In Pursuit of the First Trilogy in Turkey’s Cinema History: An Alternative Reading – “The Urban Poor Trilogy” by Metin Erksan

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 91, 3 - 29, 01.10.2025

Tayfun Tezel - Luxembourgeus

Öz

This study proposes to consider Metin Erksan’s films Beyond the Nights (1960), Bitter Life (1962), and Criminals Among Us (1964) collectively under the title “The Urban Poor Trilogy.” These films offer a coherent cinematic critique of class inequalities, structural injustice, and the absence of alternatives through the individual lives of urban poor characters.
The study also critically engages with Şükrü Sim’s widely accepted reading of an “Mülkiyet Trilogy,” arguing instead that Revenge of the Snakes (Yılanların Öcü) is more aptly read through the lens of local power dynamics and political corruption rather than purely through property themes.
By proposing the concept of an “Urban Poor Trilogy,” the study aims not just to identify formal and thematic links between three films, but also to highlight a sustained, holistic approach to class issues in Turkish cinema.

Anahtar Kelimeler

Metin Erksan , Marxism , Urban Poverty , trilogy , property

Türkiye Sinema Tarihinin İlk Üçlemesinin Peşinde Alternatif Bir Okuma: Metin Erksan’dan "Kent Yoksulları”

Öz

Çalışma, Metin Erksan’ın Gecelerin Ötesi (1960), Acı Hayat (1962) ve Suçlular Aramızda (1964) filmleri arasında gözlemlenen tematik, ideolojik ve biçimsel süreklilikten yola çıkarak, bu üç filmi “Kent Yoksulları Üçlemesi” başlığı altında değerlendirmeyi önermektedir. Anılan filmler, kentli yoksulların bireysel yaşamları aracılığıyla sınıfsal eşitsizliklere, yapısal adaletsizliklere ve çıkışsızlıklara dair tutarlı Marxist bir sinemasal eleştiri sunar.
Ayrıca çalışma, Şükrü Sim tarafından önerilen ve sinema yazınında yaygın kabul gören “Mülkiyet Üçlemesi” okumasını eleştirel bir yaklaşımla inceler; Yılanların Öcü filminin mülkiyet temelinde değil, yerel iktidar ilişkileri ve siyasal yozlaşma bağlamında okunmasının daha isabetli olacağını savunur.
“Kent Yoksulları Üçlemesi” önerisi, yalnızca üç film arasındaki biçimsel ve tematik ortaklıkları değil, aynı zamanda Türkiye sinemasında sınıf meselesine dair bütünlüklü ve süreklilik gösteren bir yaklaşımı görünür kılmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Metin Erksan , Türkiye sineması , üçleme , mülkiyet , toplumsal gerçekçilik , sınıf , kent yoksulları , marxizm

Kaynakça

• Abisel, N. (1994). Türk sineması üzerine yazılar. İmge.
• Althusser, L. (1971). Ideology and ideological state apparatuses (Notes towards an investigation). In Lenin and philosophy and other essays (pp. 142–147, 166–176) (B. Brewster, Trans.). Monthly Review Press. (İlk basım 1970)
• Akay, E. (2017). Karamanlı huysuz ihtiyar ve sopası. In F. M. Kara (Ed.),
• Sansür ve mülkiyetin karşısında Metin Erksan (ss.. 51–61). Yitik Ülke Yayınları.
• Altıner, B. (2005). Metin Erksan sineması. İstanbul: Pan.
• Ayhan, E. (1982). Yort savul. İstanbul: Adam Yayıncılık.
• Bell, J. (2016, Şubat 15). Yönetmen Zeki Demirkubuz, Jamie Bell’le “Karanlık Öyküler” üçlemesi hakkında konuştu [Interview transcript]. Zeki Demirkubuz. https://zekidemirkubuz.com/yonetmen-zeki-demirkubuzjamie-bellle-karanlik-oykuler-uclemesi-hakkinda-konustu/ Erişim 16 Temmuz 2020.
• Boran, B. (1962). Türkiye’de burjuvazi yok mu? Yön, 1(39), 8–9.
• Brooks, P. (1995). The melodramatic imagination: Balzac, Henry James, melodrama, and the mode of excess (With a new preface). Yale University Press. (Original work published 1976)
• Daldal, A. (2005). 1960 darbesi ve Türk sinemasında toplumsal gerçekçilik. İstanbul: Homer Kitabevi ve Yayıncılık.
• Divitçioğlu, S. (2010). Asya üretim tarzı ve Osmanlı toplumu. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları. (İlk basım 1966)
• Dönmez-Colin, G. (2008). Turkish cinema: Identity, distance and belonging. London: Reaktion Books.
• Gramsci, A. (1971). Selections from the prison notebooks (Q. Hoare & G. Nowell Smith, Eds. & Trans.). International Publishers.
• Kaya, C. (Director). (2014). Remake, remix, rip-off: About copy culture & Turkish pop cinema [Film]. Filmgalerie 451.
• Kayalı, K. (2004). Metin Erksan sinemasını okumayı denemek. Dost Kitabevi.
• Keyder, Ç. (2014). Türkiye’de devlet ve sınıflar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Luxembourgeus, T. T. E. (2020). A transboundary cinema: Tunç Okan’s trilogy of im/migration. Proverbial Elephant.
• Marx, K. (1977). Economic and philosophic manuscripts of 1844. Moscow: Progress Publishers.
• Milli Sinema Açık Oturum. (1973). İstanbul: Milli Türk Talebe Birliği Sinema Kulübü.
• Ntvmsnbc. (tarih yok). Metin Erksan ile söyleşi [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=WlLsa8vO1Rs Erişim 16 Temmuz 2020.
• Sim, Ş. (2009). Türk sinema tarihinde ilk üçleme: Metin Erksan’dan mülkiyet üçlemesi: “Yılanların Öcü”, “Susuz Yaz”, “Kuyu”. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 1(3), 171–196.
• Sönmez, H. & Öztürk, F. (1985, Aralık). Metin Erksan: Türkiye’de entelijansiya yok. In …ve Sinema (Kitap 1, pp. 24–38). Hil Yayınları.
• Şekeroğlu, S. (1986–1988). Türk sinema tarihi: Bölüm 13 - Metin Erksan [Video]. In Türk Sinema Tarihi (20 bölümlük belgesel). YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=zCbvbQoVce8 Erişim 16 Temmuz 2020.
• Onaran, Â. Ş. (1968). Sinematografik hürriyet. Ankara: İçişleri Bakanlığı Tetkik Kurulu Yayınları.
• Tanyol, C. (1962). Prof. Tanyol’un önemli bir yazısı. Yön, 1(36), 4–5.
• Tunalı, Dilek, (2006). Batıdan Doğuya Hollywood’dan Yeşilçam’a Melodram, Ankara: Aşina Kitaplar.
• Tunç, E. (2012). Türk sinemasının ekonomik yapısı 1896–2005. Doruk.
• Türk, İ. (2004). Senaryo Bülent Oran. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Vicinus, M. (1981) ‘Helpless and Unfriended’: Nineteenth Century Domestic Melodrama. New Literary History 13.1 (Fall): 127-143.