The Rights and Freedoms Granted in the 1925 Iraqi Constitution and Their Positive Foundations

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 2, 437 - 473, 28.12.2022

Abdülazim İbrahim

Öz

1925 Irak Anayasası’nda Düzenlenen Hak ve Hürriyetler ve Pozitif Temelleri

Öz

ÖZET
Anayasalar devletlerin yapısını, kuruluş şeklini, vatandaşların temel hak ve hürriyetlerini tanımlayan güvence altına alan ve birçok farklı hususu içeren yazılı metinlerdir. Anayasalar bireylerin hak ve hürriyetlerini evrensel açıdan eşit ve adaletli şekilde dağıtmalı aynı zamanda oluşturacağı bağımsız yargı organlarıyla da mezkûr hakları güvence altına almalıdır. Bu bağlamda 1925 Irak Anayasası’nda Düzenlenen Hak ve Hürriyetlerin Teorik Temelleri başlığı altında, 1925 Irak Anayasası’nda hak ve özgürlüklerin tarihi gelişimine ayna tutulmaya çalışılmıştır. Özellikle Irak Anayasası karşılaştırmalı olarak ayrıntılı bir şekilde anlatılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmanın amacı, 1925 Irak Anayasası’ndaki yapılan temel hak ve hürriyetlere ilişkin değişiklikleri, kanun önünde eşitlik, din özgürlüğü gibi hakları kapsamlı şekilde ele almaktır. Çalışma sürecinde özellikle Türkiye’de yayınlanan hak ve özgürlüklerle ilgili dokümanlar literatür taraması tekniği kullanılarak incelenmiştir. Ayrıca Irak Anayasaları ile ilgili ansiklopedi, kitap, dergi, gazete ve internet gibi çeşitli kaynaklar referans kaynak olarak kullanılmıştır. Söz konusu kaynaklar arasında Türkçe eserler bulunduğu gibi çok sayıda Arapça eserler de bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

1925 Irak Anayasası, Irak İnsan Hakları, Irak’ta Özgürlükler, Irak Kanuni Esaside Hak ve Hürriyetler

Kaynakça

• Abdülkerim, İzdihar. Irak Anayasalarında Temel Hak ve Özgürlükler. Doktora Tezi, Bağdat Üniversitesi SBE, 1983.
• Akdemir, Müslim. “Temel Hak ve Özgürlükler Açısından İnsan Doğası”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi. C.0, S.4, 2005, s. 74-79.
• Al Yasiri, Kays Abdülhüseyin. İkinci Dünya Savışı Sonu ile 14 Temmuz 1958 Devrimi Arasındaki Irak Gazeteleri ve Ulusal Hareket. Kültür ve Sanat Bakanlığı Yayınları, Bağdat 1978.
• Berekat, Abd-ül Kerim Sadi. Vergi Sistemleri Teori ve Uygulama. Mekavi Kitaplığı Tevziatı, Beyrut 1977.
• Bero, Tevfik Ali. Osmanlı Anayasası Döneminde Arap ve Türkler. Mustekbel Yayınevi, El Kahira Mısır 1960.
• Bilan, Levran. Genel Görevler. 1. Baskı, Uveydat Yayınları, Beyrut- Lübnan 1973.
• Celil, Adnan Hamudi. Hak, Özgürlüklerin Teorisi ve Çağdaş Uygulamaları. D.N Yayınları, El Kahira Mısır 1975.
• Cemil, Hüseyin. “Temel Hürriyetler ve Ulusal Hareket”. Seda Al-Ahali gazetesi Yayınlanan Makale. C.1, (sayı,11), 1952, s. 52-74.
• Cemil, Hüseyin. Arap Ülkelerinde İnsan Hakları, Arap Birliği Çalışmaları. Maarif Yayınevi, Beyrut 1996.
• Cemil, Hüseyin. Mahkeme Kararları Derlemesi, (Temyiz Mahkemesi Yargısı, Hukuk İşleri Dairesi, Hüseyin Cemil’in derlemesi, özetlemesi ve tertiplemesi). Ahali Matbaası, Bağdat 1937, s.201-202.
• Cemil, Hüseyin. Temel Özgürlüklerin Gelişimi Güvenceleri, Geleceği. Maarif Yayınevi, El İskenderiye Mısır 1975.
• Coşkun, Vahap. İnsan Hakları Liberal Açıdan Bir Tahlil. Liberte Yayınları, Ankara 2009.
• El Adaly, Emin. Temel Hak ve Özgürlüklerin Özeti. Randa Yayınevi, Ürdün 2001.
• El Büstani, Abdullah İsmail. Anayasadaki Ön Hatıralar. Talia Yayınevi, Beyrut 1950-1951.
• El Cedde, Raad. Irak Anayasalarında Çalışmalar. Hayrat Yayınevi, Bağdat 2000.
• El Cedde, Raad. Irak Anayasalarında Temel Teoriler ve Iraktaki Anayasa Sistemleri. Rabita Yayınevi, Bağdat 1990.
• El Cedde, Raad. Irak Anayasalarında Yargılamalar. Hikmet Yayınevi, Bağdat 1998.
• El Cuburi, Nasir. Din Görüşünde Siyasi İnsan Hakları. Yüksek Lisans Tezi, Bağdat İlahiyat Fakültesi, 1999.
• El Dahiri, Abdulvehhap Matar. Tarım Reform Ekonomisi. Al Ani Matbaası, Bağdat 1970.
• El Haris, Hikmet Abdülkerim. Vergi Siyaseti ve Irak’ta Vergi Sistemi. Dar Vehvelan Basın ve Yazı Aletleri, El-Kahire Mısır 1973.
• El Higagi, Abdülrezzak. Arap Ülkelerindeki Toprak ve Tarımsal Reformun Hikâyesi. 1. Baskı, Dar Al Keşşaf Yayınevi, Bağdat, 1967.
• El Hüsni, Abdulrezak. “Irak’ta Ulusal Cephe, Tarihi Kökleri ve Gelişmeleri”. AL İrfan Dergisi, C. 59, sayı,6 s. 182.
• El Ivadi, Bedrrıya. Temel Haklar ve Kuvet Anayasası. Haliç Yayınevi, Kuveyt 1985.
• El Kubali, Bekir. “Temel hak ve Özgürlüklerin Gelişimi”. Bağdat Üniversitesi Hukuk Dergisi, C.1, S. 1-2, 1984, s. 34.
• El Mansur, Ahmet. Irak Anayasalarında Temel Haklar. Doktora Tezi, Bağdat üniversitesi SBE, 1989.
• El Talebani, Kazım Habib Mukerem. Tarım Reformu ve Anlaşması Hakkında Görüşler. Mektebet Yayınevi, Bağdat 1971, s. 231.
• El Talibani, Mukrem. Irak’ta Tarımın Köklü Reformu. Al Ahliye Basım Şirketi, Bağdat 1969.
• El Yasin, Muhammed. Temel Hak ve Özgürlükler. Hadis Yayın ve Dağıtım Evi, Beyrut 1988.
• Enver, Ahmet Reslan. Bireysel Fikir ile Sosyalist Fikir Arasında Demokrasi. Arap Kalkınmaevi Yayınları, Mısır 1971.
• Eysmen. Anayasal Haklar. Çev. Adil Zafer, Çağdaş Yayınları, Mısır 1987.
• Gemalmaz, Mehmet Semih. Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi, İnsan Hakları Komitesi Kararlarında Yaşam Hakkı ve İşkence Yasağı. İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul 2002, s. 420.
• Gözler, Kemal. Türk Anayasa Hukuku Dersleri. 26. Baskı, Ekin Yayın Basım Dağıtım, Bursa 2021.
• Hasbu, Ömer. Özgürlük ve Topluluklar. Dar El Nahda Yayınevi, Kahire 1999.
• İbrahim, Abdülazim. Irak Anayasalarında Temel Hak ve Özgürlüklerin Gelişimi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi SBE, 2010.
• İbrahim, Zekeriya. Özgürlüğün Problemleri. 3. Baskı, Mektebe Yayınları, El Kahira Mısır 1963.
• Kaboğlu İbrahim: Özgürlükler Hukuku. 6. Baskı, İmge Yayınevi, Ankara 2002.
• Katzarof, Konstantin. Kamulaştırma Teorisi. Al Ani Matbaası, Bağdat 1972.
• Kazancı, Kâmil. “Fransız Devriminin Irak Anayasası’nda Bıraktığı Miras”. Rabıta Dergisi, C.1, (sayı, 908), 1944, s. 322.
• Mahmasani, Suphi. İnsan Hakları Erkanı, İslam Şeriatı ve Çağdaş Kanunlar Arasında Mukayeseli Bir Araştırma. 1.Baskı, Darül Meleyin Yayınları, Beyrut-Lübnan 1979.
• Mihna, Muhammed Fuat. Anayasal Kanunlarda Dersler. (Maarif yayınevi), Bağdat 1968–1969.
• Muhlim, Hasan. “Temel Özgürlük Teorisinde Çalışmalar”. Cezayir Üniversitesi İdari ve Hâkimlik Fakültesi Dergisi, C.1, S.13, 1998, s. 33-61.
• Ribat, Edmon. Anayasaya Giriş. Babil Yayınevi, Bağdat 1991.
• Rubirobilo. Devlet ve Vatan. Çev. Nühe Kali, Kılfat Yayınları, Beyrut 1961.
• Sabarini, Gazi. Temel Hak ve Özgürlükler. Takafa Yayınevi, Beyrut 1997.
• Salim, Mahmut Zeki. Gelirler Üzerindeki Genel Vergiler İçin Kanuni Statüler, Kanuni ve Anayasal İlkelerin Şerhi. Dar-ül Fikr-ül Arabi, Mısır 1954.
• Serhan, Abdülaziz. Uluslararası İnsan Hakları Hukukuna Giriş, İslam ve Arap Anayasalarında Karşılaştırmalar. 1. Baskı, Zeynel Hukukiye Yayınları, Kuveyt 2011.
• Şantavi, Faysal. 1925 Anayasasında Temel Hak ve Özgürlükler. Hamid Yayın ve Dağıtım, Mısır 1998.
• Tezcan, Mustafa Ruhan/Erdem, Oğuz/Sancaktar, Rıfat Murat/Önok. İnsan Hakları El Kitabı. Seçkin Yayıncılık, Ankara 2010.