Endüstriyel gelişime uygun yerlerin belirlenmesinde CBS ve AHP entegrasyonu yaklaşımı: Palandöken, Aziziye ve Yakutiye (Erzurum)

Yıl 2023, Cilt: 32 Sayı: 1, 69 - 88, 30.06.2023

Yusuf Kızılkan , Salih Birinci , Çağlar Kıvanç Kaymaz

https://doi.org/10.51800/ecd.1252412

Öz

İnsan ve mekân etkileşimi kapsamında özellikle beşerî unsurların planlanması ve yer seçimi tercihleri, çevrenin korunması açısından önem arz etmektedir. Bu doğrultuda gerek uluslararası gerekse ulusal düzeyde birçok alanda gerçekleştirilecek yatırımlar için uygun yer seçimi yapılırken farklı ölçütlerin temel alındığı karar verme süreçlerinin kullanıldığı dikkat çekmektedir. Mekânsal organizasyon ve planlanma açısından çevresel sürdürülebilirlik kapsamında sanayi için uygun alanların belirlenmesi oldukça önemli bir konudur. Bu kapsamda araştırmanın amacı Palandöken, Aziziye ve Yakutiye ilçeleri için fiziki ve beşeri coğrafya özellikler dikkate alınarak sanayi altyapısının geliştirilmesine yönelik uygun alan belirlenmesidir. Çalışmada çok kriterli karar verme yöntemleri ve CBS (Coğrafi Bilgi Sistemleri) altyapısı çerçevesinde uzmanlarca belirlenen 10 kritere dayalı sanayi alanları için uygun yer belirlenmesi modeli ortaya konulmuştur. Analizler sonucunda çalışma sahasına ait arazilerin büyük bir kısmının (%83,19) endüstriyel alanların kurulması ve gelişimi için uygun olmadığı tespit edilmiştir. Böylece çalışmada ulaşılan bulgu ve elde edilen sonuçlar araştırma sahasında sanayinin geliştirilmesine yönelik yapılacak projeler için yer seçimi konusunda önemli bir eksikliğin giderilmesine ve sanayi yatırımlarının doğru yerlerde kurulmasına katkı sunacaktır. Ayrıca bu çalışmada ortaya konulan model, farklı alanlara ve sahalara uyarlanarak uygun yer seçimine yönelik gerçekleştirilecek yeni çalışmalar için örnek teşkil edecek ve aynı zamanda yeni model veya yaklaşımların geliştirilmesine de zemin hazırlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir Sanayi, Coğrafi Bilgi Sistemleri, Çok Kriterli Karar Verme, Erzurum

Destekleyen Kurum

Atatürk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

SAB-2022-11513

GIS and AHP integration approach in determining suitable sites for industrial development: Palandöken, Aziziye, and Yakutiye (Erzurum)

Öz

Within the scope of human and space interaction, especially the planning of the human elements and choosing a place are important in terms of protecting the environment. In this regard, it is noteworthy that decision-making processes based on multi-criteria are applied in choosing the appropriate place for industry in many areas, both at the international and national levels. The determination of suitable areas for industry in the context of environmental sustainability in terms of spatial organization and planning is a very important issue. Determining the appropriate areas for industry in the context of environmental sustainability in relation to land use planning and zoning is a very important issue. In this context, the study aims to determine the suitable area for industrial infrastructure development for Palandöken, Aziziye, and Yakutiye districts considering the physical and human geographical conditions. In the study, a model for determining the suitable location for industrial areas based on 10 criteria established by experts in the framework of multi-criteria decision-making methods and the infrastructure of GIS (Geographic Information Systems) has been proposed. As a result of the analyses, it was found that a large part of the land in the study area (83.19%) is unsuitable for the establishment and development of industrial zones. Thus, the knowledge and results obtained in the study will help to eliminate an important shortcoming in the selection of sites for industrial development projects in the research area and to make industrial investments in the right places. In addition, the model presented in this study will serve as an example for new studies that will be conducted to select the appropriate location by adapting it to different areas and locations, and will also prepare the ground for the development of new models or approaches.

Anahtar Kelimeler

Sustainable Industry, Geographical Information Systems, Multi-Criteria Decision Making, Erzurum

Proje Numarası

SAB-2022-11513

Kaynakça

• Aburas, M. M., Abdullah, S. H., Ramli, M. F., & Asha’ari, Z. H. (2017). Land suitability analysis of urban growth in Seremban Malaysia, using GIS based analytical hierarchy process. Procedia engineering, 198, 1128-1136.
• Akgüngör, S. (2006). Geographic concentrations in Turkey's manufacturing industry: identifying regional highpoint clusters. European Planning Studies, 14(2), 169-197.
• Altaş, N. T. (2015). Coğrafi çevre unsurlarıyla şehirleşme etkileşimi bakımından Erzurum şehri. Ankara: Pegem Akademi.
• Avcı, S. (2000). Türkiye’nin ekonomi politikaları ve coğrafi sonuçları. Coğrafya Dergisi, 8, 29-70.
• Baird, M. (1992). Coode island and contaminated sites: industrial planning issues in the city of Melbourne, Australian Planner, 29.12, pp. 215-20.
• Baker, S., Kousis, M., Young, S., & Richardson, D. (Eds.). (1997). The politics of sustainable development: theory, policy and practice within the European Union. Psychology Press.
• Benaissa, F. T., & Khalfallah, B. (2021). Industrial activity land suitability assessment using delphi and ahp to control land consumption: the case study of Bordj Bouarreridj, Algeria. Engineering, Technology & Applied Science Research, 11(5), 7738-7744.
• Birinci, S., & Zaman, M. (2022). Erzurum ilinin ulaşım özellikleri. Birinci, S., Kaymaz, Ç.K. & Kızılkan, Y., (Editör), Erzurum ilinde coğrafya araştırmaları içinde (s. 464-486), İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Bozdağ, A., Yavuz, F., & Günay, A. S. (2016). AHP and GIS based land suitability analysis for Cihanbeyli (Turkey) county. Environmental Earth Sciences, 75(9), 1-15.
• Chakraborty, S., & Banik, D. (2006). Design of a material handling equipment selection model using analytic hierarchy process. Int J Adv Manuf Technol 28,1237–1245.
• Chen F. & Delaney J. (1998). Expert knowledge acquisition: A methodology for GIS assisted industrial land suitability assessment, Urban Policy and Research, 16(4), 301-315, DOI: 10.1080/08111149808727778
• Chen, Y., Yu, J & Khan, S. (2010) Spatial sensitivity analysis of multi-criteria weights in GIS-based land suitability evaluation. Environ Model Softw 25(12), 1582–1591.
• Chichilnisky, G. (1997). What is sustainable development?. Land Economics, 467-491.
• CORINE (2018). https://land.copernicus.eu/pan-european/corine-land-cover adresinden güncel olarak 19.04.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Cürebal, İ., (2004). Yer değiştiren yerleşmelere iki örnek: Kıratlı ve Bahçeli Köyleri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 12, 75-84.
• Çavuş, A. (2015). Trabzon’da Sanayileşme ve Başlıca Sorunlar. Trabzon Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları: Trabzon.
• Çetin, B., (2012), Hatay’da kentleşmenin seyri (1940-2009) ve mekânsal dağılışı, Doğu Coğrafya Dergisi, 28, 231-258.
• Denoncourt, J. (2020). Companies and UN 2030 sustainable development goal 9 industry, innovation and infrastructure. Journal of Corporate law studies, 20(1), 199-235.
• Doğan, M. (2021). Sanayi alanları ve coğrafi planlama. M. Doğan, M. Köse, F. Ayhan (Ed.) Coğrafi Planlama içinde (s. 65-84). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Doğanay, H. (1984). Bölge planlamasının coğrafi esasları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Ders Notları, No: 8.
• Doğanay, H., & Çavuş, A. (2013). Türkiye ekonomik coğrafyası. Ankara: Pegem Akademi. Erol, O. (1993) Ayrıntılı jeomorfoloji haritalarının çizim yöntemi, İ.Ü. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 10, 19-38.
• Fernando, G. M. T. S., Sangasumana, V. P., & Edussuriya, C. H. (2015). A GIS model for site selection of industrial zones in Sri Lanka. International Journal of Scientific & Engineering Research, 6(11), 172-175.
• Forman, E. H. (1990). AHP is intended for more than expected value calculations. Decision Sciences, 21(3), 670-672.
• Garipağaoğlu, N. (2012). Havza planlamalarında coğrafyanın rolü ve Türkiye’de havza planlamacılığı, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (2), 303-336.
• Girgin, M. (1995). Kütle hareketleri nedeniyle yeri değiştirilen yerleşmelere bir örnek: Gördes (Manisa). Doğu Coğrafya Dergisi, 1, 155-170.
• Goodland, R. (1995). The concept of environmental sustainability. Annual review of ecology and systematics, 1-24.
• Hafeez, K., Zhang, Y., & Malak, N. (2002). Determining key capabilities of a firm using analytic hierarchy process. International journal of production economics, 76(1), 39-51.
• He, C., & Zhu, S. (2017). Industrial geography. International encyclopedia of geography: people, the Earth, Environment and Technology, 1–12.
• Holden, E., Linnerud, K., & Banister, D. (2014). Sustainable development: Our common future revisited. Global environmental change, 26, 130-139.
• Johnston, R.J., Gregory, D. & Smith, D.M. (1986). The dictionary of human geography (2nd edn). Oxford: Basil Blackwell.
• Kaygalak, İ. (2011). Türkiye’de sanayi kümelenmesi ve sanayinin yer seçimindeki yeni eğilimler. TÜCAUM VI. Coğrafya Sempozyumu, Ankara, (1), 169-180.
• Keeble, B. R. (1988). The Brundtland report:‘Our common future. Medicine and war, 4(1), 17-25.
• Kızılkan, Y., (2022). Erzurum ilinin sanayi coğrafyası. Birinci, S., Kaymaz, Ç.K. & Kızılkan, Y., (Editör), Erzurum ilinde coğrafya araştırmaları içinde (s. 411-434), İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Kopar, İ. (2022). Erzurum ilinin jeolojik ve jeomorfolojik özellikleri. Birinci, S., Kaymaz, Ç.K. & Kızılkan, Y. (Editör), Erzurum ilinde coğrafya araştırmaları içinde (s. 1-34), İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Kuşcu, İ., Kopar, İ. & Bakırtaş, İ. (2019). Erzurum ilinde (Türkiye) 1907-2018 yılları arasında kaydedilen M ≥ 3.0 depremlerin mekânsal analizi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23 (4) , 1607-1624.
• Lee, J., & Jung, S. (2020). Industrial land use planning and the growth of knowledge industry: Location pattern of knowledge-intensive services and their determinants in the Seoul metropolitan area. Land use policy, 95, 104632.
• Li, D., Zhang, C., Pizzol, L., Critto, A., Zhang, H., Lv, S., & Marcomini, A. (2014). Regional risk assessment approaches to land planning for industrial polluted areas in China: The Hulunbeier region case study. Environment international, 65, 16-32.
• Malmberg, A. (1994). Industrial geography. Progress in Human Geography, 18(4), 532–540. doi:10.1177/030913259401800409
• Mutluer, M. (1995). Gelişimi, yapısı ve sorunlarıyla Denizli sanayii, Denizli Sanayi Odası Yayınları, İzmir.
• Özey, E. & Çalışkan, V. (2018). Sanayi coğrafyası açısından sektörel bir inceleme: balıkesir’de kolonya endüstrisi. Coğrafya Dergisi, (37), 1-17 . DOI: 10.26650/JGEOG394150
• Özşahin, E. (2010). Antakya’da (Hatay) yer seçiminin jeomorfolojik özellikler ve doğal risk açısından değerlendirilmesi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(23): 1-16.
• Özşahin, E. (2012). mekânın fiziksel planlanmasına bir örnek: Alan yaylası (Kırıkhan/Hatay), Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(23): 373-385.
• Özşahin, E., & Kaymaz, Ç. K. (2013). Antakya ve Erzurum kentlerinin jeomorfolojik özelliklerinin kentsel ekoloji penceresinden analizi. Kuramdan uygulamaya yerel yönetimler ve kentsel politikalar (pp.779-788), Ankara: Pegem Akademi.
• Özşahin, E., & Kaymaz, Ç. K. (2015). CBS ve AHS kullanılarak doğal çevre bileşenleri açısından kentsel mekânın yerleşime uygunluk analizine bir örnek Antakya (Hatay). Doğu Coğrafya Dergisi, 20, 111-134.
• Pearson, L. J., Park, S., Harman, B., & Heyenga, S. (2010). “Sustainable land use scenario framework: Framework and outcomes from periurban South-East Queensland, Australia.” Landscape Urban Plann., 96(2), 88–97.
• Ramya, S., & Devadas, V. (2019). Integration of GIS, AHP and TOPSIS in evaluating suitable locations for industrial development: A case of Tehri Garhwal district, Uttarakhand, India. Journal of Cleaner Production, 238, Article 117872. https://doi. org/10.1016/j.jclepro.2019.117872.
• Saaty, T. L. (1977). A scaling method for priorities in a hierarchichal structure. J. Math. Psych. 15 (3) 234–281. https://doi.org/10.1016/0022-2496(77)90033-5.
• Saaty, T. L. (1980). The analytical hierarchy process: planning, priority setting, re-source allocation. New York: McGraw-Hill.
• Saaty, T. L. (1982). Decision making for leaders: the analytic hierarchy process for decisions in a complexworld. Belmont, CA: Lifetime Learning Publications.
• Saaty, T. L. (1987). Rank Generation, Preservation, and Reversal in The Analytic Hierarchy Decision Process, Decision Sciences, 18(2), 157-177.
• Saaty, T. L. (1990). How to make a decision: the analytic hierarchy process. European journal of operational research, 48(1), 9-26.
• Saaty, T. L. (2003). Decision-making with the AHP: Why is the principal eigenvector necessary, European Journal of Operational Research, 145(1), 85-91. https://doi.org/10.1016/S0377-2217(02)00227-8
• Saaty, T.L. (1988). What is the analytic hierarchy process?. In: Mitra, G., Greenberg, H.J., Lootsma, F.A., Rijkaert, M.J., Zimmermann, H.J. (eds) Mathematical Models for Decision Support. NATO ASI Series, vol 48. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-642-83555-1_5
• Sevindi, C. (2022). Erzurum ilinde arazi kullanımı. Birinci, S., Kaymaz, Ç.K. & Kızılkan, Y., (Editör), Erzurum İlinde Coğrafya Araştırmaları içinde (s. 269-330), İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Sönmez, M. (2011). Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) tabanlı deprem hasar riski analizi: Zeytinburnu (İstanbul) örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 0 (56), 11-22.
• Stock, T., & Seliger, G. (2016). Opportunities of sustainable manufacturing in industry 4.0. procedia CIRP, 40, 536-541.
• Tonbul, S., & Sunkar, M., (2008). Batman şehrinde yer seçiminin jeomorfolojik özellikler ve doğal risk açısından değerlendirilmesi, Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitapçığı (20–23 Ekim 2008), 103-113, Çanakkale.
• TUIK (2022). Türkiye İstatistik Kurumu Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Verileri. Tümertekin, E. (1982). Ekonomik Coğrafya. İstanbul: Güryay Maatbacılık.
• Tümertekin, E., & Özgüç, N. (2020). Ekonomik Coğrafya Küreselleşme ve Kalkınma. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• UN. (2012). A/CONF.216/16 Report of (Rio+20) the United Nations conference on sustainable development.
• UN. (2015). Transforming our world: the 2030 agenda for sustainable development. Division for Sustainable Development Goals: New York, NY, USA.
• UN. (2015). World population prospects: The 2015 revision report’ (New York, UN department of economic and social affairs 25 July 2017) www.un.org/en/development/desa/news/population/2015-report.html erişim 15 Aralık 2022.
• UNCED. (1972). Declaration of the United Nations conference on the human environment, Stockholm declaration. A/CON/14/REV. 1.
• UNCED. (1992). Agenda 21, Rio declaration, forest principles. (Vol. A/CONF.151/26/Rev.1). Ünal, Ç. (2010). Türkiye’de sanayinin tarihsel gelişimi ve sanayileşme politikaları. Mega Ofset Matbaacılık: Erzurum.
• Ünal, Ç. (2020). Sanayi’de mekânsal dönüşümler İzmir örneği. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 1-19.
• Voerknecht, H. (1994) Experiences with environmental zoning: The case of the drechtsteden region, in H. Voogd (ed) Issues in Environmental Planning, Pion, London, pp. 67-77.
• Wang, H., Shen, Q., & Tang, B. S. (2015). GIS-based framework for supporting land use planning in urban renewal: case study in Hong Kong. Journal of Urban Planning and Development, 141(3),
• WCED. (1987). Report of the World commission on environment and development: Our common future. United Nations General Assembly Document A/42/427.
• Zheng, D., & Shi, M. (2018). Industrial land policy, firm heterogeneity and firm location choice: Evidence from China. Land Use Policy, 76, 58-67.