Mesleki tükenmişlik, işle bütünleşme ve iş doyumu arasındaki ilişkilerin incelenmesi

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 1, 29 - 49, 01.04.2013

Bülent Gündüz Burhan Çapri Zafer Gökçakan

Öz

Bu araştırmanın amacı, Maslach Tükenmişlik Envanteri-Genel Formu (MTE-GF) ve Utrecht İşle Bütünleşme Ölçeği’nin (UİBÖ) Türkçe uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışmalarını gerçekleştirmek ve mesleki tükenmişlik, işle bütünleşme ile iş doyumu arasındaki ilişkileri incelemektir. Mersin’deki 124 kadın (% 27,9) ve 321 erkek (% 72,1) olmak üzere 445 gönüllü meslek çalışanından oluşan çalışma grubuna, Maslach Tükenmişlik Envanteri-Genel Formu (MTE-GF), Utrecht İşle Bütünleşme Ölçeği (UİBÖ) ve Minnesota İş Doyum Ölçeği (MİDÖ) ile “Kişisel Bilgi Formu” uygulanmıştır. Verilerin analizinde, Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA), korelasyon analizi ve çoklu regresyon analizi kullanılmıştır. Bulgular sonucunda, MTE-GF ve UİBÖ’nün Türk Kültüründe geçerli ve güvenilir bir biçimde kullanılabileceği belirlenmiştir. Ayrıca UİBÖ’nün alt faktörleri ve genel iş doyumu puanları ile MTE-GF’nin tükenme, duyarsızlaşma ve yetkinlik alt ölçekleriyle negatif; genel iş doyumu puanları ile işle bütünleşme alt faktörleri arasında pozitif ve anlamlı ilişkiler olduğu belirlenmiştir. Regresyon analizi sonuçları ise, UİBÖ’nün bütünleşme alt faktörü dışındaki diğer tüm değişkenlerin tükenmişliğin istatistiksel olarak önemli yordayıcıları olduğunu göstermiştir

Anahtar Kelimeler

Mesleki tükenmişlik, İşle bütünleşme, İş doyumu, Geçerlik, Güvenirlik

Examining of the relationships between professional burnout, work engagement and job satisfaction

Öz

Burnout and work engagement are significant structures affecting employees’
performances. While some of the employees performing the same work may meet the
physical, psychological, social, or institutional demands related to the job, they may pay a
price by developing burnout. Some employees in the same environment however, while
taking advantage of work resources and meeting expected demands, actualize themselves
without losing energy, become satisfied and create a meaningful bond with their jobs
(Demerouti, Bakker, Janssen, & Schaufeli, 2001; Schaufeli & Bakker, 2004).
According to Maslach and Leiter (1997), burnout is defined as the erosion experiences
in work engagement. Accordingly, when the significance of the work undertaken
diminishes, loses its meaning and starts becoming boring, the employees’ energy turns into
burnout, their work engagement into indifference, and efficacy into insufficiency. One of the
significant dimensions directly affecting employees’ work when their work engagement or
burnout increases is their job satisfaction. While the bondage and work engagement levels of
those with high job satisfaction also increases (Güner, 2007; Høigaarda, Giskeb & Sundsli,
2012; Klassen et al., 2012), their burnout decreases (Alanyalı, 2006; Dinler, 2010; Kinman,
Wray & Strange, 2011; Weng et al., 2011).

Anahtar Kelimeler

Professional Burnout, Work Engagement, Work Satisfaction, Validity, Reliability

Kaynakça

• Akdoğan, M. (2009). Büyük ölçekli işletmelerde çalışan ofis işgörenlerinin tükenmişlik düzeylerinin kişisel, örgütsel ve kişilerarası faktörlere göre yordanması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Alanyalı, L. K. (2006). Örgütsel stres kaynaklarının iş tatminine olan etkilerinin tükenmişlik ve dinçlik (coşku) etkileri bağlamında incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa
• Bakker, A. B., Demerouti, E. & Schaufeli, W. B. (2002). The validity of the Maslach Burnout Inventory – General survey: An internet study. Anxiety, Stress, and Coping, 15, 245- 260.
• Bal, E. A. (2008). Self-efficacy, contextual factors and well-being: The impact of work engagement. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Baycan, A. (1985). An analysis of the several aspects of job satisfaction between different occupational groups. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bentler, P. M. (1990). Comparative fit indexes in structural models. Psychological Bulletin, 107, 238–246.
• Chirkowska-Smolak, T. & Kleka, P. (2011). The MBI-GS: Validation across different occupational groups in Poland. Polish Psychological Bulletin, 42 (2), 86-94.
• Çam, O. (1992). Tükenmişlik envanterinin geçerlik güvenirliğinin araştırılması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Çapri, B., Gündüz, B. & Gökçakan, Z. (2011). Maslach Tükenmişlik Envanteri-Öğrenci Formu (MTE-ÖF)’nin Türkçe’ye uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (40), 134–147.
• Çapulcuoğlu, U. (2012). Öğrenci tükenmişliğini yordamada stresle başaçıkma, sınav kaygısı, akademik yetkinlik ve anne-baba tutumları değişkenlerinin incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Demerouti, E., Bakker, A. B., Janssen, P. P. M. & Schaufeli, W. B. (2001). Burnout and engagement at work as a function of demands and control. Scandinavian Journal of Work, Environment & Health, 27, 279-286.
• Demir, A. (2011). Polisin işle bütünleşme düzeyinin temel kişilik özellikleri ve amire duyulan güvenle ilişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Dinler, A. (2010). Isparta ili otel işletmelerinde çalışanların iş doyumu ve tükenmişlik düzeyleri ile etkileyen etmenler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Isparta
• Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin uyarlanması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi. 22-25 Eylül 1992. Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
• Erim, F. N. A. (2009). Individual response to organizational change: Creating facade of conformity its antecedants and effects on participating in decision making, work engagement, job involvement and intent to quit. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff burnout. Journal of Social Issue, 30, 159-165.
• Gündüz, B. (2004). Öğretmenlerde tükenmişliğin akılcı olmayan inançlar ve mesleki bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Gündüz, B.; Çapri, B. & Gökçakan, Z. (2012). Üniversite öğrencilerinin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 38- 55
• Güner, A. R. (2007). Sağlık hizmetlerinde örgütsel bağlılık, işe bağlılık ve iş tatmini arasındaki ilişkilerin modellenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya
• Güneşer, A. B. (2007). The effect of person-organization fit on organizational commitment and work engagement: the role of person supervısor fit. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gonzalez-Roma, V., Schaufeli, W. B., Bakker, A. B. & Lloret, S. (2006). Burnout and work engagement: Independent factors or opposite poles? Journal of Vocational Behavior, 68, 165–174
• Hakanen, J. J., Bakker, A. B. & Schaufeli, W. B. (2006). Burnout and work engagement among teachers. Journal of School Psychology, 43, 495-513.
• Hallberg, U., & Schaufeli, W. B. (2006). “Same same” but different: Can work engagement be discriminated from job involvement and organizational commitment? European Journal of Psychology, 11, 119–127.
• Hİigaard, R., Giske, R. & Sundsli, K. (2012). Newly qualified teachers’ work engagement and teacher efficacy influences on job satisfaction, burnout, and the intention to quit. European Journal of Teacher Education, 35 (3), 347–357.
• Jöreskog, K. G. & Sörbom, D. (2004). LISREL 8.7 for Windows [Computer software]. Lincolnwood, IL: Scientific Software International, Inc.
• Kahraman, G., Engin, E., Dülgerler, Ş. & Öztürk, E. (2011). Hemşirelerde iş doyumu. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 4 (1), 12-18.
• Kinman, G., Wray, S. & Strange, C. (2011). Emotional labour, burnout and job satisfaction in UK teachers: The role of workplace social support. International Journal of Experimental Educational Psychology, 31 (7), 843-856
• Klassen, R. M., Aldhafri, S., Mansfield, C. F., Purwanto, E., Siu, A. F. Y., Wong, M. W. & Woods-McConney, A. (2012). Teachers’ engagement at work: An international validation study. The Journal of Experimental Education, 80 (4), 317–337.
• Kline, R. B. (1998). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford Press.
• Korunka, C., Kubicek, B., Schaufeli, W. B. & Hoonakker, P. (2009). Work engagement and burnout: Testing the robustness of the job demands-resources model. The Journal of Positive Psychology, 4, 243-255.
• Kutsal, D. (2009). Lise öğrencilerinin tükenmişliklerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Langballe, E. M., Falkum, E., Innstrand, S. T. & Aasland, O. G. (2006). The Factorial validity of the Maslach Burnout Inventory-General survey in representative samples of eight occupational groups. Journal of Career Assessment, 14, 370-385.
• Langelaan, S., Bakker, A. B., Van Doornen, L. J. P. & Schaufeli, W. B. (2006). Burnout and work engagement: Do individual differences make a difference? Personality and Individual Differences, 40, 521-532.
• Leiter, M. P. & Schaufeli, W. B. (1996). Consistency of the burnout construct across occupations. Anxiety, Stress, and Coping, 9, 229-243.
• Llorens, S., Schaufeli, W., Bakker, A. & Salanova, M. (2007). Does a positive gain spiral of resources, efficacy beliefs and engagement exist? Computers in Human Behavior, 23, 825–841
• Mackonienè, R. & Norvilè, N. (2012). Burnout, job satisfaction, self-efficacy, and proactive coping among Lithuanian school psychologists. Tiltai, 3, 199-211
• Maslach, C. & Leiter, M.P. (1997). The truth about burnout: How organizations cause personal stress and what to do about it. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
• Maslach, C. (Eds.) (1981). The burnout syndrome (pp. 30-53). Park Ridge, IL: London House.
• Maslach, C. & Jackson, S.E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113
• Maslach, C., Jackson, S., Leiter, M. (1996). Maslach burnout inventory. Manual. Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B. & Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422.
• Mauno, S., Kinnunen, U. & Ruokolainen, M. (2007). Job demands and resources as antecedents of work engagement: A longitudinal study. Journal of Vocational Behavior, 70, 149–171.
• Metin, Ü. B. (2010). The antecedents and consequences of burnout, work engagement and workaholism. Unpublished Master Thesis. Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University, Ankara
• Montgomery, A., Peeters, M. C. W., Schaufeli, W. B. & Den Ouden, M. (2003). Work-home interference among newspaper managers: Its relationship with burnout and engagement. Anxiety, Stress & Coping, 16, 195-211.
• Öner, Z. H. (2008). The Mediating effect of organizational justice: Moderating roles of sense of coherence and job complexity on the relationship between servant leadership, and work engagement. Yayınlanmamıs Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özkanan, A. (2009). Örgüt iklimi ve tükenmişlik ilişkisi: Büro çalışanları üzerine bir alan araştırması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Pines, A. M. & Aronson, E. (1988). Career burnout: Causes and cures. New York: Free Press.
• Salanova, M., Agut, S. & Peiró, J. M. (2005). Linking organizational resources and work engagement to employee performance and customer loyalty: The mediation of service climate. Journal of Applied Psychology, 90, 1217–1227.
• Salanova, M. & Schaufeli, W. B. (2000). Exposure to information technologies and its relation to burnout. Behaviour & Information Technology, 19, 385-392.
• Schaufeli, W. B. & Bakker, A. B. (2004). Job demands, job resources and their relationship with burnout and engagement: A multi-sample study. Journal of Organizational Behavior, 25, 293–315.
• Schaufeli, W. B., Bakker, A. B. & Salanova, M. (2006). The measurement of work engagement with a short questionnaire. A cross-national study. Educational and Psychological Measurement, 66, 701–716.
• Schaufeli, W. B., Leiter, M. P., Maslach, C. & Jackson, S. E. (Eds.) (1996). Maslach Burnout Inventory-General Survey (MBI-GS). Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
• Schaufeli, W. B., Martinez, I., Marques-Pinto, A., Salanova, M. & Bakker, A. (2002a). Burnout and engagement in university students: A cross-national study. Journal of Cross- cultural Studies, 33, 464-481.
• Schaufeli, W., Salanova, M., Gonzalez-Roma, V. & Bakker, A. B. (2002b). The measurement of engagement and burnout: A two sample confirmatory factor analytic approach. Journal of Happiness Studies, 3, 71–92.
• Schaufeli, W. B. & Salanova, M. (2007). Efficacy or inefficacy, that’s the question: Burnout and work engagement, and their relationship with efficacy beliefs. Anxiety, Stress, & Coping, 20, 177–196.
• Schaufeli, W., Taris, T. & Van Rhenen, W. (2008). Workaholism, burnout, and work engagement: three of a kind or three different kinds of employee well-being? Applied Psychology: An International Review, 57, 173-203.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H. & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Test of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research - Online, 8 (2), 23-74.
• Schutte, N., Toppinen, S., Kalimo, R. & Schaufeli, W. (2000). The factorial validity of the Maslach Burnout Inventory–General Survey (MBI–GS) across occupational groups and nations. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 73, 53–66.
• Seppälä, P., Mauno, S., Feldt, T., Hakanen, J., Kinnunen, U., Tolvanen, A., et al. (2009). The construct validity of the Utrecht Work Engagement Scale: Multisample and longitudinal evidence. Journal of Happiness Studies, 10, 459–481.
• Storm, K. & Rothmann, I. (2003). A psychometric analysis of the Utrecht Work Engagement Scale in the South African police service. South African Journal of Industrial Psychology, 29, 62–70.
• Sümer, D. (2005). İnsan kaynakları eğitim fonksiyonunun mesleki tükenmişlik üzerine etkisi ve otomativ yan sanayiinde bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Taris, T. W., Schreurs, P. J. G. & Schaufeli, W. B. (1999). Construct validity of the Maslach Burnout Inventory-General Survey: A two-sample examination of its factor structure and correlates. Work and Stress, 13, 223-237.
• Tatlıcı, M. (2006). Atletizm antrenörlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Turgut, T. (2011). Çalışmaya tutkunluk: iş yükü, esnek çalışma saatleri, yönetici desteği ve iş- aile çatışması ile ilişkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25 (3-4), 155-179.
• Weiss, R., Dawis, G., England, G. & Lofquist, L. (1967). Minnesota studies in vocational rehabilitation 22: Manual for the Minnesota Satisfaction Questionnaire. Minneapolis: University of Minnesota.
• Weng, H. C., Hung, C. M., Liu, Y. T., Cheng, Y. J., Yen, C. Y., Chang, C. C. & Huang, C. K. (2011). Associations between emotional intelligence and doctor burnout, job satisfaction and patient satisfaction. Medical Education, 45 (8), 835-842.
• Zalaquett, C. & Wood, R. (1997). Evaluating stress: A book of resources. Lanham, MD: The Scarecrow Press.