Söylem, Zaman ve Mekan Açısından Kültürel Coğrafi Bir Bakış Kocakarı Takvimi Örneği

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 233 - 258, 21.03.2022

Filiz Köksal , Yunus Ergün , Emine Yurteri

https://doi.org/10.54637/ebad.1076255

Öz

Geçmişten günümüze miras bırakılan en özel hazinelerimizdir, maniler, tekerlemeler, efsaneler, folklorik öğeler... İçinde sevinçleri, üzüntüleri, nükteli sözleri, tarımı, iklimsel deneyimleri barındıran, halkın kültürünü yansıtan temel değerlerdir. Ancak bu değerlerimiz, modern yaşam şartlarında ne yazık ki unutulmaya yüz tutmuştur. İnsanları birbirine kaynaştıran folklorik halk kültürü değerlerimiz kişiler arası iletişime katkı sağlamanın yanında aynı zamanda halkın kültürel hafızasını da yansıtır. Gümüşhane yöresinde uzun yılların deneyimi sonucu oluşmuş, yüzyıllardan beri sözlü gelenek olarak süregelen ve halen yaşlıların kullandığı zamanı öğrenme kavramı, “halk takvimi”, somut olmayan kültürel mirasımız çocuklar, gençler nesiller tarafından bilinmemekte, gelecek kuşaklara aktarılamamaktadır. Araştırma nitel bir çalışma olup, süreçte takvim, galandar geleneği ile ilgili veriler, maniler, tekerlemeler sözlü kaynaklardan ve yazılı kaynaklar olan kitaplardan elde edilmiştir. Konu ile ilgili kitaplar, makaleler, tezler araştırılıp incelenmiştir. Gümüşhaneli yaşlılar çalışmada sözlü kaynaklık teşkil etmiştir. Tespit edilen şahıslarla sözlü çalışma, görüşme yapılmıştır. Bu çalışmada ile yöremizdeki kültürel mirasımızın önemli öğeleri olan manilerimiz, tekerlemelerimiz, efsanelerimiz ve veciz sözlerimizde zamanın, halk takviminin yansımalarını ortaya çıkarılarak, unutulmaya yüz tutmuş olan halk takvimini ve halk kültürünü yeniden canlandırılması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gümüşhane, Farkındalık, Kültürel Miras, Tekerleme, Efsane, Mani.

Kaynakça

• Artun, E. (2007). Türk halk kültüründe mani söyleme geleneği, manilerin iletişim boyutu ve işlevselliği. IV. Uluslararası Türk Medeniyetlerinde Sözlü Kültür Geleneği (Türk Dünyasında Maniler) Sempozyumu Bildirileri, 21-31.
• Balıkçı, G. vd (2009).Gümüşhane Halk Kültürü Alan Araştırmaları, Gümüşhane Valiliği Yay., İstanbul.
• Çalişir, G. (2015). Unutulmaya Yüz Tutan Folklorik Değerlerin Kişilerarası İletişime Katkısı: Gümüşhane Örneği. Journal of Turkish Studies, 10(14).
• Demir, N. (2012).Trabzon Yöresinde Zaman, Halk Takvimi ve Sayılı Günler, Zeitschrift für die Welt der Türken, Journal of World of Turks. 4(1), 5-21
• Deniz, T., Diker, O.,Çetinkaya, A. (2017). “ Somut Olmayan Kültür Öğesi Olarak Yerel İklim Bilgisi ve Halk Takvimi: Safranbolu’da ( Karabük) Bir Sah Araştırması, Atatürk Ün. Doğu Coğrafya Dergisi, Yıl 22, Sayı:38, 205-226.
• Dilek, A., Albayrak,B., Akduman, B., Küçük,E. (2019). “ Gümüşhane İlinde Söylenen Tekerleme ve Bilmecelerin İncelenmesi: “Şiran, Torul ve Kürtün” Örneği, XII. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi – Rize / 2019, 326.
• Girgin, E. ,”Tekerleme Nedir? Örnekleri Neler”, https://www.iienstitu.com/blog/tekerleme-nedir-ornekleri- neler,( Erişim Tarihi: 15.02.2021)
• Güner, İ.,Şimşek, O.(1998), “ Iğdır’da Halk Takvimi ve Halk Meteorolojisi”, Türk Coğrafya Dergisi, S.33, s.129- 135.
• Mertol, H., & Zorlu, K. (2015). Üstün Zekâlı Çocukların Hayallerindeki Şehir Tasarımları. İDEALKENT, 6(17), 270- 281.
• Mertol, H., Özcan, D., Yurteri, E., & Pamukçu, C. (2016). Üstün zekalı öğrencilerin deyim algılarının belirlenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(2), 917-928.
• Turan, Ş. (1994). Türk Kültür Tarihi, Bilgi Yayınevi, İstanbul.
• Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, (Yeni Baskı), Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara 1988, C: II
• Ülker, T., Yılmaz, N., Kazancı, Ş., Doğru, E. (2011). Gümüşhane Halk Kültürü 2, Aydın Doğan Vakfı Yayınları, Gümüşhane.
• Ülker, T., Yılmaz, N., Kazancı, Ş., Doğru, E. (2011). Gümüşhane Halk Kültürü 4, Gündüz Ofset Matbaacılık ve Yayıncılık, Gümüşhane.
• Turhan, S., Şanlı, Y, (2010). Gümüşhane Güzelleri Gümüşhane Türküleri ve Oyun Havaları, Kültür Ajansı Yayını, Ankara.
• http://www.eksisozluk.com/show.asp?t=kalandar adresinden 14.02.2022 tarihinde elde edilmiştir.
• http://www.gumuşhane.gen.tr/v2/gumushane/gumushanede-galandar-coskusu-salona-sİgmadİ-h762.html adresinden 14.02.2022 tarihinde elde edilmiştir.
• http://blog.milliyet.com.tr/kalandar-eğlenceleri/Blog/?BlogNo=155776 adresinden 15.02.2022 tarihinde elde edilmiştir.
• https://www.iienstitu.com/blog/tekerleme-nedir-ornekleri-neler adresinden 15.02.2022 tarihinde elde edilmiştir.