Glaciation and Glacial Landforms on Sandıras Mountain (Muğla, Turkey)

Yıl 2011, Cilt: 20 Sayı: 1, 29 - 52, 01.06.2011

Mehmet Doğan

Öz

Sandıras Mountain (2295 m above mean sea level) is located in the southwestern part of the Gölgeli Mountains, in southwestern Anatolia and it was affected from the Pleistocene glaciations. Today, especially the northern and northeastern slopes of this mountain have typical erosional and depositional landforms created by glaciations.These are the glacial landforms observed at the lowest altitude in Turkey (1900 m). Additionally, Sandıras Mountain is the area where the Last Glacial Maximum snow line (similar to the equilibrium line altitude; ELA) was the lowest in Anatolian Peninsula. In this study, glacial landforms on Sandıras Mountain were examined and mapped in detail. In addition, the geographical factors (climate mainly) that facilitated the glaciations on Sandıras Mountain were examined and the reasons why the ELAs in the Last Ice Age was at its lowest level were focused on. Glacial landforms are located especially on the northern slopes of Sandıras Mountain and extend down, from the plateau at an altitude of 2240 m to about 1900 m (Fig. 3). Three valleys in this area (the Kartal Lake Valley, the Northwest Valley and the Middle Valley) contain the most important glacial features on the Sandıras Mountain. In these valleys, there are many typical erosional and depositional landforms generated by glaciers, such as cirques, terminal and lateral moraines. Formation and development of the glaciers on Sandıras Mountain, occurred as a result of local climatic conditions. The frontal systems over the Mediterranean brought precipitation to the region. They could have touched to Sandıras Mountain, fuelling snow, and facilitating the glaciations during the Last Ice Age (Würm).

 

Keywords: Glaciation, glacial landforms, Last Glacial Maximum (LGM), Sandıras Mountain, Mugla, Turkey

Anahtar Kelimeler

-

SANDIRAS DAĞI'NDA (MUĞLA) BUZULLAŞMA VE BUZUL ŞEKİLLERİ

Öz

Sandıras Dağı (2295 m), Güneybatı Anadolu'da, Ege Bölgesi ile Akdeniz Bölgesi sınırlarına paralel uzanan Gölgeli Dağları'nın güneybatısında yer almaktadır. Bu dağlık alan, Pleistosen buzullaşmasından etkilenmiştir. Özellikle dağın kuzey ve kuzeydoğu yamaçlarında buzulların aşındırma ve biriktirme faaliyetleri sonucu oluşmuş birçok buzul şekli bulunmaktadır. Bu şekiller, Türkiye'de yükselti bakımından en düşük seviyede (1900 m) yer alan buzul şekilleridir. Sandıras Dağı, aynı zamanda, Türkiye’de Son Glasyal Maksimum kalıcı kar sınırının en düşük yükseltide olduğu alandır. Bu çalışmada, Sandıras Dağı'ndaki buzul şekilleri ayrıntılı bir şekilde incelenmiş ve haritalanmıştır. Ayrıca, Sandıras Dağı'nda buzullaşmayı kolaylaştıran coğrafi faktörler (iklim başta olmak üzere) irdelenmiş, Son Buzul Çağı'ndaki kalıcı kar sınırının çok düşük olmasının nedenleri üzerinde durulmuştur. Buzul şekilleri özellikle Sandıras Dağı'nın kuzey yamaçlarında yer almakta ve zirveden 1900 m'ye kadar inmektedir (Şekil 3). Bu alanda bulunan üç vadi (Kartal Gölü Vadisi, Kuzeybatı Vadi ve Orta Vadi), Sandıras Dağı'ndaki en önemli buzul şekillerini içermektedir. Bu vadiler içinde, buzul aşındırma ve biriktirme şekilleri olan sirk, yan ve cephe moren setleri gibi birçok buzul şekli bulunmaktadır. Son Buzul Çağı'nda Sandıras Dağı'nda buzulların oluşumu ve gelişimi yerel iklim özelliklerinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Dağın Akdeniz üzerinden gelen cephe sistemlerine açık olmasının, bu alandaki kar yağışının fazla olmasına neden olduğu ve Son Buzul Çağı'nda (Würm) buzul oluşumunu kolaylaştırdığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Buzullaşma, buzul şekilleri, Son Glasyal Maksimum (LGM), Sandıras Dağı, Muğla.

 

Anahtar Kelimeler

Buzullaşma, buzul şekilleri, Son Glasyal Maksimum (LGM), Sandıras Dağı, Muğla

Kaynakça

• Akçar, N., Schlüchter, C., 2003. 'Paleoiklimsel modellemeler için bir jeo-arşiv: Anadolu'nun buzul çökelleri'. Sırrı Erinç Sempozyumu 11-13 Eylül 2003, Genişletilmiş Bildiri Özetleri, s. 194-199.
• Akçar, N., Schlüchter, C., 2005. 'Paleoglaciations in Anatolia: -A Schematic Review and Firs Results-'. Eiszeitalter und Gegenwart 55: 102-121, Hannover.
• Çiner, A., 2003. 'Türkiye'nin Güncel Buzulları ve Geç Kuvaterner Buzul Çökelleri (Recent Glaciers and Late Quaternary Glacial Deposits of Turkey)'. TMMOB Joloji Mühendisleri Odası, Türkiye Jeoloji Bülteni, Cilt 46 ( sayı: 1), s. 55-78.
• Çiner, A., 2004. 'Turkish glaciers and glacial deposits'. In Ehlers, J. & Gibbard, P.L. (eds.) Quaternary Glaciations: Extent and Chronology, Part. I: Europe, Elsevier Publishers, Amsterdam, 419-429.
• Çiner, A., Zreda M., Sarıkaya M. A., Bayarı, S., 2011. Türkiye'nin Geç Kuvaterner Buzul Evrimi. Çağrılı Konuşma, http://www.jmo.org.tr/resimler/ekler/af787945872196b_ek.pdf Son erişim tarihi: 17 Kasım 2011.
• Çiner, A., Zreda, M., Sarıkaya, M. A., Bayarı, S., Özverim, T., 2003. 'Kozmojenik (36Cl) yaş tayini yönteminin Türkiye kuvaterner buzul çökellerine uygulanması ve ön veriler'. İTÜ Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü, Kuvaterner Çalıştayı IV, Bildiriler Kitabı, s. 48-54.
• Doğu, A. F., 1986. 'Köyceğiz-Dalaman Ovaları ve Çevresinin Jeomorfolojisi'. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Doğu, A. F., 1993. 'Sandıras Dağındaki Buzul Şekilleri'. Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 2: 263-274, Ankara.
• Doğu, A. F., 1994. 'Akköprü Sekilerinin (Dalaman Çayı) Güneybatı Anadolu Jeomorfolojisindeki Önemi'. Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 3:161-177, Ankara.
• Engin, T., 1972. 'Andızlık-Zırnparalık sahası (Fethiye, Güneybatı Anadolu) ultramafik kayaçlarının petrolojisi ve bölgenin genel jeolojik konumu'. M.T.A. Dergisi 78: 1-20, Ankara.
• Erinç, S., 1952a. 'Glacial evidences of the climatic variations in Turkey'. Geografiska Annaler 34 (1-2): 89-98.
• Erinç, S., 1952b. 'The present glaciation in Turkey'. General assembly and 17th International Congress of the Int. Geographical Union, 8th proceedings, Washington D.C., 326-330.
• Erinç, S., 1955. 'Glasiyal ve periglasiyal morfoloji bakımından Honaz ve Bozdağ'. Türk Coğrafya Dergisi 13-14: 25- 43.
• Erinç, S., 1971. Jeomorfoloji II (Genişletilmiş 2. Baskı). İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları, No: 23, İstanbul.
• Erinç, S., 1996. Klimatoloji ve Metodları (Genişletilmiş 4. Baskı). Alfa Yayınları, İstanbul.
• Erlat, E., 2010. İklim Sistemi ve İklim Değişmeleri (Genişletilmiş İkinci Baskı). Ege Üniversitesi Yayınları, Edebiyat Fakültesi Yayın No: 155, İzmir.
• Ersoy, Ş., 1990. 'Batı Toros (Likya) naplarının yapısal öğelerinin ve evriminin analizi'. TMMOB, Jeoloji Mühendisleri Dergisi 37: 5-16.
• Garcies, L., Homar, V., 2010. 'An optimized ensemble sensitivity climatology of Mediterranean intense cyclones'. Nat. Hazards Earth Syst. Sci., 10: 2441–2450.
• Hughes, P. D., Woodward, J. C., Gıbbard, P. L., 2006. 'Quaternary glacial history of the Mediterranean mountains'. Progress in Physical Geography 30(3): 334–364.
• Kartum, Ş., 2011. 'Türkiye İkliminin Bir Bileşeni Olarak Kar Yağışı Özellikleri ve Kar Yağışlarının Alansal ve Zamansal Değişimlerinin Belirlenmesi'. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Kurter, A., 1991. 'Glaciers of Middle East and Africa-Glaciers of Turkey'. Satellite Image Atlas of the World, (Ed. R. S. Williams ve J. G. Ferrigno) USGS Professional Paper, 1386-G-1, 1-30.
• Kurter, A., Sungur, K., 1980. 'Present Glaciation in Turkey'. In: World Glacier Inventory, Proceedings of the workshop at Riederalp, Switzerland, 17-22 September 1978. International Association of Hydrologial Sciences 126: 155-160.
• Onur, A., 1962. 'Türkiye'de Daimi Kar Sınırı Hakkında'. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 20(1.2): 119-157. Ankara.
• Özhatay, E., 1981. 'Sandras Dağı'nın (Muğla) Florası ve Bazı Endemik Türleri Üzerinde Palinolojik, Sitolojik Araştırmalar'. Doçentlik Tezi, İ.İ.T.İ.A. Dişhekimliği Fakültesi Biyoloji Kürsüsü, İstanbul.
• Sarıkaya, M. A., 2012. 'Kuvaterner Buzullaşması; Yayılımı ve Zamanlaması'. İç: Kazancı, N. ve Gürbüz, A. (eds) Kuvaterner Bilimi, , Ankara Üniversitesi Yayınları No: 350, s.41-58.
• Sarıkaya, M. A., Çiner, A., Zreda, M., 2011. 'Quaternary Glaciations of Turkey'. In J. Ehlers, P.L. Gibbard and P.D. Hughes (eds), Quaternary Glaciations - Extent and Chronology, Developments in Quaternary Science, Vol. 15, pp. 393-403, Amsterdam, The Netherlands.
• Sarıkaya, M. A., Zreda, M., Çiner, A., Zweck, C., 2008. 'Cold and wet Last Glacial Maximum on Mount Sandıras, SW Turkey, inferred from cosmogenic dating and glacier modeling'. Quaternary Science Reviews 27, 769– 780.
• Sür, A., Sür, Ö., 1987. 'Buzulların Jeomorfolojik Yönden Klasifikasyonu'. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 31(1.2): 413-458, Ankara.
• Şaşmaz, A., 2005. 'Dalyan ve Çevresinin Fiziki Coğrafyası'. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fiziki Coğrafya A.B.D., Van.
• Turoğlu, H., 2011. Buzullar ve Buzul Jeomorfolojisi, Çantay Kitabevi, İstanbul.