Doğu ve Batı Tasavvuruna Dair Betimsel Bir Analiz

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 1, 143 - 167, 30.06.2024

Belçim Öztürk , Nurettin Özgen

https://doi.org/10.51800/ecd.1385226

Öz

Bu çalışmada amaç, Doğu ve Batı kavramlarına ilişkin algı ve çağrışımları analiz etmek, bu kavramlara yüklenen anlamların semantik bağlam ve ideolojik kurulumlarını çözümlemektir. Doğu ve Batı, coğrafi ya da kartografik bir tanımlamanın ötesinde daha çok politik, dini ve etnokültürel ayrımları içine alan çok boyutlu ideolojik kurulumlardandır. Bu ideolojilerin beslendiği kimlik politikaları (biz ve onlar), esasen sermaye ve güç ilişkileri üzerinden inşa edilen “hayali/imgesel coğrafyaların” birer örneğini teşkil etmektedir. Doğu ve Batı’ya yüklenen anlamların neler olduğu, bu kavramlara yönelik söylem ve tahayyüllerin ne tür çağrışımlar uyandırdığı ve coğrafi mekânı nasıl yapılandırdığına dair çözümlemeler, çalışmanın odağını oluşturmaktadır. Bu çözümlemelere ulaşmak için öncelikle Doğu ve Batı imgesine ilişkin teorik altlık sunan Oryantalist ve Oksidentalist söylemler vasıtasıyla hayali coğrafyaların nasıl inşa edildiği etraflıca tartışılmıştır. Araştırma, nitel araştırma desenine göre tasarlanmıştır. İstanbul Üniversitesi ve Van Yüzüncü Yıl Üniversitesinin İlahiyat, Edebiyat ve Siyasal Bilgiler/ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültelerine bağlı altı bölümde (Temel İslam Bilimleri, Türk Dili ve Edebiyatı, Tarih, Coğrafya, Siyaset Bilimi/ Kamu Yönetimi, İngiliz Dili ve Edebiyatı) öğrenim gören 240 katılımcı ise çalışmanın örneklem grubunu oluşturmaktadır. Katılımcıların görüşlerini yansıtan veriler, MAXQDA paket programı vasıtasıyla analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre Doğu ve Batı kavramı, salt coğrafi mekân olarak Avrupa, ABD ve Orta Doğu’yu çağrıştırdığı, buna karşın ideolojik açısından ise farklı yaşam tarzlarına, karakteristik yapılara, politik ve tarihsel ayrımlara yönelik çeşitli ve çoğunlukla zıt kutuplu semantik temsilleri yansıttıkları belirlenmiştir. Bu temsillerin de bireylerin zihinlerinde Oryantalize ve Oksidentalize edilmiş birer Doğu ve Batı tasavvuruyla yakından ilintili olduğu katılımcıların görüşleriyle teyit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Doğu, Batı, Oryantalizm, Oksidentalizm, Hayali Coğrafyalar

Destekleyen Kurum

Bu çalışma, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Beşeri ve İktisadi Coğrafya bilim dalında yürütülen ve Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü tarafından desteklenen (Proje ID: 2469) "Coğrafyalara Dair Doğu ve Batı İmgesi" başlıklı Yüksek Lisans tezinden üretilmiştir.

Proje Numarası

2469

A Descriptive Analysis of the Conception of East and West

Öz

The aim of this study is to analyze the perceptions and connotations of the concepts of the East and the West and to analyze the semantic context and ideological constructions of the meanings attributed to these concepts. Beyond a geographical or cartographic definition, the East and the West are multidimensional ideological constructions that encompass political, religious and ethnocultural distinctions. The identity politics (us and them) that these ideologies feed on constitute an example of "imagined/imaginary geographies" that are essentially constructed through capital and power relations. The focus of this study is to analyze the meanings attributed to the East and the West, what kind of connotations the discourses and imaginations of these concepts evoke and how they structure geographical space. In order to reach these observations, first of all, how imaginary geographies are constructed through Orientalist and Occidentalist discourses, which provide the theoretical basis for the image of East and West, is discussed in detail. The research was designed according to a qualitative research design. The sample group of the study consisted of 240 participants studying in six departments (Basic Islamic Sciences, Turkish Language and Literature, History, Geography, Political Science/Public Administration, English Language and Literature) of the Faculties of Theology, Literature and Political Sciences/Economic and Administrative Sciences of Istanbul University and Van Yüzüncü Yıl University. The data reflecting the views of the participants were analyzed through the MAXQDA package program. As a result, it was determined that the concept of the East and the West evokes Europe, the USA and the Middle East as a purely geographical space, whereas in terms of ideological context, they reflect various and often polarized semantic representations of different lifestyles, characteristic structures, political and historical distinctions. It was also confirmed by the views of the participants that these representations are closely related to an Orientalized and Occidentalized portrayal of the East and the West in the minds of individuals.

Anahtar Kelimeler

East, West, Orientalism, Occidentalism, Imaginary Geographies

Proje Numarası

2469

Kaynakça

• Ahıska, M. (2005). Radyonun Sihirli Kapısı Garbiyatçılık ve Politik Öznellik (1.b.). Metis Yayınları.
• Akhtar, M.N., & Javaid, F. (2021). Is the Shanghai Cooperation Organization making a “NATO of the East”?. Pakistan Journal of International Affairs, 4 (4).
• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve Devleti İdeolojik Aygıtları. İthaki Yayınları
• Anderson, P. (1988). Gramsci: Hegemonya Doğu/Batı Sorunu ve Strateji. Alan Yayıncılık.
• Bakic-Hayden, M., & Hayden, R.M. (1992). Orientalist Variations on the Theme "Balkans": Symbolic Geography in Recent Yugoslav Cultural Politics. Slavic Review, 51(1), 1-15.
• Bruma, L., Margalit, A. (2022). Garbiyatçılık: Düşmanların Gözünde Batı (1.b.). Yapı Kredi Yayınları.
• Bulut, Y. (2002). Oryantalizmin Tarihsel Gelişimi Üzerine Bazı Değerlendirmeler. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 2(3), 13-38.
• Bulut, Y. (2004). Oryantalizmin Kısa Tarihi (6.b.). Metis Yayınları.
• Bulut, Y. (2007). Oryantalizm. Nisan 18, 2023 tarihinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Anslikopedisi: https://islamansiklopedisi.org.tr/oryantalizm adresinden alındı.
• Chen, X. (1995). Occidentalism: A Theory of Counter-discourse in Post-Mao China. Oxford University Press.
• Clack, G. (1997). ABD'nin Portresi, Birleşik Devletler Enformasyon Ajansı Yayını.
• Corm, G. (2011). Avrupa ve Batı Miti: Bir Tarih İnşası (1.b.). İletişim Yayınları.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel Araştırma Yöntemleri:Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. Siyasal Kitabevi.
• Delanty, G. (2012). Avrupa'nın İcadı (4.b.). Liberte Yayınları.
• Diken, E.T. (2020). İmaparatorluk'un Siyasi Coğrafyası: Oryantalizm ve Bölgeselleştirme Ekseninde Arap İsyanları ve Türkiye, Yeşiltaş M., Durgun S., Bilgin P. (Eds) içinde Türkiye Dünyanın Neresinde? (s. 179-205). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Dural, H.P., Tuzkaya, F., & Koç. E. (2018). Üniversite Öğrencilerinin Doğu-Batı Temsilleri: Ayrımlar, Eleştiriler, Talepler, Türk Psikoloji Yazıları, 21(Özel sayı), 103-116.
• Durgun, S. (2018). Memalik-i Şahane'den Vatan'a (1.b.). İletişim Yayınları.
• El-Dine, S.N. (2016). Arab Youth Occidentalisms: Images of the West and the Negotiation of Gender Relations in Syria and Jordan. Suomen Antropologi: Journal of the Finnish Anthropological Society, 41(2), 11-31.
• Foucault, M. (2014). Özne ve İktidar: Seçme Yazılar 2. (4.b.). Ayrıntı Yayınları.
• Fukuyama, F. (2012). Tarihin Sonu mu? (3.b.). Profil Yayınları
• Giddens, A. (2005). Sosyal Teorinin Temel Problemleri: Sosyal Analizde Eylem, Yapı ve Çelişki (1.b.). Paradigma Yayıncılık.
• Haldrup, M., Koefoed, L, & Simorsen, K. (2006). Practical Orientalism–Bodies, Everyday Life and the Construction of Otherness. Geografiska Annaler: Series B, Human Geography, 88(2), 173-184.
• Hanefi, H. (2006). Oryantalizmden Oksidentalizme, Uluslararası Oryantalizm Sempozyumu. İstanbul Büyükşehir Belediyesi (Dü) İBB Kültürel ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü Yayınları içinde (s. 80-90), İstanbul.
• Hayden, M. (1995). Nesting Orientalisms: The Case of Former Yugoslavia. Slavic Review, 54(4), 917-931.
• Hentsch, T. (2008). Hayali Doğu: Batı'nın Akdenizli Doğu'ya Politik Bakışı (2.b.). Metis Yayınları
• Hobson, J.M. (2015). Batı Medeniyetinin Doğulu Kökenleri (2.b.). Yapı Kredi Yayınları.
• Huntington, S. P. (2010). Medeniyetlerin Çatışması ve Dünya Düzenin Yeniden Kurulması (15.b.) Okyanus Yayınları.
• Kabbani, R. (1993). Avrupa'nın Doğu İmajı, (1.b.). Bağlam Yayıncılık.
• Kaczmarski, M. (2017). Non-western Visions of Regionalism: China's New Silk Road and Russia's Eurasian Economic Union. International Affairs, 93 (6), 1357-1376
• Kalın, İ. (2020). İslam ve Batı (19.b.). İSAM Yayınları.
• Kasbarian, J.A. (1996). Mapping Edward Said: Geography, İdentity, and the Politics of Location. Environment and Planning D: Society and Space, 14(5), 529-557.
• Keyman, F., Mutman, & Yeğenoğlu, M. (1996). Oryantalizm, Hegemonya ve Kültürel Fark (1.b.). İletişim Yayınları.
• Kılıçbay, M.A. (1998). Fakir Akrabanın Talihi, Doğu Batı, 1(2), 55-63.
• Laidi, Z. (2023). BRICS Summit: ‘Once the Anti-Western Grievances Have Been Voiced, Each Country is Pursuing Its Own Agenda’ Ekim 10, 2023 tarihinde Le Monde: https://www.lemonde.fr/en/opinion/article/2023/08/22/brics-summit-once-the-anti-western-grievances-have-been-voiced-each-country-is-pursuing-its-own-agenda_6103992_23.html adresinden (10.10.2023) alındı.
• Lewis, B. (2017). İslam ve Batı (2.b.) Akılçelen Kitapları.
• Lewis, M. L., Wigen, K. E. (1997). The Myth of Continents. University of California Press.
• Mahçupyan, E. (1999). Osmanlı Dünyasının Zihni Temelleri Üzerine. Doğu Batı Dergisi(8).
• Makdisi, U. (2007). Osmanlı Oryantalizmi. A. Yılmaz (Ed.) içinde, Oryantalizm Tartışma Metinler (s. 271-315), Doğu Batı Yayınları.
• Mayuzumi, K. (2015). Navigating Orientalism: Asian Women Faculty in the Canadian Academy, Race Ethnicity and Education, 18(2), 277-296.
• Memiş, E. (2021). Eskiçağda Doğu-Batı Mücadelesine Kısa bir Bakış, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 8(1), 359-390.
• McNeill, W.H. (1997). What We Mean by the West. Orbis, 41(4), 513-525.
• Megill, A. (2021). Aşırılığın Peygamberleri (1.b.). Metis Yayınları
• Merriam, S.B. (2018). Nitel Araştırma Desen ve Uygulama için Bir Rehber (1.b.). Nobel Akademi Yayıncılık
• Moosavi, L. (2020). Can East Asian Students Think? Orientalism, Critical Thinking and the Decolonial Project. Education Sciences, 10(10), 286
• Morley, D., Robins, K. (2011). Kimlik Mekanları (2.b.). Ayrıntı Yayınları.
• Ning, W. (1997). Orientalism Versus Occidentalism. New Literary History, 28(1), 57-67
• OED. (2023). East, Online Etymology Dictionary. Ağustos 08, 2023 tarihinde Online Etymology Dictionary: https://www.etym online.com/search?q=east adresinden alındı
• OED. (23. 07, 2023). Oxford English Dictionary. Temmuz 23, 2023 tarihinde Oxford English Dictionary: https://www.oed.com/search/dictionary/?scope=Entries&q=east adresinden alındı
• Özçelik, G. (2017). Oksidentalizm Doğu Toplumlarında Modernizme Ulaşan Mecburi İsikamet (1.b.) Ekin Yayınevi.
• Özey, R. (2017). Ortadoğu'nun Jeopolitiği (2.b.). Pegem Akademi Yayınları
• Özgen, N. (2019). Nitel Araştırmalarda Verilerin Toplanması ve Analizi. N. Özgen (Ed.) içinde, Beşeri Coğrafyada Araştırma Yöntemleri ve Teknikler (s. 158-196). Pegem Yayıncılık.
• Özgen, N. (2019). Ortadoğu Kavramına Yönelik Zihinsel Tasarımlar. International Journal of Geography and Geography Education(IGGE), 41, 36-58.
• Polat, F. A. (2006). Hanefi’nin Oksidentalizmi, Temaşaya Değmez Bir Tuluat Mıdır?, Marife, 6(3), 71-107.
• Revel, J. (2012). Foucault Sözlüğü, (1.b.). Say Yayınları
• Russ, J. (2021). Avrupa Düşüncesinin Serüveni, (2.b.). Doğu Batı Yayınları.
• Russel, B. (2014). İktidar. Cem Yayınevi
• Said, E. (2017). Şarkiyatçılık, (10.b.). Metis Yayınları.
• Said, E. (2020). Medyada İslam, (3.b.). Metis Yayınları.
• Said, E. (2021). Kültür ve Emperyalizm, (1.b.). Metis Yayınları.
• Sanayır, B. (2010). Türkiye'de Doğu Batı Algılayışları: Siverek Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
• Sezer, B. (1998). Doğu Batı Ayrımı. Doğu Batı Dergisi, (2), 37-45.
• Shaheen, J. G. (1985). Media Coverage of the Middle East: Perception and Foreign Policy. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 482, 160-175.
• Stein, H. F. (1976). Russian Nationalism and the Divided Soul of the Westernizers and Slavophiles. Ethos, (4), 407-412.
• Südaş, İ., & Öz, İ. (2018). Davranışsal coğrafyada bilişsel haritalar: Ege Üniversitesi kampüsü örneği. Türk Coğrafya Dergisi (71), 81-92.
• Şahin, Y. (2017). Michel Foucault’da Söylem Analizi. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(6), 119-135.
• Şulul, C. (2018). Doğu Kavramı ve Coğrafi Sınırlar. Muhafazakar Düşünce Dergisi, 11(43), 153-163
• TDK. (2023). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Temmuz 10, 2023 tarihinde Türk Dil Kurumu: https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
• Tonnesson, S. (2006). Oryantalizm Oksidentalizm ve Ötekini Tanımak, Marife , 6(3), 357-366.
• Turner, B. S. (2003). Oryantalizm, Postmodernizm ve Globalizm, (1.b.). Anka Yayınları.
• Türkmen , S. (2018). Oryantalizmin Doğu Algısı. İ.Ü İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(2), 151-170.
• Uluç, G. (2009). Medya ve Oryantalizm (1.b.). Anahtar Yayınevi.
• Yavuz, Ş. (2006). İslam'ın Ötekileştirmeye Meydan Okuması veya "Ontolojik" Ötekiden "Vasıfsal" Ötekileştirmeye İntikalın Macerası, Marife, 6(3), 135-156.
• Wiesner-Hanks, M. E. (2021). Kısa Dünya Tarihi. (1.b.) İş Bankası Yayınları.