COĞRAFİ İŞARETLİ ÜRÜNLERİN İHRACATA DAYALI KALKINMA POTANSİYELİ: DENİZLİ ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 29 Sayı: 1, 107 - 123, 25.06.2020

Hasibe Servet Nihal Yayla İsmail Çeviş

Öz

Küreselleşme gelişmekte olan ülkeleri hızla rekabet yarışının gerisinde bırakırken diğer taraftan da bu ülkelere yeni çıkış noktaları üretmektedir. Gelişmiş ülkelerde artan gelir düzeyi talebin giderek özellikli veya orijinal ürünlere doğru kaymasına neden olmaktadır. Özellikli ürünler, bulunduğu coğrafyaya, iklime, kültüre veya üretim tarzına ilişkin farklı özellikler taşıyan ürünlerdir. Talebi giderek artan bu ürünlerin çoğunlukla gelişmekte olan ülkelerde üretiliyor olması ise küreselleşen dünyada bu ülkelere dış ticaret yoluyla yeni fırsat pencereleri açma eğilimindedir. Coğrafi işaretleme (CI) sistemi bu ürünleri koruma altına alarak uluslararası arenada bu ürünlerin üreticilerine yeni bir rekabet şansı tanımaktadır. AB’de yaygın olarak kullanılan CI sistemi sayesinde bu işarete sahip ürünleri üreten ülkelerin yüksek kazançlar sağladığını gösteren çalışmalar bulunmaktadır. Türkiye özellikli ürün açısından zengin bir potansiyele sahip olmakla birlikte AB’nin CI sisteminde kayıtlı sadece üç ürünü vardır. Ulusal CI sisteminde ise 2019 yılı itibariyle kayıtlı 467 ürün bulunmaktadır. Bu ürünlerden 7 tanesi ise Denizli’ye aittir. Bu çalışmada, tekstil ihracatı açısından Türkiye’nin önde gelen illerinden biri olan Denizli’nin CI’li ürünlerinin dış ticaret açısından potansiyeli değerlendirilmektedir. Bu ürünlerin uluslararası CI sisteminde kayıtlı olması durumunda Denizli ve Türkiye açısından önemli bir dış ticaret potansiyeli oluşturacağı ve bölgede gelir artışlarına neden olarak kalkınmayı destekleyeceği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Coğrafi işaret, Dış ticaret, Denizli, Kalkınma

Export based development potential of geographically indicated products: The Case of Denizli

Öz

Kaynakça

• Akay,T., 2016. Osmanlı Devleti’nde Marka Hukukunun Gelişimi, TBB Dergisi , (126), S.363-392.
• Alavoine-Mornas, F., 1997. Fruits and Vegetables of Typical Local Areas: Consumers’ Perceptions and Valorization Strategies through Distributors and Producers, in Typical and Traditional Products: Rural Effect and Agroindustrial Problems, F. Arfini and C. Mora (eds.), 1998, 52nd EAAE Seminar Proceedings, Parma, June19-21.
• Anselmsson, J., Bondesson, N.V. ve Johansson, U., 2014. Brand image and customers’ willingness to pay a price premium for food brands, Journal of Product & Brand Management, 23 (2), s.90-102.
• Avrupa Komisyonu, 2011. https://ec.europa.eu/agriculture/sites/agriculture/files/events/2011/ gi-africa-2011/q-a-manual_en.pdf (30.09.2018).
• Brookes, G., 1993. Hungarian and Bulgarian wine prospects in UK market, British Food Journal, 95 (7), s.33-36.
• Cacic, J., Tratnik, M., Gajdoš Kljusuric, J., Cacic, D. & Kovacevic, D., 2011. Wine with geographical indication-awareness of Croatian consumers, British Food Journal, 113 (1), s.66-77.
• Çevik, S., 2018. Coğrafi İşaretli Ürünlerin Turizmdeki Rolü: Eskişehir Turlarına İlişkin Bir İçerik Analizi, Journal of Recreation and Tourism Research, 5 (4), s.21-44.
• Darby, K., Batte, M., Ernst, S. & Roe, B., 2008. Decomposing Local: A conjoint analysis of locally produced foods, American Journal of Agricultural Economics, 90 (2), s.476-486.
• Denizli İl Tarım ve Orman Müdürlüğü,2018. https://denizli.tarimorman.gov.tr/Menu/14/ Istatistikler
• Dimara, E., & Skuras, D., 2003. Consumer evaluations of product certification, geographic association and traceability in Greece, European Journal of Marketing, 37 (5/6), s.690-705.
• Doğan, B. (2015). Coğrafi İşaret Korunmasının Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Önemi, NWSA-Social Science,10 (2), s.58-75.
• Ekonomi Bakanlığı, 2017. https://ticaret.gov.tr/data/5b8700a513b87614 50e18d81/ Kuru_Uzum.pdf (17.06.2018)
• Ekonomi Bakanlığı, 2017. Doğal Taş Sektörü https://docplayer.biz.tr /21775168-Dogal-taslar-turkiye-uretimi.html (06.04.2018)
• Ertan, A. (2010). Prestijli Tarım Ürünlerinin Pazarlanmasında Kalite ve Coğrafi İşaret Kavramlarının Tutundurulması ve Bu Bağlamda Tarım Satış Kooperatiflerinin Önemi, SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (2),s.157-170.
• Fashion & Travel, 2019. http://fashiontravelmagazine.com/buldanin-buyusu/
• Felzensztein, C. ve Dinnie, K., 2006. The effects of country of origin on UK consumers perception of imported wines. Journal of Food Products Marketing, 11 (4), s.109-117.
• GEKA,2016. Denizli Leblebisinin Pazarlanma Potansiyeli ve Gelişme Alanları Raporu, http://geka.gov.tr/Dosyalar/o_1beilmfn9fus10cevsju861r5oe.PDF, (03.10.2020) .
• Gökovalı, U. (2007). Coğrafi İşaretler ve Ekonomik Etkileri: Türkiye Örneği, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21 (2), s.142-159.
• Hazarhun ve Tepeci (2018), Coğrafi İşarete Sahip Olan Yöresel Ürün Ve Yemeklerin Manisa’nın Gastronomi Turizminin Gelişimine Katkısı, Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi Cilt: 2, Sayı: Ek.1,s.371-389.
• Kale İlçe Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü,2018. http://www.kale-denizli.gov.tr/gida-tarim-ve-hayvancilik-mudurlugu, (20.12.2018)
• Kırmızı Patent. (2018). Türkiye’de Coğrafi İşaret Tescilli Ürünler, http://www. kirmizipatent.com/tr/blog/turkiyede-cografi-isaret-tescilli-urunler. (04.03.2018).
• Krystallis, A., ve Ness, M., 2005. ‘Consumer preferences for quality foods from a South European perspective: A conjoint analysis implementation on Greek olive oil’, International Food and Agribusiness Management Review, 8 (2),s. 62-91.
• Likudis, Z., Costarelli, V., Vitoratos, A. ve Apostolopoulos, C., 2014. Determination of pesticide residues in olive oils with protected geographical indication or designation of origin, International Journal of Food Science and Technology, 49 (2), s.484-492.
• Marcolini, C.M, Parras-Rosa, M. ve Lopez-Zafra, E., 2015. Designations and consumer perceptions: An experimental study and implications for agricultural policy, British Food Journal, 117 (3), s.1188-1204
• Mercan, Ş. O. ve Üzülmez, M. (2014). Coğrafi İşaretlerin Bölgesel Turizm Gelişimindeki Önemi: Çanakkale İli Örneği, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakülte Dergisi, 29 (2), s.67-94.
• Nizam, D. (2011). Coğrafi İşaretler ve Küresel Piyasalarda Yerelleşen Tarım Ürünleri: Ege Pamuğu Logosu Üzerine Bir Saha Çalışması, Ekolojik Krize Yanıtlar Dergisi, 25, s.87-117.
• Orhan, A. (2010). Yerel Değerlerin Turizm Ürününe Dönüştürülmesinde Coğrafi İşaretlerin Kullanımı: İzmit Pişmaniyesi Örneği, Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(2), s.243-254.
• Profeta, A., Balling, R. ve Roosen, J., 2012. The relevance of origin information at the point of scale, Food Quality and Preference, 26, 1-11.
• Polat, E. (2017). Turizm ve Coğrafi İşaretleme: Balıkesir Örneği, Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 1 (1),s.17-31.
• Qualivita.(2019). Food and Wine Products With Geographical Indication,The European GI System, https://www.qualivita.it/statistiche-eu-dop-igp-stg/).
• Servet, H. 2019. Coğrafi İşaretlerin Dış Ticaret Kanalıyla Bölgesel Kalkınmaya Etkisi: Denizli Ölçeği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, PAU-SBE, Denizli.
• Schneider, G. K. ve Ceritoğlu, A. B., 2010. Yöresel ürün imajının tüketici satın alma davranışı ve yüksek fiyat ödeme eğilimi üzerindeki etkisi: İstanbul ilinde bir uygulama, Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 6, s.29-52.
• Şahin, G. (2013). Coğrafi İşaretlerin Önemi ve Vize (Kırıkkale)’nin Coğrafi İşaretleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 23-37.
• Tanrıkulu, M.(2012). Türkiye’de Coğrafi İşaretlerin Tespiti ve Tescil Edilmesinin Önemi, Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Volume:1,176-178.
• Tariş Üzüm Birliği, 2016, http://www.tarisuzum.com.tr, (21.12.2019)
• Tepe, S. (2008). Coğrafi işaretlerin Ekonomik Etkileri. Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, Türk Patent Enstitütüsü. Markalar Dairesi Başkanlığı, Ankara, https://www.teknolojitransferi .gov.tr/ TeknolojiTransferPlatformu/resources/temp/ D97636DF-6971-4068-B85C-E41990C5FF90.pdf;jsessionid=3212BB880A7CCD0EC 23FD8CEBBC8F106
• Teuber, R., 2011. Consumers’ and Producers’Expectations Towards Geographical Indications Empirical Evidence for a German Case Study, British Food Journal Vol. 113 No. 7, s. 900-918.
• Tsakiridou, E., Mattas, K., Tsakiridou, H. ve Tsiamparli, E., 2011. Purchasing fresh produce on the basis of food safety, origin and traceability labels, Journal of Food Products Marketing, 17, s.211-226
• Uluslararası Ticaret Merkezi, 2016, http://www.intracen.org/itc/market-info-tools/geographical-indications/
• TPK, 2019. https://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/resources/temp/68EA9618-BA4A-49C8-A1B5-0DC9A5BCDF36.pdf
• Toklu, İ.T. ve Ustaahmetoğlu E. Ve Öztürk Küçük, H., 2016. Tüketicilerin Coğrafi İşaretli Ürün Algısı Ve Daha Fazla Fiyat Ödeme İsteği: Yapısal Eşitlik Modellemesi Yaklaşımı, Yönetim Ve Ekonomi Dergisi, Cilt:23 Sayı:1, S.145-161.
• Vatansever Deviren, N. ve Yıldız, O., 2017. Coğrafi işaretlerin bölgesel turizm açısından değerlendirilmesi: Muğla örneği, The Journal of Academic Social Science Studies, 62, s.511-523.
• Yalçın, S., Uyanık, T.(2001). Dünya Mermer Ticaretinde Türkiye’nin Yeri, Türkiye 3. Mermer Sempozyumu 3-5 Mayıs 2001,Afyon,398.
• Yenipınar, U., Köşker, H. ve Karacaoğlu, S. (2014). Turizmde Yerel Yiyeceklerin Önemi ve Coğrafi İşaretleme: Van Otlu Peyniri. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2(2),s.13-23.
• Yıldız, B.(2008). Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Sözleşmesi’nde(TRIPs’de) Coğrafi İşaretlere İlişkin Düzenlemeler, Ankara Barosu Fikri Mülkiyet ve Rekabet Hukuku Dergisi, 107.