SORU SORMA ÜZERİNE HAZIRLANAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİNİN BİBLİYOMETRİK ANALİZİ

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 13, 40 - 70, 19.12.2022

Ali Göçer , Akife Kurt

Öz

Bu çalışmada Yüksek Öğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi internet sitesindeki veri tabanında bulunan ve 1993-2021 yılları arasında soru sorma üzerine hazırlanmış lisansüstü tezleri bibliyometrik analiz kullanılarak incelemeyi hedeflemiştir. Bu amaçla 1993-2021 yılları arasında yazılmış tezler; yıllara, üniversitelere, program türlerine, enstitülere, ana bilim dallarına, bilim dallarına, dillerine, konularına, araştırma yöntemlerine, veri toplama araçlarına, veri analiz yöntemlerine, hedef kitleye ve danışman unvanlarına göre incelenmiştir. Tezlerin analizinde bibliyometrik analiz tekniğinden yararlanılmıştır. Elde edilen veriler, araştırma sorularına yanıt bulacak biçimde düzenlenmiş, şekil ve tablolarla desteklenmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre, 1993-2021 yılları arasında yüksek lisans ve doktora tezleri özellikle 2018’den 2021 yılına değin düzenli olmamasına karşın diğer yıllara oranla artış göstermiştir. Gerek yüksek lisans gerek doktora tezinde en üretken üniversite Gazi Üniversitesidir. 132 tezin 117’sini yüksek lisans tezi, 15’ini doktora tezi oluşturmaktadır. Buna göre tezler en çok yüksek lisans programında hazırlanmıştır. Enstitülere göre tezler en çok Eğitim Bilimleri Enstitüsünde hazırlanmıştır. Anabilim dallarına göre tezler en çok İlköğretim Ana Bilim Dalı, Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı ve Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı üzerinde; bilim dallarına göre ise Türkçe Eğitimi Bilim Dalı, Fen Bilgisi Eğitimi Bilim Dalı, Matematik Eğitimi Bilim Dalı üzerinde kümelenmiştir. Tezlerde en çok kullanılan dil Türkçe ve İngilizcedir. Tezlerde ele alınan konular arasında sınavlardaki ve ders kitabındaki sorular, öğretmen/öğretmen adaylarının soru sorma becerisi ve öğretmenlerin ders işleme sürecinde sorduğu sorular vardır. Tezlerde en çok nitel araştırma yöntemi tercih edilmiştir. Doküman inceleme, görüşme, test ve gözlem en çok kullanılan veri toplama araçlarıdır. Veri toplama araçlarından elde edilen veriler en çok betimsel analiz ile analiz edilmiştir. Öğretmen/öğretmen adayları, lisans, ortaöğretim ve ortaokul öğrencileri tezlerde karşılaşılan hedef kitlelerdir. Ayrıca tezlere en çok Prof. Dr. ve Doç. Dr. unvanlı danışmanlar rehberlik etmiştir.

Anahtar Kelimeler

soru, soru sorma, lisansüstü tezler, bibliyometrik analiz

BIBLIOMETRIC ANALYSIS OF GRADUATE THESES PREPARED ON ASKING QUESTIONS

Öz

This study aimed to analyze the master's and PhD theses prepared on asking questions between 1993-2021 in the database of the National Thesis Center of the Higher Education Council by using bibliometric analysis. Theses for this purpose they have been analyzed according to the years, universities, program types, institutes, majors, science branches, languages, subjects, research methods, data collection tools, data analysis methods, target audience and consultant titles. In the analysis of theses bibliometric analysis technique was used. The data obtained were arranged in a way to find answers to the research questions and were supported by figures and tables. According to the results of the research the master's and PhD theses written between 1993-2021 have increased compared to other years although they are not regular, especially from 2018 to 2021. Gazi University is the most productive university for both master's and PhD thesisTheses consist of 117 master's theses and 15 PhD theses. Accordingly, theses were mostly prepared in the master's program. According to the institutes, theses were mostly prepared in the Institute of Educational Sciences. According to the departments, the theses were mostly made in the Department of Primary Education, the Department of Mathematics and Science Education and the Department of Turkish Education. According to the branches of science, the studies were carried out in the Department of Turkish Education, Science Education and Mathematics Education. The languages most commonly used in theses are Turkish and English. Among the topics covered in the theses are the questions in the exams and the textbook, the questioning skills of the teacher/pre-service teachers, and the questions asked by the teachers during the lesson. The most qualitative research method was preferred in theses. Document review, interview, test and observation are the most used data collection tools. The data obtained from the data collection tools were mostly analyzed with descriptive analysis. Teachers/pre-service teachers, undergraduate, secondary and secondary school students are the target audiences encountered in theses. In addition, the theses are mostly Prof. Dr. and Assoc. Dr. titled consultants guided.

Anahtar Kelimeler

Question, asking question, graduate theses, bibliometric analysis.

Kaynakça

• Ahtee, M., Juuti, K., Lavonen, J., & Suomela, L. (2011). Questions asked by primary student teachers about observations of a science demonstration. European Journal of Teacher Education, 34(3), 347-361. 10.1080/02619768.2011.565742
• Akkaşoğlu, S., Akyol, C., Ulama, Ş., & Zengin, B. (2019). Tarım turizmine yönelik hazırlanan lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7(2), 1193-1218. 10.21325/jotags.2019.416
• Akyol, H. (2001). İlköğretim okulları 5.sınıf Türkçe kitaplarındaki okuma metinleriyle ilgili sorularının analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 26(26), 169-178. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kuey/issue/10370/126917
• Akyol, H. (2021). Programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri. (11. baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Alhineidi, A. (2018). Arapça yabancı dil öğretmeninin soru sorma becerisi yeterliliği ve başarısına etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Arslantaş, S., & Kurnaz, A. (2015). Konu başlığında ‘eleştirel düşünme’ kavramı geçen, YÖK veri tabanına kayıtlı yüksek lisans ve doktora tezlerinin farklı değişkenlere göre sınıflandırılması. I. ISCAT, Nisan 2015, 277-298. https://iscat.info/PastConferences/ISCAT2015/ISCAT2015/papers/C4-ISCAT2015ID89.pdf
• Aşıcı, M. (1998). Türkçe ders kitaplarındaki soru sorma becerilerinin metinleri anlamada kullanılması. III. Eğitim Bilimleri Kongresi Bildirileri, 1, Konya.
• Ayaz, N., & Türkmen, B. M. (2018). Yöresel yiyecekleri konu alan lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 2(1), 22-38. https://doi.org/10.32958/gastoria.411345
• Aydın, B. (2017). Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezinde (Yöktez) yiyecek içecek işletmeciliği alanında kayıtlı bulunan tezlerin bibliyometrik analizi. Disiplinlerarası Akademik Turizm Dergisi, 2(1), 23-38. https://doi.org/10.31822/jomat.353951
• Ayvacı, H. Ş., & Türkdoğan, A. (2010). Yeniden yapılandırılan Bloom taksonomisine göre fen ve teknoloji dersi yazılı sorularının incelenmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(1), 13-25. https://www.researchgate.net/publication/298116862_Yeniden_Yapilandirilan_bloom_taksonomisine_gore_fen_ve_teknoloji_dersi_yazili_sorularinin_Incelenmesi
• Bahtiyar, A. (2019). Bilim ve Sanat Merkezi (BİLSEM) öğrencilerinin Sokratik soru sorma düzeylerinin incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Batur, Z., & Özcan, H. Z. (2020). Eleştirel düşünme üzerine yazılan lisansüstü tezlerinin bibliyometrik analizi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 9(2), 834-854. https://dergipark.org.tr/tr/pub/teke/issue/55209/759528
• Beşel, F. (2017). Türkiye’de maliye alanında yapılmış lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi (2003-2017). International Journal of Public Finance, 2(1), 27-62. https://doi.org/10.30927/ijpf.327823
• Bülbül, S. (2019). Soru sorma becerisi eğitiminin ortaokul öğrencilerinin soru üretme düzeyine etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Bülbül Hüner, S. (2022). Soruların sınıftaki gücü-Sokratik sorgulama yöntemi kavramsal tanımı ve uygulama örnekler. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büyükalan Filiz, S. (2004). Öğretmenler için soru sorma sanatı. Asil Yayın Dağıtım.
• Chin, C., & Brown, D. E. (2002). Student-generated questions: A meaningful aspect of learning in science. International Journal of Science Education, 24(5), 521-549. https://doi.org/10.1080/09500690110095249
• Chin, C., & Osborne, J. (2008). Students' questions: a potential resource for teaching and learning science. Studies in science education, 44(1), 1-39. https://doi.org/10.1080/03057260701828101
• Cotton, K. (1988). Classroom questioning. School improvement research series, 5, 1-22. https://educationnorthwest.org/sites/default/files/ClassroomQuestioning.pdf
• Çakıcı, Y., Ürek, H., & Dinçer, E. O. (2012). İlköğretim öğrencilerinin soru oluşturma becerilerinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 43-68. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mersinefd/issue/17379/181469
• Çakmak, M. (2009). Pre-service teachers’ thoughts about teachers’ questions in effective teaching process. Elementary Education Online, 8(3), 666-675. https://www.bibliomed.org/?mno=121689
• Demirel, Ö. (2017). Öğretim ilke ve yöntemleri öğretme sanatı. (24. baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Doğan, F. (2018). Öğrenci ve öğretmen görüşlerine göre ilkokul 4. Sınıf öğrencilerinin soru sormaya yönelik tutumlarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Döş, B., Bay, E., Aslansoy, C., Tiryaki, B., Çetin, N., & Duman, C. (2016). An analysis of teachers questioning strategies. Educational research and reviews, 11(22), 2065-2078. 10.5897/ERR2016.3014
• Duran, E., & Gürsoy, G. (2018). İlkokulda soru ve anlama ilişkisi. Sosyal Bilimler Dergisi, 22, 19-36. 10.16990/SOBIDER.4121
• Eminoğlu, N. (2020). Sosyo-ekonomik düzeyi düşük bölgelerde görev yapan sınıf öğretmenlerinin soru sorma stratejileri ve karşılaştıkları sorunlar. Anatolian Turk Education Journal, 2(1), 36-47.
• Ensar, F. (2002). İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metin altı soruları üzerine bir inceleme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Ergün, İ. (2021). Ortaokul matematik öğretmenlerinin sınav soruları ile beceri temelli matematik sorularının Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre analizi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Siirt Üniversitesi.
• Eroğlu, S. (2019). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metin altı okuma-anlama soru ve etkinliklerinin güncellenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Franke, M. L., Webb, N. M., Chan, A. G., Ing, M., Freund, D., & Battey, D. (2009). Teacher questioning to elicit students’ mathematical thinking in elementary school classrooms. Journal of Teacher Education, 60(4), 380-392. https://doi.org/10.1177/0022487109339906
• Göçer, A. (2011). Evaluation of written examination questions of Turkish language in accordance with Bloom’s taxonomy. Croatian Journal of Education, 13(2), 161-183. https://hrcak.srce.hr/76350
• Göçer, A. (2014). The assessment of turkish written examination questions based on the text in accordance with the Barrett's Taxonomy. Online Submission, 3, 1-16. http://turkoloji.cu.edu.tr/pdf/ali_gocer_turkish_written_examination.pdf
• Göçer, A. (2022). Eğitimde soru kullanımının yeri ve işlevi: Türkçe eğitimi alanı örneği. International Journal of Language Academy, 10(1), 56-87. http://dx.doi.org/10.29228/ijla.57379
• Güfta, H., & Zorbaz, K. Z. (2008). İlköğretim ikinci kademe Türkçe dersi yazılı sınav sorularının düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 205-218. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cusosbil/issue/4379/60044
• İnci, T. (2014). Sekizinci sınıf fen ve teknoloji dersine ilişkin ortak sınav sorularının değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Kabaş, S. (2009). Soru sorma sanatı. Doğan Kitap.
• Kabaş, G., & Baran Tecir, Y. (2021). Güçlü soru sorma sanatı. Olimpos Yayınları.
• Kadan, Ö. F. (2018). Hatay’da dil eğitimi alanında yapılmış lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Hatay Araştırmaları VI (s. 289-308). İKSAD Yayınevi. 10.17275/per.20.30.7.2
• Karagöz, B., & Şeref, İ. (2019). Türkiye’deki çocuk edebiyatı alanyazınına bibliyometrik bakış: Bilimsel haritalama çalışması. Türkçe Eğitimi ve Çocuk Edebiyatı Kurultayı (s. 108-123). Ankara Üniversitesi Yayınevi. http://cogem.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/311/2019/10/profdrsedatseverearmaganeslemi.pdf
• Karaman, M. (2016). İlköğretim matematik öğretmenlerinin sınav soruları ile TEOG matemaik sorularının yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre analizi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel irade algı çerçevesi ile bilimsel araştırma yöntemi (35. baskı). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kutlu, Ö. (1999). İlköğretim okullarındaki Türkçe ders kitaplarındaki okuma parçalarına dayalı olarak hazırlanmış sorular üzerine bir inceleme. Eğitim ve Bilim, 23(111), 14-21. http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/5340
• Örnek, N., & Karamustafa, K. (2020). Turist rehberliği alanındaki lisansüstü tezlerin bibliyometrik analiz ile değerlendirilmesi (1989-2019). Turist Rehberliği Dergisi (TURED), 3(2), 115-138. https://doi.org/10.34090/tured.788246
• Özden, Y. (2021). Öğrenme ve öğretme. (14. baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Özyanık, Z. (2018). İlkokul ders kitaplarında yer alan ünite değerlendirme sorularının psikometrik özellikler açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi.
• Rosenshine, B., Meister, C., & Chapman, S. (1996). Teaching students to generate questions: A review of the intervention studies. Review of Educational Research, 66(2), 181-221. https://doi.org/10.3102/00346543066002181
• Sobel, A., & Panas, J. (2021). Güçlü sorular. (S. Yeniçeri, Çev.). Beyaz Yayınları.
• Sur, E. (2022). Türkçe ders kitaplarında yer alan metin altı soruların yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11(1), 430-451. https://doi.org/10.15869/itobiad.952572
• Taş, H., & Okur, A. (2015). Yükseköğretim düzeyinde ana dili öğretimi üzerine bir değerlendirme. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 13, 80-96. https://arastirmax.com/tr/publication/dil-edebiyat-egitimi-dergisi/13/1/80-96-yuksekogretim-duzeyinde-ana-dili-ogretimi-uzerine-bir-degerlendirme/arid/f1d106e9-1554-4f36-bbc3-9e8cca134967
• Ukşul, E. (2016). Türkiye’de eğitimde ölçme ve değerlendirme alanında yapılmış bilimsel yayınların sosyal ağ analizi ile değerlendirilmesi: Bir bibliyometrik çalışma [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Umut-Zan, B. (2012). Türkiye’de bilim dallarında karşılaştırmalı bibliyometrik analiz çalışması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Ün Açıkgöz, K. (2006). Aktif öğrenme. Biliş Yayınevi.
• Ünal, M. (2019). PISA sınavlarının özelliklerinin fen bilimleri öğretmenlerinin hazırlamış oldukları sınav soruları ile karşılaştırılması: PISA kültürünü yaygınlaştırma model önerisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uludağ Üniversitesi.
• Wong, B. Y. (1985). Self-questioning instructional research: A review. Review of Educational Research, 55(2), 227-268. https://doi.org/10.3102/00346543055002227
• Yang, D., Wang, Z., & Xu, D. (2015). A comparison of questions and tasks in geography textbooks before and after curriculum reform in China. Review of International Geographical Education Online, 5(3), 231-248. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1158060.pdf
• Yeşil, R., & Yeşil, S. (2007). Öğretim ilke ve yöntemleri. Öğrenci Kitabevi Yayınları.
• Yılmaz, Ş. (2017). Fen bilgisi öğretmenlerinin soru üretme hakkındaki muhakemeleri ve inanç sistemleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Uludağ Üniversitesi.
• Yılmaz, A (2019). A case study on middle grade mathematics teachers’ use of questioning in teaching lines and angles [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ortadoğu Teknik Üniversitesi.