The Place of the 1921 Constitution in Turkish Constitutionalism and Some Determinations Regarding the Period in which it was Implemented

Yıl 2023, Cilt: 27 Sayı: 1, 27 - 74, 27.06.2023

Fatih Özkul

Öz

The 1921 Constitution, which was prepared under extraordinary conditions
during the years of national struggle, has an important place in Turkish constitu-
tionalism. When the Grand National Assembly started his work in Ankara on Ap-
ril 23, 1920, the Sultan of the Ottoman Empire and a government affiliated to him
were also on duty. At that time, the Constitution of 1876 was in effect. The first
activity of the Ankara Assembly was to form a government. In this direction, two
governments were at work, in Istanbul and Ankara. The main aim of the Ankara
government was to save the homeland from enemy occupation. Nine months after
the opening of the First Assembly the new Constitution was adopted on January
20, 1921, and 102 years have passed. The 1921 Constitution is a short constitution
consisting of 23 main articles and 1 separate article. But the provisions of the
1876 Constitution, which are not contrary to the 1921 Constitution are in force. It
is seen that, in the first Assembly formed by the Constitution, arrangements were
made regarding the basic common points between different views. The parlia-
mentary government system accepted in the Constitution showed a shift towards
the parliamentary system in practice. The most important innovations brought by
the 1921 Constitution can be summarized as the establishment of the new Turkish
State, the abandonment of the monarchy and basing the sovereignty on the people
and initiation of republican constitutionalism with the 1923 amendment. In this
study, the originality, place of the 1921 Constitution in our history of constitu-
tionalism and the interpretation of the regulations related to the government sys-
tem in practice within the framework of the parliamentary system were evaluated

1921 Anayasasının Türk Anayasacılığındaki Yeri ve Uygulandığı Dönemdeki Hükümet Sistemine İlişkin Bazı Tespitler

Öz

Milli mücadele yıllarında olağanüstü şartlarda hazırlanan 1921 Anayasası Türk anayasacılığında önemli bir yere sahiptir. 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara’da Büyük Millet Meclisi görevine başladığında, Osmanlı İmparatorluğu Padişahı ve ona bağlı olan bir hükümet de görev başındaydı. O zaman dilimi içerisinde 1876 Anayasası yürürlükteydi. Ankara Meclisi’nin ilk faaliyeti bir hükümet kurmak oldu. Bu doğrultuda, İstanbul ve Ankara’da olmak üzere iki hükümet işbaşındaydı. Ankara Hükümeti’nin temel amacı vatanı düşman işgalinden kurtarmaktı. Birinci Meclisin açılışından 9 aylık bir süre sonra 20 Ocak 1921’da yeni Anayasa kabul edildi ve aradan 102 yıl geçti. 1921 Anayasası 23 ana madde ve 1 ayrı maddeden oluşan kısa bir anayasadır. Bunun başlıca sebebi, 1876 Anayasası’nın 1921 Anayasası’na aykırı olmayan hükümlerinin yürürlükte olmasıdır. Anayasa ile oluşturulan ilk Mecliste, birbirlerinden farklı görüşler arasında temel ortak noktalara ilişkin düzenlemeler yapıldığı görülmektedir. Anayasa’da kabul edilen meclis hükümeti sistemi, uygulamada parlamenter sisteme doğru sapma sergilemiştir. 1921 Anayasası’nın getirdiği en önemli yenilikler ise yeni Türk Devleti’nin kurulması, monarşinin terk edilerek egemenliğin halka dayandırılması, yerel yönetimlerin kabul edilmesi ve 1923 değişikliği ile birlikte cumhuriyet anayasacılığının başlatılması olarak özetlenebilir.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyetin 100. Yılı, Cumhuriyet, Büyük Millet Meclisi, 1921 Anayasası, Türk Anayasacılığı

Kaynakça

• Abadan, Yavuz/Savcı, Bahri. Türkiye’de Anayasa Gelişmelerine Bir Bakış. 1. Bası, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara 1959.
• Akın, Rıdvan. “1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun Hukuk Tarihimizdeki Önemi”. Tarih Vakfı. https://tarihvakfi.org.tr/etkinlikler/etkin-lik/prof-dr-ridvan-akin-1921-teskilat-i-esasiye-kanununun-hukuk-tarihi- mizdeki-onemi/. E.T. 25.02.2023.
• Akyılmaz, Hatice Cemre. “100. Yılında “1921 Anayasası’nın Ruhu”: 20 Ocak 1921 Tarihli Teşkilat-I Esasiye Kanunu’nun Öngördüğü Sistem ile Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sisteminin Mukayesesi (Mümkün Mü?)”. Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. C. 4, S. 1, 2021, s. 123-146.
• Aldıkaçtı, Orhan. Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası. 1. Bası, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1982.
• Anayurt, Ömer. Anayasa Hukuku Genel Kısım (Temel İlkeler, Kavram ve Kurumlar). 3. Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara 2020.
• Armaoğlu, Fahir. “İngiliz Belgelerinde İstanbul’un İşgali” (16 Mart 1920)”. Belleten, C. 62, S. 234, 1998, s. 467-494.
• Arsel, İlhan. Türk Anayasa Hukukunun Umumi Esasları. 1. Bası, Mars Matbaası, Ankara 1965.
• Aslan, Seyfettin/Dündar, Tahir. “Cumhuriyet Dönemi İstiklal Mahkeme leri”. Mukaddime, Y. 2014, S. 5, s. 27-44. Aslan, Betül. “Saltanat’ın Kaldırılmasının İstanbul’daki Yankıları”. Belleten. C. 66, 2002, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/977848, s. 95-121. E.T. 27.02.2023.