DÖVİZ KURUNUN TURİZM GELİRLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: GELİŞMEKTE OLAN ÜLKE EKONOMİLERİ

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 97 - 116, 31.12.2024

İsmail Hakkı İşcan , Tuğba Derebağ

Öz

Günümüzde turizm sektörü, ülkelere gelir sağlama, yatırımları teşvik etme ve bu bağlamda istihdam olanakları yaratma gibi etkileriyle önemli bir sektör konumundadır. Turizm sektörü bu etkileriyle özellikle gelişmekte olan ülkeler için ekonomik büyüme sağlamaya yönelik olarak geliştirilmesi hedeflenen sektörler arasında yer almaktadır. Turizm gelirlerini etkileyen birçok değişken olmakla birlikte döviz kuru bu değişkenlerin en önemlilerinden biridir. Bu bağlamda bu çalışmada gelişmekte olan 58 ülke ekonomisi için döviz kuru ile turizm gelirleri arasındaki ilişkinin araştırılması amaçlanmıştır. Çalışmanın amacı doğrultusunda 58 gelişmekte olan ülke ekonomisi için 2000-2023 dönemi yıllık verileriyle panel veri analizi gerçekleştirilmiştir. Panel veri analizi için ilk olarak çoklu doğrusal bağıntı ve yatay kesit bağımlılığı sınaması ile birim kök testleri gerçekleştirilmiştir. Akabinde Hata Düzeltme Modeline Dayalı Westerlund Eşbütünleşme Analizine (Westerlund, 2007) başvurulmuş ve Genişletilmiş Ortalama Grup Tahmincisi ile uzun dönem esneklikler hesaplanmıştır. Son olarak ise değişkenler arasındaki ilişkinin yönünü belirlemek için Panel Vektör Hata Düzeltme Modeline dayalı Nedensellik Analizi gerçekleştirilmiştir. Panel veri analizi sonucunda döviz kuru ile turizm gelirleri arasında bir eşbütünleşme ilişkisi tespit edilmiş ve bu ilişki itibarıyla döviz kurunda gerçekleşecek %1’lik bir artış, turizm gelirlerini %0,47 oranında arttırmaktadır. Ayrıca çalışmada elde edilen diğer bir bulgu, döviz kuru ile turizm gelirleri arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi olduğudur. Literatürde genel olarak kabul gören döviz kurundaki yükselişin, turizm hizmetini daha ucuzlatması yoluyla hizmet ihracatını arttırdığı yönündeki görüş ile aynı doğrultuda olan çalışma sonucu, gelişmekte olan ülkelerin turizm sektörünü döviz kuru kanalıyla yönlendirmeyi hedefleyen politika uygulamaları için rehber olabilir. Bu bağlamda bu çalışma, örnekleminin genişliği itibarıyla literatürden ayrışmakta ancak sonuç olarak literatüre uyumlu tespitler içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Döviz Kuru, Turizm Gelirleri, Panel Veri Analizi, Gelişmekte Olan Ülkeler

THE IMPACT OF THE EXCHANGE RATE ON TOURISM REVENUES: DEVELOPING COUNTRY ECONOMIES

Öz

Nowadays, the tourism sector is a significant industry that contributes to countries' income, encourages investment, and creates employment opportunities. It is especially targeted for development in emerging economies due to these effects. Although there are many variables affecting the tourism revenues, the exchange rate is one of the most important of these variables. This study aims to investigate the relationship between the exchange rate and tourism revenues for 58 developing economies. In accordance with the purpose of the study, panel data analysis was carried out with annual data for the period 2000-2023 for 58 developing country economies. Initially, multiple linear correlation, cross-sectional dependence tests, and unit root tests were performed. Subsequently, Westerlund Cointegration Analysis Based on Error Correction Model (Westerlund, 2007) was applied and Augmented Mean Group Estimator and long-term flexibilities were calculated Finally, to determine the direction of the relationship between the variables, causality analysis based on the Panel Vector Error Correction Model was performed. As a result of the panel data analysis, a cointegration relationship determined between the exchange rate and tourism revenues, and as a result of this relationship, a 1% increase in the exchange rate increases tourism revenues by 0.47%. In addition, another finding obtained in the study is the bidirectional causality relationship between the exchange rate and tourism revenues.. The results of this study align with this view and suggest that policy applications aimed at leveraging the exchange rate to direct the tourism sector of developing countries could be beneficia. In this context, this study differs from the literature in terms of the width of its sample and, as a result, contains findings that are compatible with the literature.

Anahtar Kelimeler

Exchange Rate, Tourism Sector, Panel Data Analysis, Developing Countries

Kaynakça

• Albayrak, Ş. G. (2017). Türkiye’de reel döviz kurunun turizm gelirleri üzerine etkisi: 2010- 2017 dönemleri için ampirik bir uygulama. Journal of Recreation and Tourism Research, 4(4), 134-147.
• Arslan, E., & Çetiner, T. (2020). Turizm geliri döviz kuru ilişkisi: Türkiye örneği (2008- 2019). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Turizm Fakültesi Dergisi, 23(1), 1-17.
• Bai, J., & Ng, S. (2004). A panic attack on unit roots and cointegration. Econometrica, 72(4), 1127-1177.
• Breusch, T., & Pagan, A. (1980). The lagrange multiplier test and its applications to model specification in econometrics. Review of Economic Studies, 47(1), 239-253.
• Cheng Ka Ming, K., Hyeongwoo H., & Thompson (2013). The real exchange rate and the balance of trade in US tourism. International Review of Economicsand Finance, 25, 122-128.
• Demir Y. (2001). Yapısal kırılmalar altında reel ekonomik büyüme, reel döviz kuru ile turizm gelirleri ilişkisinin ampirik analizi. Hitit Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 26-40.
• Eberhardt, M., & Teal F. (2010). Productivity analysis in the global manufacturing production. Economics Series Working Papers 515, University of Oxford, Department of Economics.
• Erkan B., Kara, O., & Harbalıoğlu, M. (2013). Türkiye’de turizm gelirlerinin belirleyicileri. Akademik Bakış Dergisi, (39), 1-20.
• Gengenbach, C., Urbain, J. P., & Westerlund, J. (2016). Error correction testing in panels with common stochastic trends. Journal of Applied Econometrics, 31(6), 982-1004.
• Ghartey E. E. (2010). Tourism, economic growth and monetary policy in Jamaica. 11th Annual SALISES 2010 Conference in Port of Spain, Trinidad-Tobago, 24-26 March, 1-25. https://sta.uwi.edu/conferences/09/salises/documents/E%20Ghartey.pdf (Erişim Tarihi: 12 Haziran 2022).
• Hadri, K. (2000). Testing for stationarity in heterogeneous panel data. Econometrics Journal, 3(2), 148-161.
• Im, K. S., Pesaran, M. H., & Shin, Y. (2003). Testing for unit roots in heterogeneous panels. Journal of Econometrics, 115(1), 53-74.
• Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12(2-3), 231-254.
• Kandır, S. Y., Karadeniz, E., Özmen, M., & Önal, Y. B. (2008). Türk turizm sektöründe büyüme göstergelerinin turizm işletmelerinin finansal performansına etkisinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(1), 211- 237.
• Kao, C. (1999). Spurious regression and residual-based tests for cointegration in panel data. Journal of Econometrics, 90(1), 1-44.
• Kara, O., Çömlekçi, İ., & Kaya, V. (2012). Turizm gelirlerinin çeşitli makro ekonomik göstergeler ile ilişkisi: Türkiye örneği (1992-2011). Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 75-100.
• Kılıç, C., & Bayar, Y. (2014). Effects of real exchange rate volatility on tourism receipts and expenditures in Turkey. Advances in Management & Applied Economics, 4(1), 89-101.
• Koyuncu F. T. (2015). Turizm gelirinin Türkiye’nin makro ekonomik performansına katkısı: ekonometrik bir çözümleme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(38), 959-968.
• Levin, A., Lin, C. F., & Chu, C. S. J. (2002). Unit root tests in panel data: Asymtotic and finite-sample properties. Journal of Econometrics, 108(1), 1-24.
• Moon, H. R., & Perron, B. (2004). Testing for a unit root in panels with dynamic factors. Journal of Econometrics, 122(1), 81-126.
• Pedroni, P. (2004). Panel cointegration: Asymptotic and finite sample properties of pooled time series tests with an application to the PPP hypothesis. Econometric Theory, 20(3), 597-625.
• Pesaran, M. H. (2004). General diagnostic tests for cross section dependence in panels. CESifo Working Paper, No. 1229.
• Pesaran, M. H. (2007). A simple panel unit root test in the presence of cross‐section dependence. Journal of Applied Econometrics, 22(2), 265-312.
• Pesaran, M. H., & Smith, R. P. (1995). Estimating long-run relationships from dynamic heterogeneous panels. Journal of Econometrics, 68(1), 79-113.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. P. (1997). Pooled estimation of long-run relationships in dynamic heterogeneous panels. University of Cambridge, Department of Applied Economics.
• Phakdisoth, L., & Kim, D. (2007). The determinants of inbound tourism in Laos. ASEAN Economic Bulletin, 24(2), 225-237.
• Phillips, P. C., & Sul, D. (2003). Dynamic panel estimation and homogeneity testing under cross section dependence. Econometrics Journal, 6(1), 217-259.
• Şen A., & Şit, M. (2015). Reel döviz kurunun Türkiye’nin turizm gelirleri üzerindeki etksinin ampirik analizi. Journal of Yasar University, 10(40), 6752-6762.
• Tang, C. F. (2011). Temporal granger causality and the dynamics examination on the tourism-growth nexus in Malaysia. MPRA Paper No. 29237. MPRA_paper_29237.pdf (uni-muenchen.de) (Erişim Tarihi: 05 Temmuz 2022).
• Thompson, A., & H. Thompson (2010). Research note: The exchange rate, Euro switch and tourism revenue in Greece. Tourism Economics, 16(3), 773-780.
• Timur, M. C., & Mert N. (2021). Turizm gelirleri ve reel döviz kuru arasındaki asimetrik ilişkinin analizi. Fiscaeconomia, 5(1), 219-237.
• Vogt, M. G. (2008). Determinants of the demand for US exports and imports of tourism. Applied Economics, 40(6), 667-672.
• Vogt, M. G., & Wittayakorn C. (1997). Determinants of the demand for Thailand's exports of tourism. Applied Economics, 30(6), 711- 715.
• WDI. (t.y.). Dünya Bankası Veri Tabanı. https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators (Erişim Tarihi: 12 Ağustos 2024).
• Westerlund, J. (2007). Testing for error correction in panel data. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 69(6), 709-748.
• Westerlund, J., & Edgerton D. L. (2007). A panel bootstrap cointegration test. Economics Letters, 97(3), 185-190.