Deprem ve Afet Durumlarında Sağlık Hizmetlerinin Ekonomik Yükü: 6 Şubat 2023 Depremi Örneği

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 4, 373 - 386, 30.11.2025

Necip Dursun , Tuğba Şahin Çiçek

https://doi.org/10.59312/ebshealth.1728805

Öz

Amaç: Doğal afetler, dünya genelinde can ve mal kayıplarına yol açan küresel sorunlardır. Bu çalışmanın amacı, doğal afetlerin — özellikle de depremlerin — sağlık hizmetleri üzerindeki ekonomik etkilerini değerlendirmek; afet yönetim süreçlerinde kamusal ve toplumsal düzeyde alınması gereken önlemler hakkında farkındalık oluşturmak ve politika temelli çözüm önerileri sunmaktır.
Yöntem: Çalışmada nitel araştırma desenlerinden örnek olay (case study) ve belge analizi yöntemleri kullanılmıştır. Araştırma kapsamında 6 Şubat 2023 tarihinde Türkiye’de meydana gelen ve 11 ili etkileyen büyük deprem olayı örnek alınmıştır. Depremin sağlık hizmet sunumu üzerindeki etkileri nitel veriler aracılığıyla incelenmiş, ekonomik etkiler maliyet analizleri ile değerlendirilmiştir.
Bulgular: Deprem sonrasında birçok kamu ve özel sağlık kurumu yıkılmış veya ağır hasar alarak hizmet dışı kalmıştır. Bu durum sağlık hizmetlerine erişimde ciddi aksamalar yaratmış, sağlık çalışanlarının transferi, sahadaki plansızlık ve hizmet sunumundaki kesintiler sağlık ekonomisine doğrudan ve dolaylı mali yükler getirmiştir. Ayrıca iyileştirme, yeniden inşa, ekipman ve malzeme temini gibi süreçler ekonomik baskıyı daha da artırmıştır.
Sonuç: Depremlerin ve doğal afetlerin tamamen önlenmesi mümkün olmasa da, etkilerinin en aza indirilmesi mümkündür. Bu durum, bireysel farkındalıkla başlayan ve kurumsal planlama ile yasal düzenlemelerle desteklenen çok düzeyli bir afet yönetimi sistemi sayesinde gerçekleştirilebilir. Etkili afet yönetimi stratejileri geliştirilmediği takdirde, sağlık sistemi üzerindeki ekonomik yük sürdürülebilirliği tehdit etmeye devam edecektir.

Anahtar Kelimeler

Anahtar kelimeler: Deprem , Doğal Afet Yönetimi , Sağlık Hizmetleri , Ekonomik Etki , Afet Sonrası Sağlık Planlaması

The Economic Burden of Healthcare Services in Earthquake and Disaster Situations: The Case of the February 6, 2023 Earthquake

Öz

Purpose: Natural disasters are global phenomena that cause loss of life and property worldwide. The purpose of this study is to evaluate the economic impacts of natural disasters—particularly earthquakes—on healthcare services, to raise awareness about necessary public and societal-level measures in disaster management, and to offer policy-based recommendations.
Method: This study employed qualitative research methods, specifically case study and document analysis approaches. The earthquake that occurred in Türkiye on February 6, 2023, affecting 11 provinces, was used as the primary case. The impact of the disaster on healthcare delivery was examined through qualitative data, and its economic implications were assessed using cost analysis techniques.
Findings: Following the earthquake, many public and private healthcare facilities were either destroyed or severely damaged and rendered inoperable. This led to significant disruptions in access to healthcare services. The transfer of healthcare personnel, lack of coordination in the field, and interruptions in service delivery imposed both direct and indirect financial burdens on the healthcare system. Furthermore, post-disaster processes such as recovery, reconstruction, and supply procurement further escalated the economic strain.
Conclusion: Although it is not possible to completely prevent earthquakes and other natural disasters, it is possible to minimize their effects and reduce economic losses. Achieving this requires a multi-level disaster management system that begins with individual awareness and is supported by institutional planning and legal regulations. Without the development of effective disaster management strategies, the economic burden on the healthcare system will continue to threaten its sustainability.
Keywords: Earthquake, Disaster Management, Health Services, Economic Impact, Post-Disaster Health Planning

Anahtar Kelimeler

Earthquake , Disaster Management , Health Services , Economic Impact , Post-Disaster Health Planning

Kaynakça

• AFAD. (2018). Türkiye’de afet yönetimi ve doğa kaynaklı afet istatistikleri. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. Akar, S. (2013). Doğal afetlerin kamu maliyesine ve makro ekonomiye etkileri: Türkiye değerlendirmesi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, (21), 185–206.
• Altun, F. (2018). Afetlerin ekonomik ve sosyal etkileri: Türkiye örneği üzerinden bir değerlendirme. Sosyal Çalışma Dergisi, 2(1), 1–15.
• Altun, T. (2019). Doğal afet önlemlerinin politik ekonomisi. International Journal of Public Finance, 75–98.
• Artantaş, E., & Gürsoy, H. (2024). Depremin yıkıcı ve ekonomik etkilerini azaltmaya yönelik stratejiler ve Türkiye'nin deprem deneyimlerinden çıkarılacak dersler: Kahramanmaraş ve Gölcük depremleri örneği. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 192–214.
• Avdar, R., & Avdar, R. (2022). Türkiye’de yaşanan doğa kaynaklı afetlerin sosyo-ekonomik etkileri. Afet ve Risk Dergisi, 1–12.
• CEPAL. (2000). A matter of development: How to reduce vulnerability in the face of natural disasters. https://www.iadb.org/sds/doc/env-BID-CEPAL-E.pdf
• Çavuş, R., & Balçın, M. D. (2020). Deprem eğitim merkezi gezisinin ortaokul öğrencilerinin depreme yönelik tutumlarına etkisinin incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(2), 55–72.
• Hazine ve Maliye Bakanlığı. (2023). Deprem sonrası devreye alınan destekler ve tedbirler raporu (ss. 4–25).
• Hogan, D. E., & Burstein, J. L. (Eds.). (2007). Disaster medicine (2nd ed.). Lippincott Williams & Wilkins.
• İçişleri Bakanlığı. (2024). Türkiye'nin birlik ve dayanışma gücü depremle sınandı, asrın felaketi asrın dayanışmasına dönüştü. https://www.icisleri.gov.tr/turkiyenin-birlik-ve-dayanisma-gucu-depremle-sinandi-asrin-felaketi-asrin-dayanismasina-donustu8
• Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu. (2023). Tablo 66: Toplam maliyet- hasar ve acil harcama. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Raporu.pdf
• Kruk, M. E., Ling, E. J., Bitton, A., Cammett, M., Cavanaugh, K., Chopra, M., ... & Marten, R. (2015). Building resilient health systems: A proposal for a resilience index. BMJ, 351, h3495. https://doi.org/10.1136/bmj.h3495
• Kruk, M. E., Myers, M., Varpilah, S. T., & Dahn, B. T. (2015). What is a resilient health system? Lessons from Ebola. The Lancet, 385(9980), 1910–1912. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(15)60755-3
• Marangoz, M., & İzci, Ç. (2023). Doğal afetlerin ekonomik, sosyal ve çevresel etkilerinin 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli depremler bağlamında girişimciler açısından değerlendirilmesi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 24(52), 1–30.
• Multihazard Mitigation Council. (2019). Natural hazard mitigation saves: 2019 report. National Institute of Building Sciences. https://www.nibs.org/projects/natural-hazard-mitigation-saves-2019-report
• Murray, C. J. L., Vos, T., Lozano, R., Naghavi, M., Flaxman, A. D., Michaud, C., ... & Lopez, A. D. (2012). Disability-adjusted life years (DALYs) for 291 diseases and injuries in 21 regions, 1990–2010: A systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010. The Lancet, 380(9859), 2197–2223. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(12)61689-4
• Nakagawa, Y., & Shaw, R. (2004). Social capital: A missing link to disaster recovery. International Journal of Mass Emergencies and Disasters, 22(1), 5–34. http://www.ijmed.org/articles/323/
• National Institute of Building Sciences & CU Boulder. (2019). Natural hazard mitigation saves (pp. 25–136).
• Özkul, B., & Karaman, E. (2007). Doğal afetler için risk yönetimi. TMMOB Afet Sempozyumu, 251–260.
• Özşahin, A. (2013). Türkiye’de yaşanmış (1970–2012) doğal afetler üzerine bir değerlendirme. 2. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı.
• Resmî Gazete. (2008). Yapı denetimi uygulama yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=11951&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Resmî Gazete. (2018). Türkiye bina deprem yönetmeliği. Resmî Gazete, 30364. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/03/20180318M1-2.htm
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025). Kahramanmaraş ve Hatay depremleri yeniden imar ve gelişme raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2025/02/Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Yeniden-Imar-ve-Gelisme-Raporu.pdf
• Şekerci, Y., Ayvazoğlu, G., & Çekiç, M. (2024). Üniversite öğrencilerinin afet risk algısı ve sürdürülebilir deprem farkındalık düzeyinin incelenmesi. Sağlık ve Toplum, 34(3), 134–146.
• Türk Dil Kurumu. (2025). Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr
• UMKE. (2021). Ulusal Medikal Kurtarma Ekibimiz UMKE. https://acilafet.saglik.gov.tr/TR-77665/ulusal-medikal-kurtarma-ekibimiz-umke-17-yasinda.html
• United Nations Office for Disaster Risk Reduction. (2020). Global assessment report on disaster risk reduction 2019. https://gar.undrr.org/report-2019
• Watts, N., Amann, M., Arnell, N., Ayeb-Karlsson, S., Beagley, J., Belesova, K., ... & Costello, A. (2018). The 2018 report of the Lancet Countdown on health and climate change: Shaping the health of nations for centuries to come. The Lancet, 391(10120), 581–630. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(17)32464-9
• World Health Organization. (2019). Health emergency and disaster risk management framework. https://www.who.int/publications/i/item/9789241516181
• Yavuz, A., & Dikmen, S. (2015). Doğal afetlerin zararlarının finansmanında kullanılan afet öncesi finansal araçlar. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 3(2), 303–322.
• Yergin, H., & Günsan, N. (2023). Türkiye depremselliğinin ekonomik etkileri: Van depremi üzerine bir değerlendirme. Academy 1st International Conference on Earthquake Studies, 204–214.
• Yolcu, M., & Bekler, T. (2020). Deprem kültürü ve farkındalık çalışmaları: Şili ve Elazığ depremlerinin karşılaştırılması. ÇOMÜ LJAR, 1(2), 71–82.