Türkiye’de eğitimsel eşitsizlik ve toplumsal tabakalaşma ilişkisine dair ampirik bir çalışma

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 2, 243 - 263, 01.10.2014

Yalın Kılıç

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’deki eğitimsel eşitsizliklerin toplumsal tabakalar açısından çözümlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma TÜİK tarafından uygulanan 2006 yılı Hane Halkı Bütçe Anketi verilerine dayalı olarak planlanmıştır. Hane Halkı Bütçe Anketleri, hanelerin sosyo-ekonomik yapıları, yaşam düzeyleri, tüketim kalıpları hakkında bilgi veren ve toplumun gereksinimlerinin belirlenmesi, kullanılabilir gelirin haneler ya da bireyler arasında ne şekilde dağıldığının bilinmesi ve uygulanan sosyo-ekonomik politikaların geçerliğinin test edilmesi amacıyla kullanılan en önemli kaynaklardan biridir. Dolayısıyla bu çalışmada hane halkı bütçe anketinin verileri toplumsal tabakaların oluşturulmasında temel veri kaynağını oluşturmuştur. Çalışmada, yetişkin nüfusun eğitim düzeyinin cinsiyetle ve elde edilen gelirle ve eğitim çağındaki çocukların eğitim kademeleri itibariyle okullaşma oranlarının cinsiyetle ve hanedeki kişi başı düşen ortalama gelirle ilişkileri toplumsal tabakalar açısından incelenmektir. Bu hedef doğrultusunda öncelikle TÜİK tarafından uygulanan 2006 yılı Hane Halkı Bütçe Anketi verileri işlenmiş ve analiz edilmiştir. Çalışmada verilerin özelliklerine ve kurulan hipotezlere göre; Kay-kare, korelasyon ve varyans analizi yapılmıştır. Yapılan çözümlemeler sonucunda toplumsal tabakaların eğitimsel eşitsizliklerin önemli bir açıklayıcısı olduğu belirlenmiştir

Anahtar Kelimeler

Eğitim, Toplumsal tabakalar, Eğitimsel eşitsizlik, Toplumsal hareketlilik

The relationship between educational inequality and social stratification in Turkey: An empirical study

Öz

In the case of inequality in education, social stratification is considered to be a crucial
variable. However, though social stratification can lead to substantial inequality in
education, inequality in education also creates a process that further feeds stratification,
creating a vicious cycle in terms of social inequalities. In current research on social
stratification, it is necessary to adopt a conceptual schema that defines the layers of
stratification. Conceptual schemas vary according to the stratification theory on which they
are based. There are two leading researchers who are working on developing conceptual
schemas: first, Goldthorpe, who has conducted studies on conceptual schema based on
Weber’s theory of stratification and, second, Wright, who based his research on Marx’s
theory on social classes. The aim of this study is to analyze educational inequalities Turkey in
terms of social strata. Within the framework of this general aim, the authors sought to
answer two questions by examining the education level of both the general and school age
populations in terms of social strata: 1) How can Turkey’s population be described
according to education level, enrollment rate (for school age population), employment status,
and income level? 2) On the basis of the social class structure of the layers, what are the
educational inequalities which can be detected in Turkey?

Anahtar Kelimeler

Education, Social stratification, Educational inequality, Social mobility

Kaynakça

• Altay, Ö. (1995). İzmir’de farklı gelir gruplarındaki ailelerin çocuklarının temel eğitimin ikinci kademesinden yararlanma olanaklarının karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Bahçe, S., Günaydın, F. Y. & Köse, A. (2011). Türkiye’de Toplumsal Sınıf Haritaları: Hane Halkları Bütçe ve İşgücü Anketleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma. Bilsay Kuruç’a Armağan. (Edt: S. Şahinkaya & İ. Ertuğrul), Ankara: Mülkiyeliler Birliği. ss. 393-405.
• Bilgili, E., Uçan, O. & Çetin, F. (2003). O.D.T.Ü İktisat, Erciyes Üniversitesi ve Niğde Üniversitesi İktisat ve İşletme Bölümü öğrencilerinin profillerinin karşılaştırılması. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Temmuz-Aralık, 21, 1-18.
• Boratav, K. (1980). Tarımsal yapılar ve kapitalizm. Ankara: Ankara Üniversitesi SBF Yayınları.
• Boratav, K. (1991). 1980’li Yıllarda Türkiye’de sosyal sınıflar ve bölüşüm. İstanbul: Gerçek Yayınları.
• Bourdieu, P. & Passeron, J. C. (2000). Reproduction in education, society and culture. (İngilizceye Çev: R. Nice). London: Sage Publication.
• Bourdieu, P. (1986). Distinction: A social critique of the judgement of taste. Oxon: Routhledge.
• Bowles, S. & Gintis, H. (1976). Schooling in capitalist america : educational reform and the contradictions of economic life. New York: Basic Books.
• Buchmann, C. & Hannum, E. (2001). Education and stratification in developing countries: A review of theories and research. Annual Review of Sociology, 27, 77-102.
• Dansuk, E., Özmen, M. & Erdoğan, G. (2008). Türkiye'de bölgesel düzeyde yoksulluk ve sosyal tabakalaşma. TÜRK-İŞ Dergisi, 381, 22-39.
• Edgel, S. (1998). Sınıf. (Çev: D. Özyiğit). Ankara: Dost Kitapevi Yayınları.
• Ergüneş, Y. (1983). Eğitim sosyolojisi açısından toplumsal katmanlaşma ve eğitim ilişkisi: İzmir ili örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi, Van.
• Kıray, M. B. (1999). Toplumsal yapı toplumsal değişme. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Köse, A. H., Pınar, A. & Bahçe, S. (2009). Türkiye’de hane halklarının sosyo-ekonomik oluşumu: Gelir dağılımı ve maliye politikalarının belirlenmesi. TÜBİTAK-SOBAG araştırma projesi, Proje No: 107K480, Ankara.
• Köse, R. (1990). Aile sosyo ekonomik durumu, lise özellikleri ve üniversite sınavlarına hazırlama kurslarının eğitimsel başarı üzerine etkileri. Eğitim ve Bilim Dergisi, 78, 9-17.
• Lynch, K. (2000). Research and theory on equality and education. Handbook of the sociology of education (Edt: M.T. Hallinan). New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers. pp. 85-107.
• Marx, K. & Engels, F. (2011). Komünist manifesto. (Çev: C. Üster & N. Deriş). İstanbul: Can Yayınları.
• Özsoy, S. (2002). Yükseköğretimde hakkaniyet ve eşitlik sorunsalı: Türkiye’deki finansal yapıyla ilgili bir çözümleme. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Suher, H. K. (2003). Sosyo-ekonomik statü ölçüm uygulamaları ve Türkiye için model önerisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Şahin, H. (1999). Erciyes üniversitesi öğrencilerinin eğitimsel ve sosyo-ekonomik kökenleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Şengönül, T. (2007). Toplumumuzda eğitimin dikey sosyal hareketliliğe etkisi: İzmir’de profesyonel meslek sahibi bireyler üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• TUİK (2006). 2006 Yılı hane halkı bütçe anketi. Ankara.
• Willis, P. (1977). Learning to Labor. New York: Columbia University Press.
• Yüksekögretim Kurulu (1997). Üniversite öğrencileri aile gelirleri, eğitim harcamaları, mali yardım ve iş beklentileri araştırması. http://www.yok.gov.tr. Erişim Tarihi: 2.11.2008.