The Morphology Of A Historical City Urban Organization of Bergama

Yıl 2012, Cilt: 21 Sayı: 1, 23 - 37, 01.06.2012

Serhat Baç

Öz

One having organic patterns and the other having been designed to have an even geometry, these two types of cities which emanate from the cluster of naturally occurring sites create a contrast. The complexity of Anatolian cities is in opposition to the general urban planning concepts (gabarites, story height, precedents, etc.). Bergama, ranking among such cities, is the model city for this study. Bergama is one of the exceptional cities where the ancient periods can be traced back to the start of first urban organization that is 2^nd century BC. The purpose of the study is to analyze the spatial structuring of the city within the historical process and to fictionalize the cultural and historical geography of the city. In this context, analyses have been performed focusing on the street patterns which are the anatomy of the main structure of the city. Understanding the morphology of the city in the light of space syntax method is the first step of the method. Accordingly, the periodical maps in literature are investigated, and the development of the city in different periods is defined. The settlement dating back to 6^th century BC is examined in terms of urban growth for the pre-Hellenistic Period, Hellenistic Period, Roman and Byzantine Empire Periods, the period continuing with the pre-Ottoman states upon the settlement of Turks in the city, Seljuk and Ottoman Empires and the Republic Period. Finally, the results in the pattern are discussed upon studying a single important intervention changing the pattern of the city in 1990. In conclusion, it is pointed out that the spatial changes occur in parallel with changes in social structure and the interventions to the pattern without performing an analysis on the formation of the city modifies the social structure. From the point of view that cities forming organically are directly endowed with the sustainability character, the relation between spatial sustainability and social sustainability is discussed.

Keywords: Bergama, Historical Geography, Urban, Morphology, Spatial Sustainability

Anahtar Kelimeler

-

TARİHSEL BİR KENTİN MORFOLOJİSİ: BERGAMA KENT ÖRGÜTLENMESİ

Öz

Doğal yolla oluşan mekânların bir araya gelmesi ile ortaya çıkan organik dokulu kentlerle, düzgün geometrili düzenlenerek tasarlanan kentler birbirleriyle zıtlık oluşturur. Anadolu kentlerinin karmaşıklığı, genel kentsel planlama kavramlarına (gabari, kat yüksekliği, emsal, vb.) karşı durmaktadır. Bu kentlerden biri olan Bergama çalışmanın örnek kentidir. Bergama, tarihi M.Ö 2. yy.'a kadar uzanan ilk kent kurulumundan bu yana geçmiş dönemlerin izlerinin takip edilebildiği ender kentlerden biridir. Çalışmada, kentin mekânsal yapılanmasının tarihsel süreç içindeki analizi yapılarak, kültürel ve tarihsel coğrafyasını kurgulayabilmek amaçlanmıştır. Bu amaçla kullanılan mekân-dizim yönteminin ilk adımı,  kentin ana yapısının anatomisi olan sokak dokusu üzerine odaklanan analizler ile kent morfolojisini anlayabilmektir. Bu noktadan hareketle literatürdeki dönem haritaları araştırılmış, kentin farklı dönemlerdeki gelişimi saptanmıştır. M.Ö.6.yy.’a kadar inen yerleşim Helenistik öncesi, Helenistik dönem, Roma ve Bizans İmparatorluğu Dönemleri, kente Türklerin yerleşmesiyle devam eden Osmanlı öncesi eyaletler dönemi, Selçuk, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde kentin büyümesi irdelenmiştir. Son dönem olarak 1990 yılında kent organizasyonunu etkileyen değişimler etüt edilerek, dokudaki sonuçları tartışılmıştır. Sonuç bölümünde mekânsal farklılaşmanın sosyal yapıyla beraber değiştiği, kentin oluşumuna ait bir analiz yapılmadan dokuya yapılan müdahalelerin sosyal yapıyı etkilediği belirtilmiştir. Organik gelişen kentlerin sürdürülebilirlik etkisine doğrudan sahip olduğundan hareketle mekânsal sürdürülebilirliğin sosyal sürdürülebilirlikle ilişkisi tartışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler: Bergama, Tarihi Coğrafya, Kent, Morfoloji, Mekânsal Süreklilik.

 

Anahtar Kelimeler

Bergama, Tarihi Coğrafya, Kent, Morfoloji, Mekânsal Süreklilik

Kaynakça

• Akyüz Levi, E. , Baç, S. 2011. “An Analysis of a Historical City Street Fabric as the Structural Element of Urban Organization in Bergama”, IAPS International Network Symposium. http://www.iaps2011symposium.kr/
• Baç, S., 2012. Tarihi Kentlerde Koruma Kavramının Mekân Dizim Yöntemi Üzerinden Araştırılması- Bergama Örneği, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 31-49.
• Bayatlı, O., 1956. Bergama Tarihinde Türk-İslam Eserleri, Anıl Matbaası, İstanbul.
• Bayatlı, O., 1997. Bergama’da Yakın Tarih Olayları: 18. ve 19.Yüzyıl, Bergama Belediyesi Kültür Yayınları 53, Bergama Belediyesi, İzmir.
• Ergenç, Ö., 1984. “Osmanlı Şehirlerindeki Mahallenin İşlevi ve Nitelikleri Üzerine” Osmanlı Araştırmaları Dergisi IV, 69-78.
• Günay, V., 1999. XV-XVI. Yüzyıllarda Bergama, DEÜ. Sosyal Bil. Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi İzmir
• Hillier, B., 2009. “Spatial Sustainability in Cities: Organic Patterns and Sustainable Forms”, General Practise brochure(long) 98-page summary of Space Syntax’s general consulting, 13.08.2010, www.spacesyntax.com/en/ 72-93.
• Hillier, B, Penn A., Hanson, J., Grajewski, T., Xu, J., 1993. “Natural Movement: or, Configuration and Attraction in Urban Pedestrian Movement”. Environment and Planning B: Planning and Design, 20 29–66.
• Kuban, D., 1968. “Anadolu-Türk Şehri Tarihi Gelişmesi, Sosyal ve Fiziki Özellikleri Üzerinde Bazı Gelişmeler” İstanbul, Vakıflar Dergisi, 7, 53-74.
• Kubat, A.S., 1999. “The Morphological History of İstanbul” Urban Morphology 3(1), 28-41.
• Radt, W., 2002. Pergamon: Antik Bir Kentin Tarihi ve Yapıtları, Levha: 1 Yapı Kredi Yayınları,İstanbul.
• Ratti, C., 2004. “Urban Texture and Space Syntax: Some Inconsistencies” Environment and Planning B: Planning and Design 31, 1- 7.
• Rheidt, K., 2002. “The Urban Economy of Pergamon”, In, A.E.Laikou (Editor), The Economic History of Byzantium from the Seventh through the Fifteenth Century, pp. 623-629 Dumbarton Oaks Research Library and Collection. Washington D.C. http://www.doaks.org/resources/publications/doaks-online- publications/byzantine-studies/the-economic-history-of-byzantium/ehb27-pergamon adresinden tam metne erişilebilir (Son erişim: 08.07.2013)
• Sönmez, N., 1998. Bergama Evlerinin Geleneksel ve Batı Etkili Özellikleri, Bergama Belleten, Bergama Evleri Özel Sayısı 8 İzmir
• Ulusoy Binan, D., Kaptı M., Kıraç, B., Töre, T., 2005. “Bergama (İzmir) Kentsel Kültür Varlıkları Envanteri 2004” TÜBA Kültür Envanteri Dergisi 4, 79-110
• Wulf, U., 1994. “Der Stadtplan von Pergamon” Istanbuler Mitteilungen, Band 44, 135-175.