenmişlik, İşe Bağlı Gerginlik ve İş Doyumu Düzeyleri” Genel Tıp Dergisi, 16(1):9-14.
• Soylu, S. (2004) “Telekomünikasyon Sektöründe Kültürün Oluşmasında İnsan Kaynakları Uygulamaları- nın Etkisi ve İş Doyumu İlişkisi” Yayınlanmamış Dokto- ra Tezi, İzmir, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Spector, P.E.(1997) Job Satisfaction: Application, As- sessment, Cause and Consequences, USA, SAGE Publica- tions.
• Sucuoğlu B ve Kuloğlu N. (1996) “Özürlü Çocuk- larla Çalışan Öğretmenlerde Tükenmişliğin Değerlendi- rilmesi” Türk Psikoloji Dergisi, 10:44-60.
• Sun, H. Ö. (2002) “İş Doyumu Üzerine Bir Araştır- ma” Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Türkiye Cumhuriyeti Mer- kez Bankası Banknot Matbaası Genel Müdürlüğü.
• Torun, A. (1995) “Tükenmişlik, Aile Yapısı ve Sosyal Destek İlişkileri Üzerine Bir İnceleme” Doktora Tezi, İs- tanbul, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.