İKTİSATTA FORMALİZM, AKSİYOMATİZASYON, OPTİMİZASYON ve MATEMATİZASYON AKIMI (Matematiksel İktisadın Doğuşu ve Gelişiminin Kısa Tarihi)

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 2, 233 - 262, 31.12.2020

Sema Yılmaz Genç , Coşkun Can Aktan

Öz

Bu çalışmada matematiksel formalizm ve matematiksel iktisadın doğuşu ve tarihsel gelişimi incelenmektedir. Formalizm, aksiyomatizasyon, optimizasyon, modeller vs. birbirinden farklı ama birbiriyle alakalı kavramlar olarak matematiksel iktisadın gelişmesine hizmet etmişlerdir. Augustin Cournot, William Stanley Jovens ve Léon Walras 19. Yüzyılda matematiksel iktisadın gelişmesinde öncü rolü üstlenen yazarlardır. Bu belirttiğimiz isimler ve diğerleri ((Francis Y. Edgeworth, Vilfredo Pareto vd.) bireylerin tercihlerini ortaya koyarken izledikleri fayda maksimizasyonu amacını matematiksel ifadelerle ve formüllerle açıklamaya çalışmışlardır. Ragnar Frisch, Paul A. Samuelson ve Gerard Debreu gibi Nobel ekonomi ödülü sahibi iktisatçılar ise matematiksel iktisat, ekonometri ve diğer kantitatif araçların yaygın olarak kullanılmasında oldukça etkili olmuşlardır. Bugün matematiksel iktisat hala iktisat biliminde yapılan araştırmalardaki hakimiyetini sürdürmektedir, fakat aynı zamanda ağır eleştirilere de muhataptır.

Anahtar Kelimeler

Matematiksel Formalizm, Aksiyomatizasyon, Optimizasyon, Matematiksel İktisat, Ekonometri

Kaynakça

• Altıntaş, M. ve diğerleri (2008). Ekonomi Biliminde Dönüşümün Nobel Ekonomi Ödüllerine Yansıması. Ekonomik Yaklaşım, 19(66), 119-153. Arrow, K. J., & Intriligator, M. D. (1981). Handbook of Mathematical Economics. Sole Distributors for the USA and Canada, Elsevier North-Holland. Bjerkholt, O. (1995). Ragnar Frisch, Editor of Econometrica 1933-1954. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 755-765. Blaug, M. (2002). Ugly Currents in Modern Economics in: Facts and Fiction in Economics, ed. Uskali Mäki. Blaug, M. (2004). Formalizmin Sorunları. Post Otistik İktisat, İFMC İktisat Dergisi Yayınları, İstanbul. Bocutoğlu, E. (2016). İktisadi Düşünceler Tarihi. Ekin Yayınevi. Bulutay, T. (2015). İktisatta Genel Kuramsal Düşünceler ve Karmaşıklık Kuramı (No. 2015/4). Discussion Paper. Centro di Ricerca Matematica (2011). Edizione Nazionale Matematica Italiana, Pietro Mengoli (1626-1686). http://mathematica.sns.it/autori/1362/ Chick, V. (1998). On Knowing One's Place: the Role of Formalism in Economics. The Economic Journal, 108(451), 1859-1869. Chipman, J. S. (1998). The Contributions of Ragnar Frisch to. In Econometrics and Economic Theory in the 20th Century: The Ragnar Frisch Centennial Symposium (No. 31, p. 58). Cambridge University Press. Çakır, N. (2010). Gerard Debrau, İçinde: Tahir Büyükakın, Yaşar Bülbül, Necip Çakır, (ed). Nobelin İzinde İktisat Kuramının Gelişimi, İstanbul: İTO Yayını. Demir, Ö. (2012). İktisat Metodolojisi. Sentez Yayıncılık. Ersel, H. (2016). Belitsel Yaklaşım, İktisat ve Von Neumann’ın Kaygıları. Ekonomi-tek-International Economics Journal, 5(1), 1-24. Ersoy, A. (2015). İktisadi Teoriler ve Düşünceler Tarihi. Nobel Akademik Yayıncılık. Frisch, R. 1933. Editorial. Econometrica 1: 1–4. Frisch, R. 1926. "On a Problem in Pure Economics: Translated by JS Chipman." Preferences, Utility, and Demand: A Minnesota Symposium. 1926. Garrison, R. W. (1997). Encyclopedia of Keynesian Economics Aldershot, England: Edward Elgar. Günay, N. (2016). Bir Fizikçinin Gözüyle Ekonomi Bilimine Termodinamik Bir Bakış. International Conference on Eurasian Economies. Azerbaijan. https://www.avekon.org/papers/1559.pdf Güney, Z., Özkoç, M., & Korkmaz, N. (2016). Matematik Felsefesi ve Eğitimine Dair. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2). Hodgson, G. M. (2004). İktisat Nasıl Bu Hale Geldi?. Post-Otistik İktisat: İktisada Eleştirel Bir Bakış, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mezunları Cemiyeti İktisat Dergisi Yayınları, İstanbul. Holz, H. H. (2015). Felsefenin Aşılması ve Gerçekleştirilmesi-I, Yordam Yayınevi. Jevons, W. S. 1879. The Theory of Political Economy, 2nd ed. Macmillan. Kaleci, F. & A. Buluş (2016). “Matematik İktisadı Ele Mi Geçiriyor?”, I. International Social Sciences and Muslims Congress / ISSMC. Karaçay, T. 2004. "20.yy’da Matematiğin Temellerini Sarsan Düşünceler", Matematikçiler Derneği, Matematik Etkinlikleri - 2004, 05-07 Mayıs 2004, Milli Kütüphane, Ankara http://mail.baskent.edu.tr/~tkaracay/etudio/agora/math/20yy.html Kutlar, A. & G. Yılmaz (2000). Paul A. Samuelson, İçinde: Tahir Büyükakın, Yaşar Bülbül, Necip Çakır, (ed.). Nobelin İzinde İktisat Kuramının Gelişimi, İstanbul: İTO Yayını. Kutlu, S. (2018). İktisatta Formalizm Sorunu Üzerine Bir İnceleme. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi (Flsf), (25). Lawson, T. (2004). Gerçeğe Dönüş. Post-Otistik İktisat: İktisada Eleştirel Bir Bakış, Ed: Kaya Ardıç, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mezunları Cemiyeti İktisat Dergisi, İstanbul. Marchionatti, R. (2007). On the Application of Mathematics to Political Economy. The Edgeworth–Walras–Bortkievicz Controversy, 1889–1891. Cambridge Journal of Economics, 31(2), 291-307. Nobel Foundation. "Gerard Debreu - Biographical". in: Les Prix Nobel. The Nobel Prizes 1983, Editor Wilhelm Odelberg, [Nobel Foundation], Stockholm, 1984; Republished at Nobelprize.org. Nobel Media AB 2014. Öğüt, K. (2019). İktisadın Formalist Aksiyomatik Bir Disipline Dönüşüm Sürecinde Hilbert–Bourbaki Yerine Poincare–Brouwer Yaklaşımı Benimsenebilir miydi?. Yıldız Social Science Review, 5(2), 247-262. Öztürk, A. B. (2019). David Hilbert’in Biçimselci Matematik Felsefesinden Rudolf Carnap’ın Analitik Felsefesine: Formalizm ve Doğrulanabilirlik Ölçütü. ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar. Temmuz, 12(2), 44-68. Savaş, F. V. (2000). İktisadın Tarihi. Siyasal Kitabevi, 4. Savaş, F. V. (2005). Varsayalım ki İktisat. Yeditepe Üniversitesi. Sertöz, A.S. (2016). Olmayan Matematikçi: Bourbaki, Bilim Teknik. Sayı: 585. Şahin, S., & Eren, E. (2012). Oyun Teorisinin Gelişimi ve Günümüz İktisat Paradigmasının Oluşumuna Etkileri. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 4(1), 265-274. Tarı, R. & S. Koç (2010). Jan Tinbergen Ve Ragnar Anton Kittil Frısch, İçinde: Tahir Büyükakın, Yaşar Bülbül, Necip Çakır, (ed). Nobelin İzinde İktisat Kuramının Gelişimi, İstanbul: İTO Yayını. Walras, L. (1954). Elements of Pure Economics: Or, the Theory of Social Wealth. Translated by William Jaffe. Published for the American Economic Association and the Royal Economic Society. Yay, Turan (2005). İktisadın Kapsamı ve Yöntemi Üzerine. Ekonomik Yaklaşım, 16(57), 1-33.