Sınıf Öğretmeni Adaylarının Disleksi Hakkındaki Bilgi ve İnanç Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 15, 23 - 40, 31.12.2024

Mustafa Aydoğmuş

Öz

Nörolojik sorunlu bir okuma güçlüğü olan disleksi bireyin hayatını olumsuz yönde etkilemektedir. Disleksili bir bireye zamanında müdahale edilmezse hayatı boyunca okuma sorunları ile mücadele etmek zorunda kalmaktadır. Eğitim sürecinde de disleksili bireyler ile ilk karşılaşacak olanlardan bir tanesi sınıf öğretmenleridir. Sınıf öğretmenlerinin disleksi hakkında bilgi sahibi olması ve böyle bir durumda karşılaştıklarında gerekli müdahaleleri yapabilmeleri önemlidir. Bu kapsamda bu araştırmanın amacı sınıf öğretmeni adaylarının disleksi hakkındaki bilgi ve inanç düzeylerini incelemektir. Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2023-2024 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde Akdeniz bölgesinde bir devlet üniversitesinin sınıf eğitimi anabilim dalında öğrenim görmekte olan 136 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri “Disleksi Bilgi ve İnanç Ölçeği” ile toplanmıştır. Elde edilen veriler SPSS paket programına aktarılmış ve çözümlenmesi yapılmıştır. Araştırmanın sonucunda sınıf öğretmeni adaylarının disleksi hakkındaki bilgi ve inanç düzeylerinin ölçeğin tanı boyutunda orta düzey olduğu, tedavi boyutunda orta düzeye yakın olduğu, genel bilgi boyutunda düşük olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Tüm ölçekte ise sınıf öğretmeni adaylarının disleksi hakkındaki bilgi ve inanç düzeylerinin orta düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca sınıf seviyesine ve cinsiyete göre de anlamlı farklılık olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Disleksi ile ilgili bilgilendirici eğitimler düzenlenmesi ve kitaplar hazırlanarak öğretmen adaylarına dağıtılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Okuma, Disleksi, Sınıf Öğretmeni Adayı, Bilgi ve İnanç Düzeyi

AN INVESTIGATION OF PRE-SERVICE PRIMARY SCHOOL TEACHERS' KNOWLEDGE AND BELIEF LEVELS ABOUT DYSLEXIA

Öz

Dyslexia, a neurologically problematic reading disability, negatively affects the life of the individual. If an individual with dyslexia is not intervened in time, he/she has to struggle with reading problems throughout his/her life. In the education process, one of the first people who will encounter individuals with dyslexia is classroom teachers. It is important for classroom teachers to have knowledge about dyslexia and to be able to make the necessary interventions when they encounter such a situation. In this context, the aim of this study is to examine the knowledge and belief levels of classroom teacher candidates about dyslexia. Survey model, one of the quantitative research methods, was used in the study. The study group of the research consisted of 136 pre-service teachers studying in the classroom education department of a state university in the Mediterranean region in the spring semester of the 2023-2024 academic year. The data of the study were collected with the “Dyslexia Knowledge and Belief Scale”. The data obtained were transferred to the SPSS package program and analyzed. As a result of the study, it was concluded that the knowledge and belief levels of pre-service primary school teachers about dyslexia were moderate in the diagnosis dimension of the scale, close to moderate in the treatment dimension, and low in the general knowledge dimension. In the whole scale, it was determined that pre-service primary school teachers' knowledge and belief levels about dyslexia were at a medium level. It was also concluded that there was a significant difference according to grade level and gender. It can be suggested that informative trainings about dyslexia should be organized and books should be prepared and distributed to prospective teachers.

Anahtar Kelimeler

Reading, Dyslexia, Prospective Classroom Teachers, Knowledge and Belief Level

Kaynakça

• Akçay, D. (2014). İlkokul 1-4. sınıf öğretmenlerinin disleksi ile ilgili farkındalık düzeylerinin incelenmesi [Unpublished master’s thesis]. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Altıparmak, S., & Sarı, H. Y. (2012). Manisa ilinde engelli bireylere karşı toplumsal tutum. Anatolian Journal of Psychiatry/Anadolu Psikiyatri Dergisi, 13(2). https://web.p.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=937b3cbe-a46f-4607-b7d0-0c8e21b3f1c6%40redis
• Altuntaş, F. (2010). Sınıf öğretmenlerinin disleksiye ilişkin bilgileri ve dislektik öğrencilere yönelik çalışmaları [Unpublished master’s thesis]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Amerikan Psikiyatri Birliği. (1994). Mental bozuklukların tanısal ve istatistiksel el kitabı (E. Köroğlu, Trans.). Hekimler Yayın Birliği.
• Arttırıcı, A. (2018). Meslek liselerinde çalışan öğretmenlerin öğrenme güçlüğü konusundaki bilgi düzeylerinin incelenmesi [Unpublished master’s thesis]. Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Balcı, E. (2019). Disleksi hakkında öğretmen görüşleri ve karşılaştıkları sorunlar. Ege Eğitim Dergisi, 20(1), 162–179. https://doi.org/10.12984/egeefd.453922
• Baştuğ, M. (2023). Akıcı okumayı geliştirme (kavramlar, uygulamalar, değerlendirmeler). Pegem Akademi.
• Bender, W. N., Vail, C. O., & Scott, K. (1995). Teachers' attitudes to increased mainstreaming: Implementing effective instruction for students with learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 28(2), 87–94. https://doi.org/10.1177/002221949502800203
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Castillo, A., & Gilger, J. W. (2018). Adult perceptions of children with dyslexia in the USA. Annals of Dyslexia, 68, 203–217. https://doi.org/10.1007/s11881-018-0163-0
• Çağlıyan, T., & Kansu, C. Ç. (2022). Sınıf öğretmeni adaylarının özel öğrenme güçlüğü yaşayan öğrencilere yönelik yeterliklerinin incelenmesi. Eurasian Journal of Teacher Education, 3(3), 172–186. https://doi.org/10.31797/ejte.1099627
• Çakıroğlu, S. (2023). Özel eğitim ve sınıf öğretmeni adaylarının disleksiye yönelik bilgi ve inançlarını geliştirmede çevrimiçi eğitimin etkililiği [Unpublished master’s thesis]. Trabzon Üniversitesi Lisansütü Eğitim Enstitüsü.
• Çaycı, B., & Demir, M. K. (2006). Okuma ve anlama sorunu olan öğrenciler üzerine karşılaştırmalı bir çalışma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(4), 437–458. https://doi.org/10.21031/ted.256361
• Çayır, A., & Değirmenci Gündoğmuş, H. (2023). Disleksi hakkında öğretmen görüşleri: Nitel bir çalışma. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 37, 744–760. https://doi.org/10.29000/rumelide.1393609
• Dickman, G. E. (2005). Understanding learning disabilities: Knowing the child is more important than knowing the law. HK Journal of Paediatrics, 10, 140–148. https://doi.org/10.1089/ped.2023
• Duran, E., & Özen, N. E. (2018). Türkçe derslerinde dijital okuryazarlık. Türkiye Eğitim Dergisi, 3(2), 31–46. https://doi.org/10.11111/ted.xx
• George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference. Pearson. İşeri, E., & Akın Sarı, B. (2011). Çocukta bilişsel gelişim ve bozukluklar: Zeka geriliği ve öğrenme bozuklukları. In S. Karakaş (Ed.), Kognitif nörobilimler (pp. 489–510). MN Medikal ve Nobel Tıp Kitap Sarayı.
• Johnson, A. P. (2017). Okuma ve yazma öğretimi (A. Benzer, Trans.). Pegem Akademi.
• Kaya Özgül, B., & Ateş, S. (2023). Sınıf öğretmeni adaylarının okuma ve yazma güçlüklerini belirleme düzeylerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 20–39. https://doi.org/10.31592/aeusbed.1218927
• Kayış, A. (2009). Güvenirlik analizi. In Ş. Kalaycı (Ed.), SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (pp. 403–419). Asil Yayıncılık.
• Ketenoğlu Kayabaşı, Z. E. (2019). Sınıf öğretmenlerinin okuma güçlüklerine ilişkin görüş ve uygulamaları [Unpublished doctoral dissertation]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kılıç Yılmaz, G., & Yangın, S. (2020). Sınıf öğretmenlerinin öğrenme güçlüğü ve yaygın gelişimsel bozukluk türlerine ilişkin farkındalıklarının incelenmesi. Education Sciences, 15(2), 11–33. https://doi.org/10.12739/NWSA.2020.15.2.1C0696
• Knight, C. (2018). What is dyslexia? An exploration of the relationship between teachers’ understandings of dyslexia and their training experiences. Dyslexia, 24(3), 207–219. https://doi.org/10.1002/dys.1593
• Koçer, D. (2018). Okuma bozukluğu. Beyaz Okul. https://www.beyazokul.com/okumabozuklugu/
• Kodan, H. (2020). Okuma güçlüğüne ilişkin öğretmen görüşleri. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(29), 204–222. https://doi.org/10.35675/befdergi.644534
• Kurnaz, A. (2020). Öğrenmenin oluşumu, öğrenme güçlüğü ve türleri. In A. Kurnaz & H. Sarı (Eds.), Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler ve eğitimleri (pp. 2–25). Pegem Akademi.
• Muin, J. A., Riyanto, R., & Wibowo, S. B. (2020). Teacher competencies for dyslexia students. Universal Journal of Educational Research, 8(3), 904–908. https://doi.org/10.13189/ujer.2020.080322
• Nijakowska, J. (2013). Dyslexia in the European EFL teacher training context. In Essential topics in applied linguistics and multilingualism: Studies in honor of David Singleton (pp. 129–154). Springer International Publishing.
• Saraç, S. (2014). Okuma güçlükleri ve disleksi. Psikoloji Çalışmaları, 34(1), 71–77. https://doi.org/10.1002/psy.404928
• Seçkin Yılmaz, Ş., & Erim, A. (2019). Türkiye’de yaşayan yetişkinlerin disleksiye ilişkin bilgi düzeylerinin incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 1102–1115. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.49440-583895
• Sivrikaya Giray, A. (2023). Bilim ve sanat merkezinde görev yapan öğretmenlerin özgül öğrenme güçlüğü ve disleksi hakkındaki bilgi ve öz yeterliklerinin incelenmesi [Unpublished master’s thesis]. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Snowling, M. J., Hulme, C., & Nation, K. (2020). Defining and understanding dyslexia: Past, present, and future. Oxford Review of Education, 46(4), 501–513. https://doi.org/10.1080/03054985.2020.1765756
• Soriano Ferrer, M., & Echegaray-Bengoa, J. A. (2014). A scale of knowledge and beliefs about developmental dyslexia: Scale development and validation. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 132, 203–208. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.04.299
• Sönmez, V., & Alacapınar, F. G. (2021). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Sümer Dodur, H. M., & Altındağ-Kumaş, Ö. (2021). Disleksi bilgi ve inanç ölçeği’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 11(1), 115–131. https://doi.org/10.23863/kalem.2020.160
• Şahin, H., & Bekir, H. (2016). Üniversite öğrencilerinin engellilere yönelik tutumlarının belirlenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20(3), 767–779. https://doi.org/10.17240/tsadergisi.31706
• Şahin, K. (2019). Okuma güçlüğü çeken ortaokul öğrencileri üzerine bir eylem araştırması [Unpublished master’s thesis]. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şahin, R., Güven, S., & Alatlı, B. (2020). Sınıf öğretmenlerinin disleksiye yönelik bilgi ve tutumlarının incelenmesi. Turkish Studies-Education, 15(4), 2355–2372. https://doi.org/10.47423/TurkishStudies.42099
• Ulutaşdemir, N., Uzun, S., Kulakaç, N., Sarı, H., & Acar, M. (2021). Üniversite öğrencilerinin disleksi hastalığı hakkındaki bilgi düzeylerinin belirlenmesi (Gümüşhane Üniversitesi örneği). Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(2), 257–263. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.887800
• Washburn, E. K., Joshi, R. M., & Binks-Cantrell, E. S. (2011). Teacher knowledge of basic language concepts and dyslexia. Dyslexia, 17(2), 165–183. https://doi.org/10.1002/dys.426