AZERBAYCAN ENERJİ GÜVENLİĞİ VE AVRUPA BİRLİĞİ İLİŞKİLERİ

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 31 - 44, 30.08.2023

Abderrazzak Bekkari

Öz

Günümüz yeni Dünya düzeninde coğrafya-güç ve sistem arasındaki ilişki yeni jeopolitiklerle sınırlandırılmış bir jeopolitik rekabettir. Bu yeni jeopolitiklerden biri olarak enerji jeopolitiği, devletler ve devlet dışı aktörler arasındaki işbirliği ve çatışmanın mekânsal karakteristiği sürdüğü müddetçe petrol ve doğal gaz ihtiyacının ülke selliğini çağrıştırmaya devam edecektir. Bununla birlikte enerji jeopolitiği başka anlamlar da yüklenmektedir. Bunlardan ilki enerji güvenliğidir. Enerji güvenliği, öncelikle enerji kaynaklarının ve ulaşım güzergâhlarının saldırıya uğraması sonucunda ortaya çıkan siyasi, askeri ve ekonomik sorunları kapsar. Daha geniş anlamda ise enerji kaynağının kesintisiz bir şekilde elde edilmesinin sağlanmasına yönelik her türlü politik tutumdur. Bu kapsamda kaynak çeşitliliği ise başlıca çözüm yöntemidir.
Araştırma sonucu elde edilen bulgular, Azerbaycan‟ın Enerji Kaynakları, başta petrol olmak üzere doğalgaz ve diğerleridir. Bunlardan petrol tarih boyunca en fazla üretilen ve tüketilen kaynaktır. Ülkede petrol ve doğalgaz rezervinin en yoğun olduğu bölge Hazar, Kura - Aras, Abşeron‟dur. Bağımsızlık tarihinizin ilk yıllarında petrol ve doğalgaz hasılatının artması ülkenin karşı karşıya olduğu ekonomik ve sosyal zorluklarının ortadan kaldırılmasındaki esas araç olarak görülüyordu. Bağımsızlığını tekrar kazandıktan sonra Azerbaycan'ın siyasi ve ekonomik ilişkilerinin geliştirildiği küresel güç merkezlerinden biri de Avrupa Birliğidir. Bağımsızlığının ilk yıllarında Azerbaycan'da siyasi ve ekonomik istikrarsızlık yaşanmaktaydı. Bu istikrarsızlığı giderilmesinde Avrupa Birliği ile ilişkilerin geliştirilmesine daha çok ihtiyaç duyulmuştur. Özellikle AB ve Azerbaycan arasındaki ilişkiler TASİC, TRACECA, İNOGATE ve ECHO gibi programları çerçevesinde geliştirilmiştir. Azerbaycan-AB ilişkilerinin geliştirilmesinde en önemli neden Azerbaycan'ın sahip olduğu enerji kaynaklarıdır. Şöyle ki, AB enerji güvenliğini sağlamak için Rusya olan bağımlılığını azaltmaya ve kaynak çeşitlendirmesine gitmektedir. Bu nedenle de AB Azerbaycan ile olan enerji işbirliğine önem vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Azerbaycan enerji kaynakları, Enerji arz güvenliği, Avrupa Birliği

Destekleyen Kurum

İstanbul Aydın Üniversitesi

Proje Numarası

1

Teşekkür

Araştırmalarım da yönlendirici katkıları ile tez danışmanım Sayın Dr. Öğr. Üyesi Emrah Eray Akça 'ye ve bu çalışmaya imkân sunan İstanbul Aydın Üniversitesine. Hayatımda üzerinde emeği olan babam Abdelatif Bekkari 'e ve annem Zineb Bousbia İbrahim 'e bu tezi hazirlarken sevgileriyle desteklerini içimde hissettiğim kardeşlerim'e Teşekkür eder, saygılarımı sunarım

Kaynakça

• ABD, ( 2023), Asian Devlopment Bank,Azerbaijan country profile, www.adb.org (Erişim tarihi 29.04.2023) Akademik Bakış uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler dergis,(2023),www.akademikbakis.org
• Almammadov,V.(2019). Azerbaycan'ın Enerji Stratejisi. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 8(3), 40-5
• Aljazeera Turk, Azerbaijan Ülke Profili, www.aljazeera.com.tr,Erişim tarihi 29.04.2023.
• ANAS,(2023), Azerbaijan National Academy of Science, Azerbaijan Renewable Energy Resources, https://science.gov.az/en, (Erişim tarihi 29.04.2023).
• Azerenergy, (2020) , Energy transmission table, http://azerenerji.gov.az
• Baban, I. (2010). The Place and Role of Azerbaijan in Euro-Atlantic Energy Security. Is Azerbaijan “Geopolitical Pivot” or “Geostrategic Actor”?. Azerbaijan Focus, 3(3), 34143-156.
• Bohi, D. R., & Toman, M. A. (2012). The economics of energy security. Springer Science & Business Media, s 1099-1100
• Bielecki, J. (2002). Energy security: is the wolf at the door?. The quarterly review of economics and finance, 42(2), s 237-238.
• Cerrah,U. (2015). Enerji Güvenliği ve Avrupa Birliği, Enerji Diplomasisi (Ed) H.Çomak, C. Sancaktar, Z. Yıldırım, İstanbul: Beta Yayınevi, ss. 150-171.
• Ciarreta, A. and S. Nasirov (2010), Analysis of Azerbaijan oil and gas sector, S2 IEA Azerbaijan Energy Profile Raporu, (2021) , s 4-135
• ISMAYLOV, E, (2022), Azerbaycan’ın Avrupa Birliği ülkelerine yaptığı ham petrol ihracatından elde ettiği gelirin ülke ekonomisine etkisi, Karabük Üniversitesi (doctoral dissertation).
• SBD,(2023), Avrupa Birliği enerji Arz güvenliği için dış enerji politikası arayışları, http://sbd.ogu.edu.tr, (Erişim,22.03.2023)
• Seferov,R.(2005). Azerbaycan’da Petrol Üretiminin Tarihsel Süreç İçerisindeki Değişimi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (18), 285-297.
• Stern, D. I. (2011). The role of energy in economic growth. Annals of the New York Academy of Sciences, 1219(1), s 18.
• Şahbazov, R. (2015). Yeni Küresel Sistemde Avrupa Birliği ve Güney Kafkasya: Genişleme ve Komşuluk Politikası Ekseninde. EkoAvrasya Yayınları, Ankara,s134
• Museyibov, M. A. (1998). Physical geography of Azerbaijan. Baku: Maarif, 400.
• MENAFN (Middle East North Africa Financial Network), (2019), SOCAR's Azerikimya Production Union eyes to increase output next year, https://menafn.com/1097913860/SOCARs-Azerikimya-Production-Union-eyes-to-increase- output-next-year
• Memmedli, E. (2017). Azerbaycan-Avrupa Birliği ilişkilerinde enerji faktörü. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (61), 206-215.
• MOE Ministry of Energy of the Republic of Azerbaijan,( 2023),www.minenergy.gov.az Republic of Azerbaijan Ministry of Foreign Affairs,( 2023), http://www.mfa.gov.az
• H.Çomak, C. Sancaktar, Z. Yıldırım, (2015)Enerji Güvenliği ve Avrupa Birliği, Enerji Diplomasisi (Ed).İstanbul Beta Yayınevi. s. 150-171.
• UNDP,2000,world energy assessment new York: UNDP, s 37, https://www.undp.org/(Erişim tarihi:26/03/2023)