Ütopyayı Somutlaştırmak: Kriz, Somut Ütopyalar ve MST Örneği

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 81, 76 - 95, 20.03.2023

Ebru Deniz Ozan

Öz

Bugün dünyanın karşı karşıya olduğu bir dizi kriz (ekonomik, ekolojik, siyasi) kapitalizmin bir sistem olarak sonuna geldiği düşüncesine yol açtı. Bunun ardından kapitalizm sonrası, nasıl bir toplum yapısının ortaya çıkabileceği, nasıl bir geleceğin insanlığı beklediği gibi sorular üzerine tartışmalar da çoğaldı. Özellikle kapitalizme alternatif bazı pratiklerin ve mücadelelerin nasıl somutlaşacağı tartışmalarına da ilgi arttı. Erik O. Wright başta olmak üzere, John Holloway, Ana C. Dinerstein, Luke Martell gibi isimler bu tartışmanın parçası oldular.
Bu makale son zamanlarda kapitalizme alternatif toplumsal pratikleri ifade eden somut ütopyalara odaklanıyor. Bunu yaparken somut ve soyut ütopya ayrımını sorgulayarak, ütopyacı düşüncenin bir bütün olarak sahiplenilmesi ve soyut ütopyadan vazgeçilmemesi gerektiğinin altını çiziyor. Somut ütopya örneği olarak kabul edilen, Brezilya toplumsal mücadelelerinin en bilinen ve başarılı örneği olan Topraksız Kır İşçileri Hareketi’nin (MST), ütopyanın hem soyut hem de somut özelliklerini taşıdığını ve bunların bir aradalığını gösteren bir pratik olduğunu iddia ediyor. Bir başka ifadeyle, MST’nin toplum modelinin, soyut ütopyalara atfedilen bütünsel, eleştirel, normatif, düşsel, uyum içinde olmak gibi özellikleri taşıdığını, soyut ve somutun içiçe geçtiği, gelecek ideal toplum hedefine sahip ama bugün mücadele eden bir pratik olarak da büyülü bir gerçeklik sunduğunu ileri sürüyor.

Anahtar Kelimeler

Somut Ütopyalar, kapitalizmin krizi, Topraksız Kır İşçileri Hareketi (MST)

Teşekkür

Yardımlarını esirgemeyen Sibel Utar ve Demet Dinler’e, büyülü gerçekçilik hatırlatması için Aylin Topal’a çok teşekkür ediyorum.

Kaynakça

• Akgemici E. ve Ateş, K. (Der.) (2020). Giriş, Dünyanın Ters Köşesi, Latin Amerika: Tarih, Toplum, Kültür, 23-31.
• Critchley, S. (2011). “Is Utopianism Dead?” Log 22: 169-75.
• Dinerstein, A. C. (2016). “Denaturalising Society: Concrete Utopia and the Prefigurative Critique of Political Economy”. In Social Sciences for an Other Politics (Cham: Palgrave Macmillan): 49-62.
• Elder-Vass, D. (2022). “Ethics and Emancipation in Action: Concrete Utopias”. Journal of Critical Realism, 1-13.
• Fuchs, C. (2020). “The Utopian Internet, Computing, Communication, and Concrete Utopias: Reading William Morris, Peter Kropotkin, Ursula K. Le Guin, and PM in the Light of Digital Socialism.” TripleC: Communication, Capitalism & Critique. Open Access Journal for a Global Sustainable Information Society, 18(1), 146-186.
• Gümüşay, A. A., ve Reinecke, J. (2022). “Researching for Desirable Futures: From Real Utopias to Imagining Alternatives”. Journal of Management Studies, 59(1), 236-242.
• Leinius, J. (2020). “Methodologies of Resistance: Facilitating Solidarity Across Difference in Intermovement Encounters. Ephemera, 20(1), 117-145.
• Levitas, R. (1990). “Educated Hope: Ernst Bloch on Abstract and Concrete Utopia”. Utopian Studies, 1(2), 13-26.
• Levitas, R. (2013). Utopia As Method: The Imaginary Reconstitution of Society. (UK: Palgrave Macmillan.)
• Lovell, D. (2004). “Marx's Utopian Legacy”. The European Legacy, 9(5), 629-640.
• Martell, L. (2018). Utopianism and Social Change: Materialism, Conflict and Pluralism. Capital & Class, 42(3), 435-452. https://core.ac.uk/download/pdf/111629187.pdf
• Martell, L. (2022). “Mapping Alternative Economies” Harris, N. ve Acaroğlu, O. (Der.), Thinking Beyond Neoliberalism: Theorising the Future in the Present (Cham: Palgrave Macmillan): 29-48.
• Martins, M. D. (2004) “Neoliberalizme Karşı MST’nin Kafa Tutuşu” Yeğin, M., Topraksızlar Brezilya’da Topraksız Köylü Hareketi:MST (İstanbul: İletişim): 13-28.
• Mellor, A. K. (1982). “On Feminist Utopias”. Women's Studies: An Interdisciplinary Journal, 9(3), 241-262.
• Monticelli, L. (2018). “Embodying Alternatives to Capitalism in the 21st Century”. TripleC: Communication, Capitalism & Critique. Open Access Journal for a Global Sustainable Information Society, 16(2), 501-517.
• Monticelli, L. (2020). “A Critical Theory of Hope”. Ephemera, 20(1), 233-239.
• Penna, M. A. (2020). “Movimento das Comunidades Populares: A Brazilian Uchronic Utopia”. Ephemera, 20(1), 51-89.
• Petras, J. (2004) “Brezilyalı MST ve İlerici Türkiye Halkı Arasında Uluslararası Dayanışma İçin”, Yeğin, M., Topraksızlar Brezilya’da Topraksız Köylü Hareketi:MST (İstanbul: İletişim): 9-12.
• Pitts, F. H. ve Dinerstein, A. C. (2017). Postcapitalism, Basic Income and the End of Work: A Critique and Alternative (No. 55). Bath Papers in International Development and Wellbeing.
• Sargisson, L. (2012). Fool's Gold?: Utopianism in the Twenty-first Century. (London: Palgrave).
• Sauer, S. (2020). “Covid-19, Right-wing Populism and Agrarian Struggles in Brazil: Interview with João Pedro Stédile, National Leader of the MST”. The Journal of Peasant Studies, 47(5), 927-943.
• Sousa Santos, B. D. (2020). “The Alternative to Utopia Is Myopia”. Politics & Society, 48(4), 567-584.
• Utar, S. (2015). Latin Amerika’da Toplumsal Hareketler ve Siyaset: Toplumsal Hareketlerin Siyasal Olanı Belirlemedeki Rolünün Brezilya’da Topraksız Kır İşçileri Hareketi Üzerinden İncelenmesi, yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Utar, S. (2020) “Umudun ve İsyanın Coğrafyasında Tarihi Sokakta Yapanlar: Latin Amerika’da Toplumsal Hareketler” E. Akgemici K. Ateş (Der.) Dünyanın Ters Köşesi, Latin Amerika: Tarih, Toplum, Kültür (İstanbul: İletişim): 173-186.
• Wolford, W. (2003). “Producing Community: The MST and Land Reform Settlements in Brazil”. Journal of Agrarian Change, 3(4), 500-520.
• Wright, E. O. (2000). “Reducing Income and Wealth Inequality: Real Utopian Proposals”. Contemporary Sociology, 29(1), 143-156.
• Yeğin, M. (2004). Topraksızlar, Brezilya’da Topraksız Köylü Hareketi:MST, (İstanbul: İletişim)
• Zibechi, R. (2014). The New Brazil: Regional Imperialism and the New Democracy, (Oakland, CA/Edinburgh: AK Press)