DAVID HUME'UN ANTİ-RASYONALİST EPİSTEMOLOJİSİ ÜZERİNE DAYALI AHLAK VE ADALET TEORİSİ

Yıl 2001, Cilt: 5 Sayı: 1-4, 11 - 36, 30.12.2001

Sururi Aktaş

Öz

İngiliz ampirist filozofu David Hume (1711-1776), XVIIL yüzyıl aydınlanma filozoflarındandır. Ancak tek bir aydınlanma (enlightenmentaufklarung) — düşüncesinden söz etmek — doğru değildir. Voltaire'den Condorcet'e uzanan bir çizgi Fransız aydınlanmasını, Hume ve Adam Smith'ten Edmund Burke'e kadar olan bir çizgiyi de İngiliz aydınlanması temsil eder. Bu iki aydınlanma hareketi, Avrupa aydınlanma düşüncesinin temel karakteristiğini oluşturur. Diğer bir söyleyişle, XVIIl. aydınlanma felsefesi, genelde İngiliz ve Fransız tipi aydınlanmanın etkisindedir. Aydınlanma felsefesinden, tek tip bir aydınlanma düşüncesini çıkarmak, Almanya'da olduğu kadar hiçbir ülkede yaygın değildir. Bunun nedeni ise, İngiliz aydınlanmasının Fransa yoluyla Almanya'ya aktarılmış olmasındandır. Bu durum, anti-rasyonalist İngiliz aydınlanmasının Fransız rasyonalizmi altında sunulması sonucunu — doğurmuştur. Fransa'da aydınlanma, — “kurucu entellektiielizm” veya “kurucu rasyonalizm” temelinde gelişmiştir. Aydınlamaya ilişkin bu dikotominin pratik sonucu, her iki ülkede farklı siyaset yapılanmalarına yol açmıştır. İngiltere'nin aksine Fransa'da daha güçlü ve merkezi bir devlet ve yönetim biçimi kendini gostermistir2. Daha sonra göreceğimiz gibi Hume'un anti-rasyonalist metodolojisi, Fransız tipi rasyonalist liberalizm yerine, evrimci liberal felsefeye dayanan hukuk ve adalet teorisini beslemiştir. Önceleri daha çok bilgi kuramıyla (epistemoloji) tanınan Hume, özellikle F.A. Hayek'in çalışmalarıyla XX. yüzyılda daha etraflıca

Anahtar Kelimeler

ahlak ve adalet, anti-rasyonalist epistemoloji, aydınlanma

Moral and Justice Theory Based on David Hume's Anti-Rationalist Epistemology

Öz

Kaynakça

• Yayla, Atilla, Liberalizm, 2. bası, Liberte yayını, Ankara 1998,