Türk Eğitimindeki Geçici Koruma Altındaki Suriyeli Çocukların Yaşadıkları Sorunları İnceleyen Araştırmaların İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 15, 71 - 109, 31.12.2024

Rıza Yalçın

Öz

Ülkemiz birçok bölgeden, kitlesel göçlerin etkisi altında olup, bu göçlerin en başında Suriyeliler yer almaktadır. Bu araştırmanın amacı, ilk ve ortaokul kademesindeki Suriyeli öğrencilerin Türk eğitim sistemine entegrasyonunda karşılaşılan sorunları ele alan çalışmaların; amaç, kavramsal çerçeve, araştırma metodolojisi, sonuçlar ve ileride uygulanacak çalışmalar açısından yönelimlerini vurgulamaktır. Araştırmada sistematik değerlendirme yaklaşımı kullanılmıştır. Çalışmanın veri tabanını, YÖKTEZ ve DERGİPARK siteleri oluşturmuş olup, veriler doküman analiziyle incelenmiştir Araştırma kapsamına uygun olarak, sığınmacı Suriyelilere geçici koruma statüsünün verildiği 2011 yılından, 2023’e kadar gerçekleştirilen 109 lisansüstü tez ve 20 makaleye ulaşılmış olup, veriler betimsel içerik analiziyle değerlendirilmiştir. Elde edilen verilere göre, kuramsal çerçevede kullanılan “göç” olgusu, Suriyeli öğrenciler için ifade edilirken, “mülteci ve göçmen” şeklinde tanımlanması (%37) kavramsal açıdan bir yanılgının olduğunu göstermiştir. Araştırmalarda okul ortamına uyum açısından problem tanımlanırken, Suriyeli öğrencilerin yaşadıkları sorunların nedeni olarak görüldüğü şeklinde bir bakış açısının olduğu gözlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, Suriyeli öğrencilerin okuldaki sosyal ortamda “ayrımcılık, dışlanma, ötekileştirilme ve akran zorbalığı” (%27) yaşadığı tespit edilmiştir. Bu bağlamda, yapılacak araştırmalarda Suriyeli öğrencilerle birlikte, onların bu davranışları yaşamasında etken olan veli, öğrenciler ve öğretmenlerin oluşturduğu ilişkiyi ve bu ilişkinin niteliğini anlamaya yönelik olarak tüm paydaşların ele alınması, sorunun anlaşılmasında bağlam temelli nedensel ilişkileri ortaya çıkarma olanağı vereceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Suriyeli öğrenciler, mülteci, eğitim ortamı, göçmen

Etik Beyan

“Türk Eğitimindeki Geçici Koruma Altındaki Suriyeli Çocukların Yaşadıkları Sorunları İnceleyen Araştırmaların İrdelenmesi” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamıştır. Karşılaşılacak tüm etik ihlallerde “Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi Yayın Kurulunun” hiçbir sorumluluğunun olmadığını, tüm sorumluluğun Sorumlu Yazara ait olduğunu ve bu çalışmanın herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiş olduğunu taahhüt ederim.”

Kaynakça

• Abay, A. (2019). Türkiye'de Suriyeli çocukların eğitim durumlarının değerlendirilmesi: Kızıltepe örneği (Yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı.
• AbdulRahim, O., & Rababah, A. (2020). The quality level of education of the Syrian refugee students in the North of Jordan: Educational supervisors' point of view. Universal Journal of Educational Research, 8(6), 2315-2325.
• Adıgüzel, Y. (2010). Küreselleşme çağında göç. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, Sosyoloji Lisans Programı.
• Adıgüzel, Y. (2016). Göç sosyolojisi. Nobel Yayınları.
• Alkalay, G., Kıral, B., & Erdem, A. R. (2021). İlkokul yönetici ve sınıf öğretmenlerine göre Suriyeli sığınmacı öğrencilerin yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerileri. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 231-249. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1340159
• Almadani, D. S. (2018). Syrian refugee students' academic and social experiences in American public schools (Doctoral dissertation). College of Education Theses and Dissertations. https://via.library.depaul.edu/soe_etd/129
• Alsayed, A., & Wildes, J. V. (2018). Syrian refugee children: A study of strengths and difficulties. Journal of Human Rights and Social Work, 3(1), 1-9. https://doi.org/10.1007/s41134-018-0057-4
• Anis, R. (2019). Devlet ilkokullarında eğitim gören Suriyeli öğrencilerin akademik başarılarını etkileyen faktörlerin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı. Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 254.
• Banks, J. A. (2007). Educating citizens in a multicultural society. Teachers College Press.
• Bayram, R. (2019). Suriyeli ailelerin eğitim hakkı algıları: Fatih-Karagümrük örneği (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı.
• Beecroft, C., Booth, A., & Rees, A. (2015). Finding the evidence. In K. Gerrish & J. Lathlean (Eds.), The research process in nursing (7th ed., pp. 89-104). Wiley Blackwell.
• Bessarabova, I. S., & Kurysheva, E. S. (2020). Multicultural orientation of inclusive education in the modern school of the USA. Perspektivy Nauki i Obrazovania – Perspectives of Science and Education, 43(1), 180-193.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Civitillo, S., Göbel, K., Preusche, Z., & Jugert, P. (2021). Disentangling the effects of perceived personal and group ethnic discrimination among secondary school students: The protective role of teacher–student relationship quality and school climate. New Directions for Child and Adolescent Development, 2021(177), 77-99.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri (S. Beşir & M. Bütün, Çev.). Siyasal Kitabevi.
• Crul, M., Lelie, F., Biner, Ö., et al. (2019). Farklı politikalar ve okul sistemlerinin İsveç, Almanya, Yunanistan, Lübnan ve Türkiye'deki Suriyeli mülteci çocukların dâhil edilmesini nasıl etkilediği. Comparative Migration Studies, 7(10). https://doi.org/10.1186/s40878-018-0110-6
• Çalık, M., & Sözbilir, M. (2014). Parameters of content analysis. Education and Science, 33-38.
• Çelik, H. K. (2020). Öğretmenlerin öznel görüşleri Türkiye'deki Suriyeli öğrencilerin eğitim performansını etkiliyor mu? (Yüksek lisans tezi). Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı.
• Ercan, F. Z. (2018). Suriyeli sığınmacı çocukların eğitim durumları ve okul sosyal hizmeti (Doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sosyal Hizmet Anabilim Dalı.
• Ergün, Ö. R. (2018). Geçici koruma statüsündeki Suriyeli çocukların eğitim sürecindeki toplumsal uyum sorunları: Burdur örneği (Yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı.
• Ertuş, G. (2017). Suriyeli sığınmacı çocukların Türk eğitim kurumlarında karşılaştıkları sorunlar (Yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Aile Danışmanlığı Anabilim Dalı.
• Freire, P. (1968). Ezilenlerin pedagojisi (Hattatoğlu & Özbek, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Garan, S. (2022). Suriyeli göçmen öğrencilerin okullarda karşılaştıkları sorunlar ile bu sorunların çözümüne ilişkin uygulamalarının belirlenmesi (Doktora tezi). İstanbul Okan Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
• Göç İdaresi Başkanlığı. (2023). Geçici koruma. https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638
• Göç Terimleri Sözlüğü. (2013). IOM (Uluslararası Göç Örgütü) (2nd ed.).
• Göçer, V., Özer, S., & Ürünibrahimoğlu, M. (2020). Sınıf öğretmenlerinin Suriyeli mülteci öğrencilere yönelik tutumlarının hizmet içi eğitim bağlamında incelenmesi: Bir karma yöntem araştırması. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(14), 26-41. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1190224
• Harris, J. D., Quatman, C. E., Manring, M. M., Siston, R. A., & Flanigan, D. C. (2014). How to write a systematic review. The American Journal of Sports Medicine, 42(11), 2761-2769. https://doi.org/10.1177/0363546513497567
• Karaçam, Z. (2013). Sistematik derleme metodolojisi: Sistematik derleme hazırlamak için bir rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 6(1), 26-33.
• Kazu, H., & Deniz, E. (2019). Kapsayıcı eğitim bağlamında öğretmenlerin mülteci öğrencilere ilişkin tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 14(20), 1338-1368. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/892778
• Kızılkaya, O. (2021). Ortaokul öğrencilerinin Suriyeli göçmen öğrencilerin eğitim ortamlarındaki uyumlarına yönelik görüşleri (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kozan, B. E. (2019). Durum analizi: Mamak'ta bulunan bir devlet okulundaki eğitim paydaşlarının mülteci eğitimine ilişkin deneyimlerinin araştırılması (Yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Planlaması Anabilim Dalı.
• Kymlicka, W. (2015). Çokkültürlü yurttaşlık: Azınlık haklarının liberal teorisi (A. Yılmaz, Çev.). Ayrıntı Yayınları. Lee, E. S. (1966). A theory of migration. Demography, 3(1), 47–57. https://doi.org/10.2307/2060063
• Madziva, R., & Thodhlana, J. (2017). Provision of quality education in the context of Syrian refugee children in the UK: Opportunities and challenges. Compare: A Journal of Comparative and International Education, 47(6), 942-961. https://doi.org/10.1080/03057925.2017.1375848
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2019). Kapsayıcı eğitim öğretmen eğitimi modülü, kendi kendine öğrenme modülü, Modül-1: Kapsayıcı eğitime giriş. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2024). Türk eğitim sistemindeki Suriyeli çocuklar için kapsayıcı eğitimin desteklenmesi projesi. https://pictes.meb.gov.tr/www/projemiz/icerik/36
• Nurdoğan, A. K., & Öztürk, M. (2018). Geçici koruma statüsü ile Türkiye'de bulunan Suriyelilerin vatandaşlık hakkı. Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(3), 1163–1165. https://doi.org/10.xxxxx
• Özçelik, T. (2021). Zorunlu göç kapsamında Hatay'da bulunan Suriyeli öğrencilere yönelik Türkçe öğretimi, toplumsal uyum ve eğitim-öğretim faaliyetlerinin öğretmen görüşlerinden hareketle incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, M., Tepetaş, G. Ş., Köksal, H., & İrez, S. (2017). Sınıfında yabancı uyruklu öğrenci bulunan öğretmenler için el kitabı (Ed. Aktekin, S.). T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları. https://oygm.meb.gov.tr/www/bakanligimizca-sinifinda-yabanci-uyruklu-ogrenci-bulunan-ogretmenler-icin-el-kitabi-yayinlandi/icerik/511
• Parekh, B. (2000). Rethinking multiculturalism: Cultural diversity and political theory. London: MacMillan Press. Sakız, H. (2016). Göçmen çocuklar ve okul kültürleri: Bir bütünleştirme çalışması. Göç Dergisi, 3(1). https://doi.org/10.33182/gd.v3i1.555
• Saklan, E. (2018). Türkiye'deki Suriyeli eğitim çağı çocuklarının eğitim süreçleri üzerine bir çözümleme (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Politikası Ana Bilim Dalı.
• Salem, H. (2021). Realities of school 'integration': Insights from Syrian refugee students in Jordan's double-shift schools. Journal of Refugee Studies, 34(4), 4188–4206. https://doi.org/10.1093/jrs/feaa116
• Sardroud, E. M. (2023). Okul öncesi öğretmen adaylarının mülteci öğrencilere karşı tutumlarının kapsayıcı eğitim açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel Eğitim Anabilim Dalı.
• Sever, M. B. (2020). Suriyeli mülteci çocukların eğitim durumu ve sosyal uyum örneklemi (Yüksek lisans tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uygulamalı Sosyoloji Ana Bilim Dalı.
• Shahbazi, S., Palazzolo, A., & Salintri, G. (2020). Breaking silence: The voices of Syrian refugee children in the Canadian classroom. Journal of Global Education and Research, 4(1), 33–47.
• Sheykjan, M. T. (2017). Education at the crossroads: Inclusive education for the global refugee crisis. In International Conference on Interdisciplinary Approaches in Building Inclusive Pedagogy for Enriching Institutional Autonomy (pp. 1–9). India: All India Association for Educational Research (AIAER).
• Sinclair, M. (2007). Education in emergencies. Commonwealth Education Partnerships, 52–56. https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.465.9965&rep=rep1&type=pdf
• Sönmez, V., & Alacapınar, F. G. (2016). Örneklendirilmiş araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Süer, A. (2022). Ankara'daki Suriyeli öğrencilerin eğitim sisteminde yaşadığı zorluklarının öğretmenlerin bakış açısı ile incelenmesi (Yüksek lisans tezi). TED Üniversitesi Lisansüstü Programlar Enstitüsü, Sosyal Bilimler Ana Bilim Dalı.
• Şeker, B. D., & Sirkeci, I. (2015). Challenges for refugee children at school in eastern Turkey. Economics and Sociology, 8(4), 122–133.
• Şerif, İ. (2020). Türkiye'deki Suriyeli çocuklara yönelik eğitim politikasının etkisi: Batman örneği (Yüksek lisans tezi). Batman Üniversitesi
• Taşay, H. (2023). Okul yönetici ve öğretmen görüşlerine göre Suriyeli çocukların Türk eğitim sistemine entegrasyonu'nu destekleme projesi (Yüksek lisans tezi). Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Temur, M., & Özalp, M. T. (2022). Sınıf öğretmenlerinin penceresinden göçmen öğrencilerin sorunları ve çözüm önerileri. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 110–141. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2796351
• Tırpan, M. (2023). Suriyeli öğrencilerin Türk eğitim sistemine entegrasyonu: Hoşgör Mahallesi örneği (Yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi Göç Enstitüsü, Göç Çalışmaları Ana Bilim Dalı.
• Tüfekçi, Y. (2020). Gaziantep'teki Suriyeli sığınmacıların Türk eğitim sistemine entegrasyonunda yaşanan sorunlara ilişkin STK'ların görüşleri ve çözüm önerilerinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitimde ve Sosyal Hayatta Sivil Toplum Örgütlenmeleri Ana Bilim Dalı.
• Ünal, R., & Aladağ, S. (2020). Kapsayıcı eğitim uygulamaları bağlamında sorunlar ve çözüm önerilerinin incelenmesi. Journal of Individual Differences in Education: Theory and Practice, 2, 23–42. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1121494
• Vohra, S., Pace, P., Wulf, C., Lillicrap, A., & Cholewinski, R. (2004). Göç ve iltica terimleri sözlüğü No 31 (Ed. Perruchoud J. & Redpath-Cross, J.). https://publications.iom.int/system/files/pdf/iml31_turkish_2ndedition.pdf
• Walls-Rodriguez, F. (2016). Pedagogy of the immigrant: A journey towards inclusive classrooms. Teachers and Curriculum, 16(1), 41–48.
• Yalçın, C. (2004). Göç sosyolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Yıldırım, E. S. (2023). Hatay'da ortaöğretime devam eden Suriyeli öğrencilerin eğitim sorunları ve çözümleri üzerine bir inceleme (Yüksek lisans tezi). Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Göç Araştırmaları Ana Bilim Dalı.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar.
• Yıldız, F. (2018). Suriyeli sığınmacı çocukların eğitim sorunları ve entegrasyon süreçleri: Mersin örneği (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Orta Doğu ve İslam Ülkeleri Araştırmaları Enstitüsü, Ortadoğu Sosyolojisi ve Antropolojisi Ana Bilim Dalı.
• Yılmaz, A. D. (2021). Kimlikli Bebekler Yaklaşımı ile desteklenen değerler eğitimi programının Suriyeli mülteci çocukların yer aldığı okul öncesi eğitim ortamında sosyal değerler kazanımına etkisi (Doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Temel Eğitim Ana Bilim Dalı.
• Yılmaz, A. P. (2019). Sosyal bilgiler dersinde kültüre duyarlı eğitim uygulamaları: Mülteci öğrencilerle etkileşim (Doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı.
• Yule, W. (2000). Emanuel Miller lecture, from pogroms to "ethnic cleansing": Meeting the needs of war-affected children. Association for Child Psychology and Psychiatry, 41(6), 695–702. Cambridge University Press.
• Yüce, E. (2018). Geçici koruma altında bulunan Suriyeli öğrencilerin okula uyumları (Yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.