Alluvial Geomorphology and Paleogeographical Studieson the Asi (Orontes) Delta Plain (Antakya/HATAY)

Yıl 2008, Cilt: 17 Sayı: 1-2, 1 - 25, 01.06.2008

Ertuğ Öner

Öz

The delta plain of the Asi river (Orontes) is located to the southwest of Antakya (ancient Antioch) city center. It is surrounded by Amanos mountain from the north, Semen and Ziyaret mountains from the east and Keldağ (Kılıç Dağı) (mountain) from the south. The plain opens to the Mediterranean Sea in the west. The delta plain is mainly formed by alluvial deposition of the Asi river which rises in Lebanon to the south and flows northward in the Amik plain, then runs to the west abrubtly, finally to the southwest to reach Mediterranean Sea. The largest settlement of the plain, Samandağ, is situated on alluvial fans along the foots of northern slopes. Asi delta plain is mainly uses for agriculture. Coastline of the delta is about 14 km and consists of a sandy beach 100-150 m width. Sabuniye, Al Mina and Seleucia Pieria are important ancient settlements of the plain. Geomorphological evolution of the Asi delta plain has affected and formed human activity in the plain, through the historical ages. 

Twelve core drillings have performed on the plain to determine alluvial progress and geomorphological development. Based on sedimentological interpretations of the core profiles of the drillings, three cross-sections and paleogeographical maps have been drawn.

Keywords: Alluvial geomorphology, Paleogeography, The Asi (Orontes) delta-flood plain, Antakya (Ancient Antioch), Hatay.

Anahtar Kelimeler

-

ASİ DELTA OVASINDA ALÜVYAL JEOMORFOLOJİ ve PALEOCOĞRAFYA ARAŞTIRMALARI (ANTAKYA/HATAY)

Öz

Asi deltası, Antakya (eski Antioch) kent merkezinin güneybatısında yer alır. Asi delta ovasını kuzeyden Amanos (Nur) dağları, doğudan Semen ve Ziyaret dağları, güneyden ise Keldağ (Kılıç dağı) kütleleri çevreler. Delta ovası batıda ise Akdeniz’e açılır. Delta oluşumunda Asi ırmağının taşıdığı sedimanların etkisi önemlidir. Asi, ülkemiz sınırları dışında Lübnan’da doğar, güney-kuzey yönlü akışını Amik ovasında ani bir dönüşle önce batıya sonra güneybatıya çevirir ve Antakya’dan itibaren geçtiği dar vadisinden sonra oluşturduğu deltasında Akdeniz’e dökülür. Ovanın en büyük yerleşmesi olan Samandağ, kuzeydeki yamaçların önünde uzanan birikinti konileri üzerinde yer alır. Delta ovası büyük ölçüde tarım alanları halinde kullanılmaktadır. Delta kıyısı yaklaşık 14,2 km uzunluğunda olup genişliği yer yer 100-150 m’yi bulan kumsal şeridiyle kaplıdır. Asi delta ovasında yer alan Sabuniye, Al Mina ve Seleucia Pieria bu yörenin önemli antik yerleşmeleridir. Asi deltasının jeomorfolojik gelişimi yöredeki insan etkinliklerini etkilemiş ve şekillendirmiştir.

Delta ovasının jeomorfolojik gelişiminin belirlenmesi için 12 adet alüvyon delgi sondajı gerçekleştirilmiştir. Bu sondajlar değerlendirilerek 3 profil doğrultusunda kesitler hazırlanmıştır. Kesitler boyunca elde edilen bilgiler ışığında şematik paleocoğrafya haritaları hazırlanarak yatay doğrultuda değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Sözcükler: Alüvyal jeomorfoloji, Paleocoğrafya, Asi delta-taşkın ovası, Antakya, Hatay.

 

Anahtar Kelimeler

Alüvyal jeomorfoloji, Paleocoğrafya, Asi delta-taşkın ovası, Antakya, Hatay

Kaynakça

• Aslaner, M., 1973. İskenderun – Kırıkhan Bölgesindeki Ofiyolitlerin Jeoloji ve Petrografisi. MTA Enst. Yay., 150, Ankara.
• DSİ, 1975. Asi Havzası Hidrojeolojik Etüt Raporu, DSİ Gn. Md. DSİ Matbaası, Ankara.
• Dalongevılle, R., Sanlavılle, P. 1979a. “Les rivages holocènes de Turquie méridionale”. Bull. Lab. Rhadon. Geomorphol. 4-5, 5-15.
• Dalongevılle, R., Sanlavılle, P. 1979b. “Les changements de la ligne de rivage en Méditerranée orientale, à l’époque historique. Exemple de la côte levantine”. In: Salamine de Chyre, Historie et Archéologie. Colloq. Int. CNRS. 578, 19–32.
• Erol, O., 1963. Asi Nehri Deltasının Jeomorfolojisi ve Dördüncü Zaman Deniz-Akarsu Sekileri. Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları 148, Ankara.
• Erol, O., 1969. “Observations on Anatolian coastline changes during the Holocene”. Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Coğrafya Araştırmaları Dergisi 2, 89–102, Ankara.
• Erol, O., Pırazzolı, P.A., 1992. “Seleucia Pieria : An ancient harbour submitted to two successive uplifts”. The International Journal of Nautical Archaeology, 21 (4): 317-327.
• Flemming, N.C., 1978. “Holocene eustatic changes and coastal tectonies in the northeast Mediterranean: implications for models of crustal consumption”. Philos.Trans. R.Soc. London 289 (1362), 405-458.
• Kayan, İ., Kelletat, D., Venzke, J-F., 1985. “Küstenmorphologie der Region zwischen Karaburun und Fığlaburun, westlich Alanya, Türkei”. Beitrage zur Geomorphologie Des Vorderen - Orients . Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients. Reihe A (Naturwissenschaften) 9, 17-70. Dr. Ludwig Reichert Verlag .Wiesbaden.
• Kayan İ., 1997. “Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında deniz seviyesi ve kıyı çizgisi değişmeleri”. Türkiye'nin Kıyı ve Deniz Alanları 1. Ulusal Konferansı. Türkiye Kıyıları 97 Konferansı Bildiriler Kitabı. — KAY Türk Milli Komitesi ODTÜ, 24–27 Ankara.
• Kayan, İ., 1999. “Holocene stratigraphy and geomorphological evolution of the Aegean coastal plains of Anatolia”. 1–4 April 1997 Ankara. Proceedings. The Late Quaternary in the Eastern Mediterranean Region. Quaternary Science Reviews. 18, 4-5, 541-548. Elsevier Science Ltd. Pergamon. England.
• Kelletat, D., Kayan, İ., 1983. “Alanya batısındaki kıyılarda ilk C14 tarihlendirmelerinin ışığında Geç Holosen tektonik hareketleri (First C14 datings and Late Holocene tectonic events on the Mediterranean coastline, West of Alanya, Southern Turkey)”. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni 26, 1, 83–87. Ankara
• Öner, E., Uncu, L., Hocaoğlu, B., 2002. “Türkiye’nin Doğu Akdeniz Kıyılarında Deniz Seviyesi ve Kıyı Çizgisi Değişmeleri. Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları IV. Ulasal Konferansı, Türkiye Kıyıları 02 Konferansı Bildiriler Kitabı, KAY Milli Komitesi, ODTÜ, 1237–1247, Ankara.
• Pirazzoli, P.A., Laborel, J., Saliege, J.F., Erol, O., Kayan, İ., Person, A., 1991. “Holocene raised shorelines on the Hatay coasts (Turkey): Palaeoecological and tectonic implications”, Marine Geology, 96: 295-311. (Çev.: İ. Kayan, 1993, Hatay‘da yükselmiş Holosen kıyı çizgileri: paleoekolojik ve tektonik değerlendirmeler, Ege Coğrafya Dergisi 7, 43-76, İzmir)
• Yener, K.A., 1998. “A View From The Amuq In South-Central Turkey: Societies In Transformation In The Second Millennium BC”. The Aegean And The Orıent In The Second Millennium, Proceedings of the 50 th Anniversary Symposium Cincinnati, 18–20 April 1997, 273–280.
• Yener, K.A.-Edens, C.-Harrison, T., 2000. “The Amuq Valley Regional Project, 1995-1998”. American Journal of Archaeology, 104,1–58.
• Yener, A.-Harrison, T.-Pamir,H., 2002. “The Chicago Oriental Institute 2000 Yılı Hatay Açana, Tayinat Höyükleri ve Samandağ Yüzey Araştırmaları. 19. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2, 289–302, Ankara.