İSLAM’DA SİYASAL İKTİDAR (VELÂYET-İ ÂMME)

Yıl 2003, Cilt: VII Sayı: 1-2, 89 - 104, 01.06.2003

Ayhan Ceylan

Öz

Siyasi bir toplumun semeresi olan siyasal iktidarın varlığı, kaynağı, kapsamı, sınırları ve devlete vücut veren mahiyeti, doğal olarak, toplumlara ve toplumsal dinamiklere göre değişebilmektedir. Unsurlar aynı olsa da içerik farklı olabilmektedir. Bu çerçevede, bu çalışmada inceleme konusu olarak seçilen İslam’da siyasal iktidarın, onun kurumsallaşmış şekli olan devletin kendisine has özellikler taşıdığını belirtmek gerekir. Herşeyden önce, iktidarın, ortaya çıkışı, elde edilişi, gelişimi ve uygulaması başlangıçtan itibaren bilinebilmektedir. Başta İslam hukukunun temel kaynakları olan kitap ve sünnet, hulefâ-i râşidin uygulaması, özellikle ahkâmu’s-sultaniye ve siyasetü’ş-şeriyye tarzındaki eserler olmak üzere, kaleme alınan kitaplar bu konuda zengin bir bilgi külliyatı oluşturmuştur. Bu çalışmada ele alınan konu, siyasal iktidar merkezli bir yaklaşımla geliştirilmeye çalışılmıştır. Bunu yaparken konunun aslî bütünlüğü korunmaya ve dağıtılmamaya gayret edilmiştir. Bu çerçevede mukayeseye gidilmemiş, gerekli olduğu düşünüldüğünde kavramlar konu girişinde açıklanmıştır. Bir taraftan iktidar olgusu ve özellikleri tespit edilirken, diğer yandan, konuya siyaset bilimi ve siyaset felsefesi açısından bakılmak istenmiştir. Siyaset düşüncesi ortaya konulurken, uygulamanın nasıl gerçekleştiğine yer verilmiştir. Makalenin konusu olmamakla birlikte, İslam iktidar anlayışının, siyasal meşruluk ve örnek-uygulama modelleri bakımından, kaynağı olduğu Osmanlı iktidarını da önemli ölçüde açıklayıcı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Devlet, Toplum, Siyasal Meşruluk, Velâyet-i Tefvîz, Bey’at Akdi

Kaynakça

• Dâver, Bülent; Siyaset Bilimine Giriş, Ankara 1969.
• Dönmezer, Sulhi; Toplumbilim, 11, baskı, İstanbul 1994.
• Erdoğan, Mustafa; Anayasal Demokrasi, 4, baskı, Ankara 2001.
• Kapani, Münci; Politika Bilimine Giriş, 14. basım, Ankara 2002.
• Kübalı, Hüseyin Nail; Anayasa Hukuku Dersleri, İstanbul 1969.
• Zabunoğlu, Yahya Kâzım; Kamu Hukukuna Giriş, Ankara 1973.