Necrogeography (Cemeteries) in Istanbul: An Evaluation in Terms of Spatial Planning

Yıl 2023, Cilt: 32 Sayı: 2, 273 - 287, 28.12.2023

Ercan Kazel

https://doi.org/10.51800/ecd.1314005

Öz

TThe reflections of cultural geography are manifested in geographical landscape in various ways. One of these is the death landscapes or the geography of deaths, which is called necrogeography within the scope of religious geography. Necrogeography, which deals with the study of areas associated with the dead, mostly covers cemeteries, which are among the dominant elements of the landscape in today's urban or rural phenomenon. In this study, cemeteries in the necrogeography of Istanbul, a densely settled and populated city, are discussed. In addition to general evaluations, the appearance and distribution of cemeteries in space were examined, and the suitable places of Istanbul for the opening of new graves were analyzed. Maps reflecting the distribution and characteristics of cemeteries in the province were produced through GIS. The maps suggesting new grave sites were based on regulations and some geographical criteria mentioned in the literature. It has been determined that there has been an increase in the filling rate of cemetery areas in recent years, especially due to the increase in mortality rates, and that the existing empty areas will be filled in a short time. This puts increasing pressure on the authorities to open new burial sites. It is also observed that cemeteries are spreading towards the outskirts of the city, and as new residential areas are opened in these areas, cemeteries are gradually becoming a part of the city landscape as a whole. In terms of landscaping, the cemeteries are almost like an oasis in the cultural geographical landscape of the city. In conclusion, the most important finding of the study is the space problem encountered in the opening or expansion of cemeteries in Istanbul due to its dense population and settlement. In this direction, it can be stated that there is a need for comprehensive new planning by the authorized institutions.

Anahtar Kelimeler

Cultural geography, religious landscapes, necrogeography, cemetery, spatial planning

İstanbul’da Nekrocoğrafya (Mezarlıklar): Mekânsal Planlama Yönünden Bir Değerlendirme

Öz

Kültürel coğrafyanın yansımaları peyzajda çeşitli şekillerde yer bulmaktadır. Bunlardan birisi de dinsel peyzaj alanı kapsamındaki nekrocoğrafya olarak adlandırılan ölüm manzaraları yahut ölümlerin coğrafyasıdır. Ölülerle ilişkili alanların araştırmasını konu edinen nekrocoğrafya, daha çok günümüzdeki kent veya kır olgusu içerisinde peyzaja egemen olan unsurlardan mezarlıkları kapsamaktadır. Bu çalışmada yoğun yerleşme ve nüfus barındıran İstanbul’un nekrocoğrafyası içindeki mezarlıkları ele alınmıştır. Genel değerlendirmelerin yanında mezarlıkların mekândaki görünümü ve dağılışı incelenmiş, yeni mezarların açılmasında İstanbul’un müsait mekânları analiz edilmiştir. Mezarlıkların ildeki dağılışını ve özelliklerini yansıtan haritalar üretilmiştir. Bunlardan yeni mezarlık alanlarını öneren haritaların üretiminde yönetmelikler ve literatürde geçen bazı coğrafi kriterler esas alınmıştır. Bilhassa ölüm sayılarındaki artışa bağlı olarak son yıllarda mezarlık alanlarının dolma hızında artış yaşandığı ve mevcut boş alanların kısa sürede dolacağı tespit edilmiştir. Bu durum yeni mezar alanları açmak için yetkili kurumlar üzerinde gitgide artan bir baskı oluşturmaktadır. Ayrıca mezarlık alanların şehrin dışına doğru yayıldığı, buralarda yeni yerleşim alanları açıldıkça da kademeli şekilde mezarlıkların şehrin bir bütünü haline gelmeye başladığı görülmektedir. Mezarlık alanlar ayrıca peyzaj bakımından şehrin kültürel coğrafi yapısında adeta birer vaha gibi teşekkül etmektedir. Sonuçta çalışmanın en önemli tespiti yoğun nüfus ve yerleşme barındırmasından dolayı İstanbul’daki mezarlık alanların açılmasında veya genişletilmesinde karşılaşılan mekân sorunudur. Bu doğrultuda yetkili kurumlar tarafından yapılması gereken kapsamlı yeni planlamalara ihtiyaç olduğunu belirtmek gerekir.

Anahtar Kelimeler

Kültürel coğrafya, dinsel peyzajlar, nekrocoğrafya, mezarlık, Mekansal Planlama

Kaynakça

• Arı, Y. (2005), Amerikan kültürel coğrafyasında peyzaj kavramı, Doğu Coğrafya Dergisi, 10-13, 311-340.
• Arı, Y. (2014). Coğrafyada saha öğretimi ve saha araştırmaları. Y. Arı ve İ. Kaya (Ed.) Coğrafya Araştırma Yöntemleri, (s.303-317). ). Balıkesir, Coğrafyacılar Derneği Yayınları.
• Altunsoy, Y. (2020), Mezarlıkların tarih ilmine katkısı: Bülbüldere ve Feriköy mezarlıkları örneği. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Konya.
• A. O’Gorman, J., Bengtson, J., &Michael, A.R. (2020), Ancient Historyand New Beginnings: necrogeography and migration in the North American mid continent. World Archaeology, 52, 16 - 34.
• Bradbury, J. & G. Philip. (2017), Shifting ıdentities: the human corpse and treatment of the dead in the levantine bronze age. In engaging with the dead: exploring changing human beliefs about death, mortality and the human body, 87–106. Oxbow Books. Oxford
• Clayden, A., & Woudstra, J. (2003), Some europe an approac hes tot wentieth-century cemetery design: continental solutions for British dilemmas. Mortality, 8(2), 189-208.
• Cummings, V., & A. Whittle, (2003), Tombs with a view: landscape, monument sand trees. Antiquity 77: 255–266. https://doi:10.1017/S0003598X00092255.
• Düzenli, H.İ. (2015), İstanbul türbeleri, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, Cilt 8, 428-449.
• Erkan, N. (2013), Üsküdar’da gayrimüslim mezarlıkları ve mezarlık tartışmaları. History Studies, 5(3), 49-57.
• Francaviglia, R.V. (1971), The cemetery as an evolvıng cultural landscape. Annals of The Association of American Geographers, 61, 501-509.
• Johnson, B. (2015), İstanbul’un hristiyan ve yahudi mezarlıkları. Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, 5, 418-427.
• Karadağ, A.A., Gültekin, P. & Kayapınar. E. (2018), Mezarlık yer seçim kriterlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma: Akçakoca (Düzce), Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Ormancılık Dergisi, 14 (2), 17-33.
• Kniffen, G. (1967), North America: In geographical record, Geographical Review,57 (3): 426–437.
• Kucur, S. S., (2015), İstanbul’un tarihi müslüman mezarlıkları. Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, 5, 428-457.
• Laqueur, H. P., & Dilidüzgün, S, (1997), Hüve'l-baki: İstanbul'da Osmanlı mezarlıkları ve mezar taşları. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı. İstanbul.
• Maddrell, A. (2010), Memory, mourning and landscape in the scottish mountains: discourses of wilderness, gender and entitlement in online debates on mountainside memorials. In Memory Mourningand Landscape, Vol. 71, 123–145. At the Interface/Probing the Boundaries. Leiden: Brill.
• Moen, M., (2020). Familiarity breeds remembrance: on the reiterative power of cemeteries, World Archaeology, 52: 1. https://doi:10.1080/00438243.2019.1736137.
• Muzaini, H. (2017). Necrogeography. In International Encyclopedia of Geography, New York: John Wiley & Sons. https://doi:10.1002/9781118786352.wbieg0117.
• Nash, A. (2018), That this too, too solid flesh would melt: necrogeography, grave stones, cemeteries, and death scapes. Progress in Physical Geography: Earth and Environment, 42(5), 548–565. https://doi.org/10.1177/0309133318795845
• Ow, L.F.,& Ghosh, S., (2017), Urban cities and road traffic noise: reduction through vegetation. Appl. Acoust, 120, 15–20.
• Özey, R., (2014), Kültürel coğrafya, Aktif Yayınları, İstanbul.
• Özarslan, H. E. (2007), Mezarlıkların peyzaj planlama ve tasarımı açısından incelenmesi: İstanbul Zincirlikuyu Mezarlığı örneği, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Sauer, C. O. (1931), Geography: cultural, Encyelopaedia of theSocialSciences6, 621-624, New York.
• Semple, S., & Brookes, S., (2020), Necrogeography and necroscapes: living with the dead, World Archaeology, 52 (1), 1-15.
• Tümertekin, E.,& Özgüç, N., (2020), Beşerî coğrafya-insan, kültür, mekân, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Tanrıkulu, M., (2018), Coğrafya ve kültür: mekân, kültür, tarih, coğrafi işaret, Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara.
• Tilley, C. (1994), A Phenomenology of landscape: paths, places and monuments. Oxford: Berg
• Varlık, N., (2022), New methods for governing death in istanbul: early modern Ottoman necropolitics, Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, 42 (1), 146-162.
• Van Leusen, M. (2004), Visibility and the landscape: an exploration of GIS modelling techniques. In Enter the Past. The E-way in tothe Four Dimensions of Cultural Heritage, M. Goriany, L. Karlhuber-Vockl, and CD-Rom, BAR International Series, 1227. Oxford: Archaeopress.
• Wheatley, D., & Gillings. M. (2002), Spatial technology and archaeology: the archaeological applications of GIS. London: Taylor & Francis
• Yavan, N., (2014), Örneklem ve örnekleme yöntemleri, Y. Arı ve İ. Kaya (Ed.) Coğrafya Araştırma Yöntemleri, (s.152-171). Balıkesir, Coğrafyacılar Derneği Yayınları.
• İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Turist sayıları, (2022), https://istanbul.ktb.gov.tr/TR-310679/istanbul-turizm-istatistikleri---2022.html
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Mezarlıklar Daire Başkanlığı, https://www.ibb.istanbul/permission/detail/57 İstanbul Büyükşehir Belediyesi Faaliyet Raporu, (2022), https://ibb.istanbul/BBImages/Slider/Image/2022_faaliyet_raporu_v2_26-04-23.pdf
• Türkiye İstatistik Kurumu, Nüfus ve Demografi, (2022), https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=nufus-ve-demografi-109&dil=1
• Diyanet İşleri Başkanlığı İstanbul Müftülüğü, Cami sayıları, (2020), https://camiler.diyanet.gov.tr/ İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Türbe sayıları, (2022), https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44099/istanbul-turbeler-muze-mudurlugu.html
• Mezarlık Yerlerinin İnşası ile Cenaze Nakil ve Defin İşlemleri Hakkında Yönetmelik, (2010), https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=13730&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5