Paleogeographical - Geoarchaeological Research on The Beytitepe Mound in Ödemiş Plain

Yıl 2017, Cilt: 26 Sayı: 2, 127 - 149, 26.12.2017

Serdar Vardar

Öz

The aim of this study is to determine the environmental
changes around the Beytitepe (Tepetarla) mound in the Holocene and to evaluate
human-environment relationships. With regard to the paleogeography and
geoarchaeology of the mound, a great number of sediment samples obtained from
core drillings were analised. By means of the element analysis using ICP, AAS,
SFM and KJELDAHL devices, different sediment units and their environments in
the Ödemiş plain, which is in the inner part of 
Küçük Menderes graben in the Western Anatolia, were defined and differenciated.
Detailed analyses also provided to identify some paleosol deposits. Thus,
archaeological deposits, fire remains, burned soil material, river sediments,
wetland or swamp sediments and their peat-like materials can be distinguished
in the Bronze Age settlement of Beytitepe mound and its surroundings. In this
study, a simple stratigraphic model is defined for the Bronze Age mounds of
Ödemiş plain, and by means of paleogeographical-geoarchaeological
interpretations, significant contributions were provided to the archaeology of
the Beytitepe mound.

Anahtar Kelimeler

Ödemiş plain, Beytitepe Mound, paleogeography, geoarchaeology

ÖDEMİŞ OVASINDA BEYTİTEPE HÖYÜĞÜNDE PALEOCOĞRAFYA–JEOARKEOLOJİ ARAŞTIRMALARI

Öz

Bu çalışmanın amacı, Küçük
Menderes havzası içindeki Ödemiş ovasının tabanında bulunan Beytitepe
(Tepetarla) höyüğü çevresinde Holosen’de meydana gelen doğal çevre
değişmelerinin belirlenmesi ve insan-çevre ilişkilerinin değerlendirilmesidir.
Höyük çevresinin paleocoğrafya ve jeoarkeolojisinin ele alındığı bu çalışmada
höyük ve çevresinde yapılan sondajlardan alınan sediman örneklerinin
değerlendirilmesinde element analizlerinden yararlanılmıştır. ICP, AAS, SFM ve
KJELDAHL cihazları kullanılarak yapılan element analizleri ile Batı Anadolu’da,
Küçük Menderes grabeninin iç kesiminde bulunan Ödemiş ovasının farklı sediman
katmanlarının ayırt edilmesine ve ortamlarının belirlenmesine çalışılmıştır.
Detaylı analizlerin sonucunda paleosol katmanlarının tespiti üzerinde de
durulmuştur. Bu analizlerin yardımı ile Tunç Çağı yerleşimi olan Beytitepe
höyüğünün çevresinde arkeolojik dolgular, yangın katmanları, pişmiş toprak
yüzeyler, akarsu sedimanları, bataklık-sulak ortamlar ve bunların turbamsı
katmanları ayrılabilmiştir. Beytitepe çalışmalarında Ödemiş ovası Tunç Çağı
höyükleri çevresi için basit bir stratigrafik model belirlenmiş ve
paleocoğrafya-jeoarkeoloji değerlendirmeleri ile Beytitepe höyüğünün
arkeolojisine önemli katkılar sağlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ödemiş ovası, Beytitepe höyüğü, paleocoğrafya, jeoarkeoloji

Kaynakça

• Altınbaş, Ü., 1982. Bozdağ (Ödemiş/İzmir) ve Çevresi Mikaşistleri Üzerinde Oluşmuş Asidik Kahverengi Orman Topraklarının Kil Mineralleri Bileşimi. E.O.Z.F. Yayınları No: 421, Bornova-İzmir.
• Armağan, A.M., 2011. Osmanlı Belgelerinde Ödemiş, Ödemiş Kent Müzesi Yayınları 1, Ödemiş.
• Butzer K.W. 1964. Environment and Archaeology: An Introduction to Pleistocene Geography. Chicago: Aldine.
• Butzer K.W. 1982 Archaeology and Human Ecology. New York: Cambridge University Press.
• Çilingiroğlu, A., Derin, Z., Abay, E., Sağlamtimur, H., Kayan, İ. 2004. Ulucak Höyük. Excavations Conducted Between 1995 and 2002. (Chapter 1: Paleogeography. p.3-8 and Figures 1-6. p. 81-86) Ancient Near Eastern Studies. Supplement 15. 161 p. Peeters 2004.
• Derin, Z., 2011. Sözlü ifade, Ege Üniversitesi Ebebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü, İzmir.
• D.M.İ., 2013. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Ödemiş Meteoroloji İstasyonu 1957-2013 dönemi rasat verileri.
• Doğer, E., 2011. Sözlü ifade, Ege Üniversitesi Ebebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü, İzmir.
• D.S.İ., 2000. Revize Hidrojeolojik Etütler Kapsamında Küçük Menderes Havzası Yeraltı Sularının İncelenmesi ve Yönetim Sonuç Raporu, ODTÜ Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Ankara, s.35.
• D.S.İ., 2012. Devlet Su İşleri Türkiye Akarsuları Akım Yıllıkları 1953-2012
• Emre, T., Sözbilir H., Tavlan M., 2007. Menderes Masifi Orta Bölümünün Neojen Kuvaterner Stratigrafisi ve Tektoniği, Küçük Menderes Grabeni, Batı Anadolu, Menderes Masifi Kolokyumu, 5-10 Kasım, Bildiri Kitabı, 98-102, M.T.A. Genel Müd. ve TMMOB Jeo. Müh. Oda. Alsancak, İzmir.
• Erinç, S., 1955. Orta Ege Bölgesinin Jeomorfolojisi, M.T.A. Enst, Derleme Rapor, No. 2217, Ankara.
• Günal, N., 1986. Gediz-Büyükmenderes Arasındaki Sahanın Bitki Coğrafyası, Doktora Tezi, İst. Ünv. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü, 357 sayfa, İstanbul.
• İzdar, E., 1971. Introduction to geology and metamorphism of Menderes Massif of Western Turkey. In Geology and History of Turkey. Ed. By. A.S. Campbell. S.495-500, Tripoli. Libya.
• İzmir İli Arazi Varlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 2001. Ankara.
• Kayan, İ., 2002. Yeni Bir Yaklaşım: Jeoarkeoloji, Toplumsal Tarih, Cilt 18, s.101, 64-66.
• Koçman, A., 1989. Uygulamalı Fiziki Coğrafya Çalışmaları ve İzmir-Bozdağlar Yöresi Üzerine Araştırmalar, Ege Ünv. Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 49, İzmir.
• Küçük Menderes Havzası Toprakları, 1974.Topraksu Genel Müdürlüğü Yayınları No. 303, Raporlar Serisi, 88, Ankara.
• Meriç, R., 1988. Antik dönemde Küçük Menderes havzasının tarihsel coğrafyasına genel bir bakış. Ege Coğrafya Dergisi, 4, s.202-213, İzmir.
• Meriç, R., 2009. Das Hinterland Von Ephesos. Archäologisch-Topographische Forschungen im Kaystros-Tal, Ergänzungshefte Zu Den Jahresheften Des Österreichhischen Archäologischen Institutes, Heft 12, Wien.
• Öner, E., Uncu, L., Vardar, S., Hocaoğlu, B., 2000. Troia’dan Didi-Gora’ya, Ege Coğrafya Dergisi, 11, 147-160, İzmir. Rojay, B., Toprak, V., Demirci, C., Süzen, L., 2005. Plio-Kuvaterner evolution of the Küçük Menderes Graben Southwestern Anatolia, Turkey, Geodinamica Acta 18/3-4, 317–331.
• Sevin, V., Sevin N. A., Çetin S., 2013. Neikaia, unutulmuş bir antik kent. Ödemiş Müzesi Yayın No:1, Ödemiş.
• Vardar, S., 2013a. Bozdağlar üzerinde karstik oluşumlar Subatan ve Ayvacık düdenleri. Prof. Dr. İlhan Kayan’a armağan kitap, Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir.
• Vardar, S., 2013b. Küçük Menderes Havzası Doğu Bölümünün Fiziki Coğrafyası, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, 889 sayfa, İzmir.
• Vardar, S., 2015. Küçük Menderes Havzası Doğu Bölümünde Paleocoğrafya Araştırmaları, Ödemiş Ovasında Jeoarkeolojik Değerlendirmeler, İzmir Kent Kitaplığı 107, ISBN: 978-975-18-0186-9, İzmir.
• Yavuz, B.G., 2007. Ödemiş’in Tarihi, Efe Ofset Matbaacılık, Ödemiş.