ÜRDÜN’DE ANAYASAL GELİŞİM

Yıl 2002, Cilt: VI Sayı: 1-4, 33 - 60, 01.12.2002

Ayhan Ceylan

Öz

İlk anayasa deneyimini Osmanlı yönetimi altında 1876 Kanun-u Esasisi’yle tecrübe eden Ürdün, kendi topraklarında ilk anayasa uygulamasını bundan 50 yıl sonra “Kanun-u Esasi” adı akında ama bu kez İngiliz mandası altında görmüştür. Ürdün bu bakımdan, bir yönüyle Osmanlı ve İslam dünyasındaki genel anayasa gelişim tarihiyle, diğer yönüyle de kendi milli tarihindeki anayasal gelişimle irtibatlıdır. Bu yüzden, özellikle anayasal gelişim bakımından Ürdün milli tarihi ele alındığında bu ülkenin anayasaları olan; 1928 Kanun-u Esasisi, 1947 Anayasası ve 1952 Anayasası ile bunların ortaya çıkmasında etkili olan siyasal ve tarihsel gelişmelerin ele alınması ve öne çıkarılması gerekecektir. Anayasal .gelişimin ise bir bütün olarak değerlendirildiğinde, anayasa hareketleri, anayasa metni ve anayasa uygulaması olmak üzere üç unsurla birlikte düşünülmesi gerekir. Donuk anayasa hükümlerinin gerçek manada anlaşılabilmesi onlara vücut veren sosyal, siyasal, felsefi ve ekonomik nitelikteki anayasa hareketlerinin ortaya konmasıyla mümkün olabilir. Uygulama da, soyut hükümlerin somut gelişmeler karşısında “anayasallık” niteliğini belirlemede önemlidir. Bu bağlamda, bu çalışmada Ürdün tarihi anayasal gelişim bakımından dört dönem halinde ele alınarak incelenmeye çalışılacaktır: 1-1928 Tarihli Kanun-u Esasiye Kadar Olan Dönem 2-1928 Kanun-u Esasisi ve Dönemi 3-1947 Anayasası ve Dönemi 4-1952 Anayasası ve Dönemi.

Anahtar Kelimeler

Anayasa hareketleri, anayasa metni, anayasa uygulaması

Kaynakça

• Eugene L.Rogan: Frontiers of the State in the Late Ottoman Empire Transjordan, 1850-1921.
• Abdülmecid Zeyd eş-Şinâk:el-Medhal ilâ Tarîhi’l-Ürdün ve Hadâretihi, et-Tab’atü’s- Sâniye, Amman 2000, s. 46-65.
• Ana Britannica, “Ürdün”, c.21, İstanbul 1992, s. 474-475; Ahmet Ağırakça: “Gassânîler”, DİA, c.13, İstanbul 1996, s. 397-398.
• Kamal Salibi: The Modem History of Jordan, byy. 1993, s. 8-16.
• Jordan: second edition, Amman 1981, s. 11-18.